Het gonst van leven in het huis van Autrique

Eind negentiende eeuw vroeg Eugène Autrique, een ingenieur aan de ULB, zijn logebroeder Victor Horta een burgerhuis voor hem te bouwen aan de Haachtsesteenweg. Het werd Horta's allereerste opdracht in Brussel. Nu opent het volledig gerestaureerde huis de deuren. 's Lands bekendste nog levende stripauteurs François Schuiten en Benoît Peeters tekenden voor de scenografie.

Toen de Schaarbeekse striptekenaar François Schuiten in 1996 langs het huis op de Haachtsesteenweg wandelde en zag dat het te koop stond, drong hij er bij de gemeente meteen op aan het te kopen. Amper een jaar na de aankoop kwamen Schuiten en zijn compagnon de route, de tekstschrijver Benoît Peeters, al met een boekje De la maison Autrique à la maison imaginaire, waarin ze het huis nieuw - imaginair - leven inbliezen. De potten pruttelen in de keukens, de was hangt op, iemand neemt een bad, op zolder zit een uitvinder aan een schrijftafel tussen enorme boeken. "Het Huis van de Verbeelding, zoals we het toen noemden, hebben we in de loop der jaren grondig bijgestuurd," schrijft Schuiten nu, "maar wat altijd is gebleven, is het verlangen om van dit gebouw niet het zoveelste mu­seum te maken, maar een soort Huis der Huizen."

Brussel maakt het de liefhebbers van art nouveau niet zo gemakkelijk. Een art-nouveau­museum is er niet. Er is wel het Hortahuis in Elsene, waar het publiek in drommen staat aan te schuiven. Er is het Stripmuseum, en de Falstaff, de Cirio, de Ultieme Hallucinatie en de hôtels Hannon, Cauchie en Solvay. Maar voor wie tuk is op art-nouveau-ensembles, is er niet zoveel. Met het Autrique-huis heeft Brussel een nieuwe waardige vertegenwoordiger van de art-nouveau-architectuur.

Het begin van de art nouveau
Victor Horta had Eugène Autrique leren kennen in 1888 in een loge van vrijmetselaars. Ze waren ook collega's aan de polytechnische school van de ULB. Autrique had een bescheiden perceel gekocht aan het einde van de majestueuze Louis Bertrandlaan, dat uitkeek over het Josaphatpark. De negentiende-eeuwse gordel was in volle aanbouw. Horta was opgezet met de opdracht die hij van zijn vriend Autrique kreeg. Die was eenvoudig, schrijft Horta in zijn Memoires, "geen enkele luxe, geen enkele extravagantie: een bewoonbaar souterrain, een waardige vestibule en trappenhuis, de salon en de eetkamer prettig samen, een eerste etage met bad en toilet en een tweede mansardeverdieping voor kinderen en personeel."

In 1893 waren de plannen klaar. Omdat Autrique niet over dezelfde middelen beschikte als andere opdrachtgevers, Tassel of Solvay bijvoorbeeld, was Horta bereid om in te binden op het ereloon, zodat hij toch de edele materialen kon gebruiken waar hij zo graag mee werkte.

Wie het huis van Autrique aan de Haachtsesteenweg binnentreedt, merkt al snel dat de jonge Victor Horta er nog niet de grootscheepse veranderingen heeft doorgevoerd in het grondplan die je wel in andere huizen terugvindt. De opbouw is op het eerste gezicht vrij klassiek, en enfilade. Toch voert Horta al enkele architecturale vernieuwingen door die het huis uniek maken. De decoraties, die voor Horta ondergeschikt zijn aan de functionaliteit, ademenen al wel volop de art nouveau: de Japans geïnspireerde glasramen, de monumentale vloer in de traphal, de gevel in natuursteen.

Sponsors
Ondanks de aankoop in 1996 - Schaarbeek telde driehonderdduizend euro neer voor het gebouw - had de verdere afwikkeling heel wat voeten in de aarde. Het duurde acht jaar om de nodige vijfhonderdduizend euro bij elkaar te krijgen voor de restauratie en scenografie, waar uiteindelijk de gemeente, het Gewest, Europa en de Franse Gemeenschapscommissie aan bijdroegen. Er is ook een beroep gedaan op privé-middelen - de piano bijvoorbeeld werd gebouwd door de Schaarbeekse pianobouwer Kaufmann -, maar die fondsenwerving liep minder makkelijk dan verwacht. Schuiten: "De naam Victor Horta opent natuurlijk heel wat deuren, maar als je er dan bij vertelt dat het over een huis gaat op de Haachtsesteenweg, dan haken sponsors snel weer af."

Een verhaal
Bij de restauratie heeft architect Francis Metzger het originele interieur zo precies mogelijk proberen te benaderen. Aan het bepalen van de kleuren van de muren is heel wat studiewerk voorafgegaan. Voor meubels kon het Autrique-huis rekenen op het Hortahuis. Want François Schuiten wou het huis vooral opnieuw laten leven. Te vaak, schrijft hij, wordt de art nouveau gereduceerd tot het decoratieve, terwijl het narratieve over het hoofd wordt gezien. Schuiten: "Een gebouw van Horta nodigt uit tot een parcours, het creëert een mysterie, laat verrassingen open. Horta organiseert de ruimte als een striptekenaar." En de striptekenaar vult, in het geval van Autrique, de ruimte verder in. Het is een huis waar overal iets te beleven valt, deels zoals het in de negentiende eeuw geweest moet zijn, deels zoals het in de imaginaire wereld van Schuiten en Peeters toegaat.

Autriquehuis, Haachtsesteenweg 266, 1030 Schaarbeek. Open van woensdag tot en met zondag van 12 tot 18 uur. 5 euro, 3 euro voor kinderen en senioren. Bij Impressions Nouvelles is het boek Het Autriquehuis uitgegeven, met bijdragen van onder meer François Schuiten, Benoît Peeters, Françoise Aubry, Francis Metzger en Marie-Françoise Plissart. Het kost 28 euro