Hanneke Paauwe zet foute vrouwen op het podium

Met haar nieuwe theatervoorstelling Falsch! raakt de Brusselse schrijfster en theatermaakster Hanneke Paauwe een onderwerp aan dat aanspreekt. Fijn om nog eens te horen dat er ook crimineel slechte vrouwen bestaan.

D e première van Falsch! viel midden in de commotie rond de gruwelijke feiten in de zaak-Ronald J. Nog maar net was gebleken dat het kwaad ook in het hoofd van onze onschuldig uitziende buurman kon varen, of we werden er door Paauwe en haar drie erg overtuigende actrices (Amara Reta, Iris Van Cauwenbergh en Chun-Hee Lommelen) op gewezen dat de buurvrouw evengoed meedogenloos uit de hoek kan komen. In de geschiedenis waren immers ook al vrouwen betrokken bij de snode plannen van Hitler, de gruwelijke moord op Sharon Tate, het in de steek laten van pasgeboren baby's, en het martelen van honderden maagden in duistere kastelen.

Verschillende hoe-en-waaromvragen dringen zich op, al levert vindingrijk giswerk ongetwijfeld beter theater op dan wetenschappelijke hypothesen. In het expliciete Falsch! leidt Paauwe ons door de kronkels in de hoofden van drie vrouwen van wie de bizarre fantasieën nog lichtjes worden aangezet in een nu eens directe, dan weer poëtische, en vaak ook grappige tekst.

Verrast door de media-aandacht?
Hanneke Paauwe: "Ik denk dat het veel mensen wel een beetje oplucht om slechte vrouwen te zien. Vaak krijgen vrouwen een slachtofferrol toebedeeld, wat hen dikwijls bij voorbaat moreel in het gelijk stelt en 'de man' in de rol van boosdoener dwingt. Maar ik denk dat er in elke dader een slachtoffer zit en in elk slachtoffer ook een dader. We leven bovendien in een wereld die er niet echt op vooruitgaat wat gemeenschapszin betreft, en zorg en aandacht voor de zwakkeren. Het is opmerkelijk hoeveel berichten je tegenwoordig kunt lezen over ontspoorde jonge kinderen die zich zeer sadistisch gedragen naar leeftijdgenootjes - zowel jongens als meisjes."

"En natuurlijk zijn vrouwen even slecht en fout en immoreel als mannen. Ik heb hele waslijsten van foute madammen aangelegd. Alleen is de maatschappelijke situatie lange tijd zo geweest dat vrouwen zich niet in de openbaarheid konden laten gelden en vooral binnenshuis hun territorium hadden. Mannen hadden de macht in de publieke arena, waardoor hun immoraliteit veel zichtbaarder was. Vrouwen kunnen goed verdoezelen. Vandaar de 'opluchting' bij het zien van vrouwen die zich zonder meer fout gedragen - een vorm van girlpower die ook wel humoristische kantjes heeft."

Statistieken die aantonen dat vrouwen minder vaak bepaald crimineel gedrag stellen, vertellen dus niet het hele verhaal?
Paauwe: "Nee. Cultureel gezien is de foute vrouw ook helemaal niets nieuws onder de zon. Kijk naar Eva, Lilith en Salomé, om maar eens een paar bijbelse dames te noemen. Kali als de vrouwelijke demon uit de Aziatische regionen, maar ook vrouwen als Medea, Circe of de Sirenen waren de peper die oeroude verhalen op smaak brachten en pikant maakten."

"Ik heb naar aanleiding van Falsch! ook een gesprek gehad met Marion van San, een Vlaamse criminologe die in Utrecht werkt. Zij weet bijvoorbeeld dat maffioze vrouwen minder onschuldig zijn dan het lijkt. Ze laten zich het crimineel gedrag van hun man of zoon welgevallen als hun dat financiële voordelen oplevert. Ze zwijgen en nemen het bevlekte geld aan."

De verdere emancipatie zal die statistieken dus in evenwicht trekken?
Paauwe: "Vrouwen zullen nooit alleen heiligen zijn, net zo min als mannen. Maar het feit dat vrouwen kinderen kunnen baren en zo lang een kwetsbaar leven in zich dragen dat ze met veel pijn ter wereld brengen, zorgt er misschien toch ook wel voor dat de vrouw wat meer het leven zal koesteren. Blinde agressie lijkt ook meer voorbehouden aan de testosteronkam­pioenen. Dat zijn dan weer elementen die hoop bieden voor de toekomst (lacht) ."

Wat wekte concreet uw interesse in het onderwerp?
Paauwe: "Bij het onderzoek voor mijn vorige stuk, Krankheit Frau , stuitte ik op naziwetten: regels voor artsen om mensen met onder meer epilepsie, melancholie en depressies te doden. Ook vrouwen pasten die regels toe. Ik las het boek Moordenaars en hun motieven van Jef Vermassen. Ik belandde op de site Morbidly Hollywood, waar je originele foto's kunt zien van de vermoorde actrice Sharon Tate: naakt, bebloed, acht maanden zwanger en vermoord door Susan Atkins, die lid was van de sekte The Manson Family. Toen Tate haar smeekte het leven van haar kind te sparen, antwoordde die: 'I don't give a shit about you or your baby.' "

"In Krankheit Frau ging het over vrouwen en waanzin. Vrouwen en immoraliteit leek daar een logisch gevolg op, omdat 'fout' gedrag ook vaak te maken heeft met ontsporing. Het onderwerp roept vragen op over toerekeningsvatbaarheid, verantwoordelijkheid en de positie van de samenleving tegenover afwijkend gedrag."

"Als toeschouwer kijk je een beetje door de luikjes in de hoofden van deze personages. Elk personage in de voorstelling heeft een eigen manier van omgaan met zijn donkere kanten. Dat vind ik erg boeiend: door welk ideaal of geloof laat je je misleiden? Hoe houden wij onszelf en onze omgeving voor de gek, waar wordt geloof een leugen? Welk geheim koestert elke mens en hoe bewaar je dat geheim voor de buitenwereld?"

Is de zaak-Ronald J. nog van invloed geweest op het eindresultaat?
Paauwe: "De voorstelling wordt hiermee vaak in verband gebracht, maar de teksten zijn niet geschreven op basis van deze actuele gebeurtenissen; er was dus geen invloed. Natuurlijk is het wel zo dat kunst een vrijplaats is waarin van alles aangekaart kan en mag worden en waarin mensen mogen genieten van gruwel, wreedheden en deviant gedrag, juist omdat het gaat over fictie. Het Duitse woord falsch betekent 'vals' of 'verkeerd', maar ook 'bedrieglijk', 'dubbelhartig', 'onoprecht' en 'onwaar'. Dat is allemaal terug te vinden in de karakters van de drie personages. Er wordt vrij veel gelachen in de zaal, hoewel het niet echt hapklare brokken zijn die we serveren, en hoewel sommige scènes ook best ongemakkelijk zijn."

:: Falsch! van Hanneke Paauwe en Villanella, donderdag 4 februari in CC Strombeek (02-263.03.43, www.ccstrombeek.be) en woensdag 10 februari in de Beursschouwburg (02-550.03.50, www.beursschouwburg.be)