Kiekeboe-tentoonstelling in het Stripmuseum

Op 15 februari vieren de Kiekeboes hun dertigste verjaardag. De eerste albums verkochten nauwelijks maar intussen gaan in Vlaanderen meer exemplaren van Kiekeboe over de toonbank dan van Suske en Wiske. Het Stripmuseum eert Vlaanderens populairste strip nu al met een overzichtstentoonstelling.

Hoe herken je een Vlaamse stripklassieker? De originele tekeningen belanden niet in kunstgalerijen; de vertelkunst en de verbeelding van de tekenaar worden net onderschat. De uitgegeven krantenstrips liggen in stapels in bijna elk Vlaams huis, maar daarbuiten kraait er geen haan naar. Dat gaat zeker op voor Kiekeboe. De familiestrip van Merho, het alias van Robert Merhottein, strijdt al jaren met Suske en Wiske om de eer de populairste strip van Vlaanderen te zijn. In Vlaanderen is Kiekeboe intussen de fiere nummer 1, in de Benelux is Suske en Wiske een maat te groot. Van elk nieuw album gaan er honderdduizend over de toonbank. Een nog duidelijker aanwijzing voor de populariteit van de strip is dat ook de oude albums blijven verkopen.
Het spreekwoordelijke 'kiekeboe' zei de stripreeks op 15 februari 1977 in Het Laatste Nieuws, een veelgelezen krant die als een van de weinige nog geen veelgelezen Vlaamse strip had. De redactie vond De Wollebollen maar niks, de jonge lezers lustten er wel pap van.

Poppenkast
Het personage Kiekeboe dankt Merho voor een stuk aan zijn broer. Walter Merhottein was een verwoed en geliefde poppenkastspeler en Kiekeboe, een van zijn personages. Het ontwerp was van de kleine broer (Merho) die zo goed kon tekenen. Het poppenkastverleden verklaart ook de dikke neus, de grote ogen en de gigantische snor van Marcel Kiekeboe: ook kinderen op de laatste rij moesten de pop herkennen. De halfkale knikker past ook perfect in de Vlaamse traditie van collega-dagbladverschijnsels Lambik en Nero.
Kiekeboe heeft wel de meest herkenbare familie. Kiekeboes vrouw Charlotte heeft het thuis voor het zeggen en neemt niet elk album genoegen met de passieve rol die moeders traditioneel in familiestrips spelen. Konstantinopel, de jongste zoon, is vaak de snuggerste. Voor kleur zorgen een hele reeks nevenpersonages zoals Moemoe, de eetlustige inspecteur Sapperdeboere, vijand Balthazar of 'de dikke dame', een forse dame over wie we haast niets weten behalve dat ze élk album een cameo maakt. Geen enkel personage geniet de populariteit van de dochter des huizes. Geliefd bij de traditionele liefhebbers van vrouwelijk schoon en bij leeftijdsgenootjes is Fanny een echte stripbabe. Ze poseerde pikant maar zedig naakt op de cover van P-Magazine en kreeg haar eigen sensuele verjaardagskalender.

Slavenarbeid
Tot begin 2004 verscheen dagelijks een strook Kiekeboe in Het Laatste Nieuws. Daarna transfereerde Kiekeboe naar de Gazet van Antwerpen en Het Belang van Limburg. Om de krant dagelijks te kunnen voeden met Kiekeboe, moest Merho er net als Willy Vandersteen of Jef Nys een hels tempo op nahouden. Geen enkele niet-Vlaamse tekenaar gelooft dat een mens vier albums per jaar kan maken. Sinds 2003 bekommert Merho zich dan ook enkel nog om het verhaal en de schetsen; de jonge tekenaars Thomas Du Caju en Steve Van Bael doen de rest.
Merho zelf studeerde Toegepaste Grafiek aan het Sint-Lucasinstituut in Brussel. Tegen de experimenteerdrift van die tijd in waagt hij zich naast cartoons ook aan de klassieke strip. Na zijn eindexamens kon Merho beginnen op Studio Vandersteen. Daar werkte hij mee aan verhalen met Jerom in de hoofdrol, bestemd voor de Duitse markt.

