Het Rijksadministratief Centrum: In memoriam RAC

Een van de grote Brusselse bouwwerven op dit moment is die op de site van de voormalige Financietoren en het Rijksadministratief Centrum (RAC), tussen de Pachecolaan, de Koningsstraat, en de Kleine Ring. In 2001 werd de Financietoren door de federale staat verkocht en twee jaar later volgde de rest van het RAC. Het aanschijn van het complex wordt nu helemaal gewijzigd.

Het ontwerp van het nieuwe gebouw is van de hand van architecten Jaspers-Eyers & Partners. Het RAC zoals de Brusselaars het kenden is dus niet meer, maar het Brussels Gewest zorgde voor een eerbetoon (een in memoriam eigenlijk) in de vorm van een kleine tentoonstelling over de modernistische kantoorgebouwen, en de specifieke stedenbouwkundige context waarin ze werden gebouwd: de bovengrondse as van de noord-zuidverbinding die sinds 1952 het Zuidstation met het Noordstation verbindt. Kunsthistoricus Guido Jan Bral nam als commissaris het stuk over het RAC voor zijn rekening.

Vijf architecten zorgden in 1958 voor het ontwerp waaraan vervolgens tot in 1985 werd gebouwd. Door zijn enorme impact op het stedelijke weefsel was het RAC volgens Bral lang een symbool van de Bruxellisation ('verbrusseling'), terwijl het als symbool van de Belgische staat (14.000 ambtenaren van zowat alle administraties moesten er onderdak vinden) eigenlijk al voorbijgestreefd was nog voor het was voltooid. De federalisering die al snel werd ingezet, zou zowel de Belgische administratie als de gebouwen stelselmatig uithollen. Nochtans was het RAC (net als de ondertussen eveneens verdwenen Martini- en Lottotoren) een gave getuige van de functionalistische architectuur van de jaren 1960. Met de fraaie interieurrealisatie van onder meer de inkomhal, de cafetaria en de zeer bijzondere meditatieruimte, en het streng geometrische plantsoen van de beroemde René Pechère als blikvangers. De tentoonstelling evoceert de geschiedenis en de architecturale waarde van het RAC - aan de hand van een maquette, onuitgegeven foto's en documenten, en een filmpje opgenomen net voor de werken. Ook de film van cineast Yves Cantraine over de verhuizing van de ambtenaren, die werd bekroond op het Docville-festival in Leuven, wordt vertoond. Hij wordt ook als dvd verkocht bij de nieuwe brochure over het RAC, uitgegeven in de reeks Brussel, stad van Kunst en Geschiedenis.

Breuklijn
De tentoonstelling begint echter met de analyse die architect-urbanist Bas Smets maakt van het tracé waarlangs het RAC werd opgetrokken. Langs de as die van de Pachecolaan tot de Keizerslaan loopt en die eigenlijk het 'dak' vormt van de noord-zuidverbinding, vonden namelijk ook heel wat andere nationale instellingen zoals de Nationale Bank, de Koninklijke Bibliotheek, de RTT en Sabena modernistisch onderdak. Toch heeft het hele traject tot op de dag van vandaag meer het karakter van een breuklijn dan van de belangwekkende stadsboulevard die het ook zou kunnen zijn. Jaren geleden pleitte Smets al voor een geïntegreerde herinrichting van het hele tracé, maar tevergeefs. Het Ursulinenplein, het Albertinaplein, het Sint-Goedelevoorplein en nu het RAC werden en worden heraangelegd zonder dat er is nagedacht over een globaal plan. Het resultaat is opnieuw "een ondoordachte aaneenschakeling van straten, pleinen en parkeerplaatsen". Met zijn analyse nodigt Smets alsnog uit tot een studie van het traject.

:: Het Rijksadministratief Centrum (RAC)
data: tot 29 juli - dinsdag > zondag : 10.00 > 18.00 uur
locatie: Sint-Gorikshallen, Sint-Goriksplein 1, Brussel - 02-502.44.24 - accueil@hallessaintgery.be