Fotograaf Jo Voets wil met het hart kijken

In afwachting van de renovatiewerken dit najaar, opent de toekomstige Nederlandstalige bibliotheek alvast de deuren voor een fototentoonstelling van Brusselaar Jo Voets. Wij zochten de man op en ontdekten dat er achter de pakkende portretten een soort ruige teddybeer met een peperkoeken hart schuilt, die niet alleen het gelaat, maar ook de ziel van de mensen probeert te vatten in zijn beelden.

Het kleine appartementje van Jo Voets in de buurt van de Brusselse Haven is volgestouwd met memorabilia, plastic prullaria, Afrikaanse beeldjes en een reeks kleien kunstwerkjes waarop beverige kinderhandjes de boodschap 'voor Jojo' hebben gekribbeld. De muren zijn behangen met polaroids en foto's van oude bekenden en gedenkwaardige situaties.

De boekenkast puilt uit - naast de uitgaven van zijn grote idool Carl De Keyzer staan er enkele exemplaren van De Kleine Prins, in verschillende talen. "Ook een soort idool eigenlijk," geeft Voets toe. "Al van toen ik het boek voor het eerst las, was ik er door gefascineerd," vertelt hij. "Ik was tien jaar, en vond het fantastisch hoe dat manneke overal stopt en iedereen vol vertrouwen aanspreekt. Hij maakt geen onderscheid en heeft respect voor iedereen. Ik vind dat een mooie boodschap."

Wie Voets een beetje kent, weet dat hij zelf eigenlijk ook een soort eigentijdse 'Petit Prince' is. Wanneer hij op reis is, zeult hij voortdurend zijn camera mee, klaar om elke toevallige situatie vast te leggen. Zijn foto's tonen meestal de 'gewone' mens, die het vaak niet erg breed heeft. Op het eerste gezicht lijken de foto's in miserie gedrenkt, maar meestal zit er ook een kwinkslag in, een soort ironische knipoog van de fotograaf. "Maar ik wil helemaal niet voyeuristisch te werk gaan, en mensen bijna stiekem fotograferen en dan weggaan," vervolgt hij. "Ik laat iedereen in zijn waarde, en meestal knoop ik ook een gesprek aan."

Geduld
Het valt inderdaad op dat Voets van de meeste personages niet alleen nog de naam kent, maar ook een stuk levensverhaal. Zo bijvoorbeeld de witharige zwerfster die hij met haar plastic zakken voor het Centraal Station kiekte. "Die dame was ooit een actrice. Ze wilde een taxi nemen naar de Spoormakersstraat, waar ze in een theater had gespeeld. Ze kon er niet te voet heen, omdat ze teveel te dragen had, maar geen enkele taxi wilde haar meenemen," herinnert Voets zich. "Ik heb haar dan maar geholpen met haar zakken, en ben met haar meegelopen."

In echt schrijnende situaties houdt Voets zich echter discreet op de achtergrond. Zoals die ene keer in Boekarest, waar hij een vrouw midden in een regenplas een boom zag omarmen, van puur verdriet. "Dat heeft me heel erg geraakt," vertelt hij. "Ik heb daar minstens een half uur op staan kijken, zo roerloos stond die vrouw er." Maar Voets' geduld is nog veel eindelozer: in afwachting van dat ene, perfecte beeld kan hij desnoods een hele dag staan wachten. "Ik speel bijvoorbeeld graag met reclameslogans op straat," vertelt hij. "Dat kan prachtsituaties opleveren in combinatie met een persoon of een gebeurtenis, en daar kan ik dan ook uren op zitten wachten. Ik ben dan ook een onmogelijk mens om mee samen te reizen; iedereen zou vrij snel de muren oplopen van mijn getalm. Maar ja, ik doe nogal graag mijn goesting," zegt hij lachend.

Voets slaagt er wonderwel in om zijn leven grotendeels te vullen met zaken die hij graag doet. "Toen ik van school kwam, had ik geen flauw benul wat ik eigenlijk wilde doen met mijn leven," vertelt hij. "Plots ging dan toch opeens het licht aan, en stortte ik me in de fotografie. Na een jaar aan Sint-Lukas hield ik het voor bekeken en ben ik mijn eigen weg ingeslagen. Eerst als concertfotograaf in de Ancienne Belgique, later als setfotograaf en soms als reclamefotograaf."

Toch is Voets nog het gelukkigst als hij de kans krijgt om er alleen met zijn camera op uit te trekken. "Telkens wanneer ik voor een opdracht naar het buitenland moet, stel ik mijn terugvlucht met enkele weken uit," vertelt hij. "Het is eigenlijk begonnen toen ik een paar jaar geleden met een vrachtwagen met materiaal voor een filmset naar Roemenië moest rijden. In plaats van meteen het vliegtuig terug te nemen, besloot ik om Boekarest eerst te verkennen."

Dat 'verkennen' gebeurde op geheel eigen wijze: Voets trok de ondergrondse riolen en kanalen in en bracht enkele weken bij de vele straatkinderen en dakloze families door. Hij maakte er vrienden, die hij dit jaar nog hoopt op te zoeken. Hij maakte er heel wat portretten, vooral van kinderen. "Die hebben het er heel hard. Ze leven op straat en zijn constant high door verf te snuiven - die trouwens gebruikt wordt om de aureolen van de heiligen in de kerken te schilderen. Velen onder hen belanden in de criminaliteit om te overleven. Ik ontmoette er echter een meisje dat volgens mij wél nog de spirit had om iets van haar leven te maken. Ze kon een baan krijgen, op voorwaarde dat ze een vaste woonplaats had. Ik heb haar geholpen om een studiootje te zoeken en heb gedurende twee jaar haar huur betaald. Inmiddels is ze getrouwd en heeft ze een kindje dat naar mij genoemd is. Het heet Ion, dat is zoiets als 'Janneke' in hun taal (grinnikt)."

Orkest
Ook in Zuid-Afrika maakte Voets een reeks aangrijpende portretten van kinderen in een aids-kliniek. "Dat was ongelooflijk: die mannekes zien af, sterven heel jong, en toch maken die ook plezier als gewone kinderen," vertelt Voets. "Dat stemt je toch tot nadenken. Enkele maanden later waren sommige kinderen die ik had ontmoet al gestorven." Maar hij heeft ook vrolijke herinneringen aan het land: "Ik heb daar de kans gekregen om eens iets te publiceren in een plaatselijke krant - Bloemfontein Deze Week zeg maar - en dat heeft een hele stroom aan financiële steun op gang gebracht voor die mensen. En ik heb in opdracht van het Brabantse orkest Violet-Violetje ook het plaatselijk jeugdorkest Bochabela String Orchestra bezocht, waar de kids uit de townships de kans krijgen om viool, cello of een ander strijkinstrument te leren spelen. Sommige schoppen het zelfs ver, en spelen nu zelfs in het Symfonisch orkest van Freestate."

Op reis, maar ook gewoon in Brusselse cafés en hier op straat, maakte Voets de laatste tijd meer dan 1.500 foto's. Hieruit heeft hij er voor curator Sven Vanderstichelen 75 geselecteerd voor wat een soort overzichtstentoonstelling moet worden, met de naam Heartbeats. Want om het met de woorden van de Saint Exupéry te zeggen: "Men kan alleen goed zien met het hart; de essentie is onzichtbaar voor de ogen."

:: Heartbeats van Jo Voets is opgedragen aan zijn vader Juliaan Voets die op 28 februari overleed. Van 16 april tot 5 mei in de Sans-Soucistraat 131 in Elsene. Donderdag tot zondag van 15 tot 20u.