"Het meeste heb ik opgestoken van mijn periode bij Studio Vandersteen, net na mijn studies. Die job was als thuiskomen voor mij. Want in Sint-Lucas werd veeleer neergekeken op het stripverhaal. Op de studio mocht ik werken voor de helden uit mijn kindertijd. Vandersteen heeft me veel geleerd, onder meer over het belang van een scenario", zei Merho tegen De Standaard.

Na zijn legerdienst - soldaat Merho tekende de strip 'Jager Jansens' in het soldatentijdschrift - mocht Merho terug naar Studio Vandersteen. Hij deed er kleinere klussen als de decors voor Safari, werkte mee aan de Bessy en Karl May-strips en kreeg de strip Pats (later Tits) onder zijn hoede. In 1976 werd hem voorgesteld om mee te werken aan Suske & Wiske, voor Merho het signaal om zijn eigen verdere carrière uit te tekenen. De eerste Kiekeboes verkochten niet goed. Het duurde een album of tien voor de reeks begon te lopen.

Experimenten
Veel recensenten halen hun neus op voor Kiekeboe. De beste verkopende strip van Vlaanderen boeit nochtans niet enkel kinderen die Jommeke ontgroeid zijn, ook volwassenen smaken hem. Dat dat niet voor de tekeningen is, zal Merho als eerste toegeven. "Ik ben eigenlijk geen tekenaar. Nooit geweest. De meeste striptekenaars hebben voor dit beroep gekozen omdat ze graag tekenen. Ik wilde gewoon verhalen vertellen. Het tekenen heb ik er bijgenomen." Tegen het dédain waarmee men hem soms behandelt, wapende hij zich met oneliners als "Ik huil de hele weg... tot aan de bank".
Kiekeboe moet het niet hebben van de tekeningen maar van de verhalen en de grappen. De stijl van het huis impliceert al 110 albums lang een overaanbod aan vaak flauwe woordspellingen. Mie Rakel, Luc Raak, Heil Bod, Dokter Van Pier... haast niemand heeft een gewone naam. Ook Kiekeboe zelf is natuurlijk een nogal lullige naam. Het zou een van de redenen zijn waarom de strip in Nederland helemaal niet aanslaat. Pogingen om in Franstalig België en Engeland door te breken, liepen op een sisser af.

Maar moet je Kiekeboe afrekenen op ongezouten taalgrappen? Dat je de strip uitleest op een tramrit, is een van de grote troeven. Met als basisingrediënt een helder verhaal, gekruid met een flinke dosis goedaardige humor, blijft Merho zijn talrijke lezers album na album boeien. Hij slaagt daar onder meer in door niet te strak te denken en open te staan voor experimenten zoals Album 26, 99 plus of Kiekebanus, waarbij de familie Kiekeboe en de familie Urbanus samen een avontuur beleven. De experimenten vernieuwden het medium niet, maar houden de reeks wel fris.

Voordeel van de verandering
In tegenstelling tot de auteurs van Suske en Wiske is Merho niet verplicht te moraliseren. Zijn familie is ook een pak moderner. Dat accent legt ook de tentoonstelling in het Stripmuseum. De reeks typeert het dagelijks leven in een modaal Vlaams gezin in een veranderende maatschappij en dat maakt Kiekeboe ook sociologisch interessant. Van bij het begin heeft Merho ervoor gekozen om de reeks erg herkenbaar te maken. Alle nieuwe trends, technologische snufjes en maatschappelijke trends verwerkt hij vliegensvlug in de reeks. En dus beleven de Van der Neffes op dit moment in de krant een scheiding. Terwijl Fanny bij haar vriendje mag blijven slapen zonder dat Merho protestbrieven krijgt. Ook de ongeschreven (maar afgeschreven?) wet dat de helden uit familiestrips altijd dezelfde kleren dragen, moest eraan geloven. "Dertig jaar geleden was de golfbroek van Kuifje ook al lang uit de mode. Maar geen babyboomer die er zich aan stoorde. Maar kinderen werden kids en kids zijn modebewust," verklaart Merho. De Kiekeboes gaan met hun tijd mee.

:: Kiekeboe-tentoonstelling - 28.11.2006 > 18.03.2007 10 > 18.00 - Belgisch Centrum van het Beeldverhaal - Zandstraat 20, 1000 Brussel - 02-219.19.80 - visit@stripmuseum.be
Gesloten op maandag