Honderd jaar toneelkring De Violier, een familiekroniek

Dit jaar staat Jef Mennekens jr. zestig jaar op de planken en is hij een halve eeuw voorzitter van De Violier; vrouw Mimi geeft al 36 jaar toneelles aan kinderen. Woedt hier een virus?

W ie over honderd jaar Toneel- en Taalkring De Violier schrijft, kan niet om de Jetse 'dynastie' Mennekens heen, met vier (bijna vijf) generaties acteurs op rij. Jef Mennekens jr. (76) en vrouw Mimi (72) staan ons te woord. "Iedereen, van de decorbouwers tot de regisseur, werkt nu al honderd jaar gratis en voor niks voor De Violier: dat is uniek in heel Brussel," vertelt de tandem, nog zwaar aangeslagen van een recente straatoverval.

Het begon allemaal op 21 december 1908 in De Spiegel, een verdwenen cafézaal, waar de letterkundige Jef Mennekens sr. (die onder meer in het vernieuwende tijdschrift Van Nu en Straks publiceerde) met Fons De Vos het voortouw nam. De Vlaamse cultuur hoog houden, en volksvermaak brengen, zelfs met zang en dans, daar ging het om, buiten alle partijen om. Voorzitter en dichter Jef Mennekens sr. speelde nagenoeg nooit mee (tenzij als P. Smekens); het toneelplezier, hoe ontspannend ook, kwam na de zware dagtaak: hij was gemeentesecretaris van Sint-Jans-Molenbeek, medeoprichter van de Sint-Jan de Doperkerk (van architect Diongre) en privésecretaris van de liberale minister Julius Hoste. Toch loodste hij de kring (tot in 1936) tot in zaal El Dorado in Humbeek en de KVS, met stukken - soms twee per avond, een klucht én een drama - die klassiekers werden. Drama's vloeiden er ook uit zijn pen: Ook een decoratie en Martha. Om stukken met grote bezetting te brengen werd al eens samengespeeld met andere gezelschappen.

In 1936 volgde zoon Herman Mennekens sr. zijn vader als voorzitter op. In de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog streed hij voor het amateurtoneel, met de oprichting van een Bond der Vlaamse Toneelkringen van Jette.

Zoon(tje) Jef Mennekens jr. kreeg de kriebels te pakken. "De eerste keer dat ik van mijn vader (Herman sr., red.) mee mocht spelen - ik was toen zestien -, had ik een bescheiden rol als militair in Het adelaarsjong," weet Jef Mennekens jr. nog. "Ik kwam op, moest in mijn haar krabben en zeggen dat ik niet meer wist wat ik kwam zeggen, en dan: weer af. Na de voorstelling kreeg ik van het publiek te horen dat ik mijn tekst vergeten was. Een anekdote die ik nooit zal vergeten."

Begeesterd door het spel volgde de derde Mennekens in de rij conservato­rium. Hij werd beroepsacteur in de KVS, "al mocht ik - en dat was uitzonderlijk - van de KVS-directeur ook nog optreden voor De Violier." Inmiddels kenden de openluchtspelen in het Garcetpark steeds meer succes en moesten de repetities van lokaal veranderen. Toen De Vio­lier ook Café bij Wiske (1958) kwijtgeraakte, verdwenen de archieven en theaterteksten naar de kelders van de Abdij van Dielegem. Dit jaar pas doken ze weer op.

Ganzen en Herman kopen
Toen Mimi veertien jaar, mocht ze ook meedoen, met haar zus. Ze waren met hun ouders in Jette komen wonen, en Mimi had als toeschouwer Jef leren kennen. "Theater is altijd mijn grootste plezier geweest, en dat moet niemand mij komen afpakken," zegt de kranige oma, die 41 jaar bij Sabam gewerkt heeft. "Toen mijn zoon Herman (junior, voor alle duidelijkheid, want nu wordt het even ingewikkeld, red.) in 1972 geboren werd, heb ik in onze tuin een toneelvoorstelling georganiseerd met kinderen. Het was Het ganzenhoedstertje en we hadden er speciaal jonge ganzen voor gekocht. Die mochten nadien bij de kippen in de tuin lopen. Zo is de kindertoneelkring De Violiertjes met enkele buurtkinderen begonnen."

Elke zaterdag geeft Mimi nog toneelles aan De Violiertjes, 22 geïn­teresseerde kinderen van zes tot twaalf jaar. Zoon Herman, kabinetschef van Open VLD-minister Guy Vanhengel, schrijft de sprookjes en kabouterstukjes. "Meer en meer komen er ook kinderen van anderstalige ouders aankloppen, die met toneel hun Nederlands bijspijkeren," motiveert Mimi het succes.

In 1980 kwam er een jongerengroep bij (14 tot 16 jaar), in 1996 gevolgd door het meer literaire Violirum Tremens, het geesteskind van Herman Mennekens jr. Het houdt dus niet op. Hoe kan het toch dat een hobby generaties blijft meegaan? "Het virus zit gewoon in de familie. Komt het nu van mijn moeder (Mimi's moeder zong nog samen met prima donna Clara Clairbert, red.) of van de Mennekens sinds 1908?"

En Herman jr. voegt daar lachend aan toe: "Het grote voordeel dat we als familie, en toneelkring, hebben, is dat we voor de zovele toneelstukken, gedichten of sketches van onze familie geen auteursrechten hoeven te betalen als we ze opvoeren."

:: Zondag 21 december om 15 uur is er een academische zitting in het oud gemeentehuis met voorstelling van het boek Al groeiende, bloeiende: 100 jaar Violier. Om 17 uur vernissage van de tentoonstelling 100 jaar Violier in de naburige bibliotheek, Kardinaal Mercierplein 6