Living van Karin Borghouts: Gluren bij de buren

De woonkamer is een van de persoonlijkste plekjes in ons huis, en de inrichting ervan veruitwendigt vaak de identiteit van haar bewoners. Kunstenares-fotografe Karin Borghouts zette in De Markten met de hulp van Initia en Yota! het project 'Living' op poten dat ons aan de hand van foto's en teksten een blik gunt in de huiskamers van enkele Brusselse families. "De tentoonstelling gaat over kijken, vergelijken en nadenken over de verschillen en gelijkenissen in de eigen omgeving en die van een ander."

Je kent dat: je komt iemands huis binnen en je geeft je ogen de kost. Je probeert de persoon die er woont te kaderen tussen al die geuren en kleuren. De woonkamer is het centrum van het huiselijke leven en de inrichting ervan vertelt vaak veel over de personen die er wonen. Of verbergt het net. Het is een afgesloten privéwereld die je niet vaak te zien krijgt. Je kijkt en vergelijkt wat je ziet met je eigen vertrouwde wereld.
Dat spanningsveld tussen het vreemde en het vertrouwde diept Karin Borghouts verder uit in Living. De kunstenares-fotografe plaatst beelden van woonkamers van Brusselse families van verschillende origine naast door de kinderen die er wonen neergepende bedenkingen bij vragen als 'Wat is een vreemdeling'?' en 'Wat is mooi?'. Voor de tentoonstelling werkte Borghouts samen met de Brusselse organisaties Initia en Yota! Initia ontstond in de context van Brussel 2000 en is een vzw die projecten met een filosofische of artistieke invalshoek, of een combinatie van beide, ontwikkelt en ondersteunt. Het tekstgedeelte werd gecoördineerd door Yota!, een deelwerking van Jeugd en Stad Brussel die participatieprojecten met kinderen en jongeren stimuleert.

Woord en beeld
Karin Borghouts kreeg toegang tot vierentwintig huiskamers, en maakte foto's zonder de bewoners zelf in beeld te brengen. Een bewuste keuze: "Het fotograferen zonder mensen maakt de foto's tijdlozer, het is minder een momentopname. Een persoon in beeld vangt ook vaak zoveel aandacht dat je niet verder meer kijkt.

Bovendien zou het afbeelden van de bewoners onmiddellijk hun afkomst verraden. We laten graag wat over aan de verbeelding van de kijker. Door de livingfoto's niet te romantiseren en ze als nauwkeurige registraties te zien, kan de kijker er zelf nog alle richtingen mee uit." De foto's worden aangevuld met korte tekstjes van de kinderen. "Door de teksten worden de foto's 'bevolkt', ze suggereren een aanwezigheid. Woord en beeld vullen elkaar zeer goed aan. De foto's spreken ook voor zich, maar de teksten geven er een extra dimensie aan. Voor de dagboekfragmenten en uitspraken van de kinderen zorgden Jan Knops en Yota! Ze kregen gedurende een week een koffertje mee naar huis met daarin Poeh, een beer, en beluisterden elke dag een verhaaltje. En elke dag moesten ze een vraag met filosofische inslag beantwoorden."

Televisie
De beeldvorming van de bewoners die door de veelheid van indrukken ontstaat, strookt niet per se met de werkelijkheid. Karin Borghouts: "In een woonkamer geven mensen veel van zichzelf bloot of net niet! Er zijn livings die pronkkamers zijn en bedoeld om gasten te ontvangen. In andere wordt er geleefd, gegeten, gespeeld, tv gekeken en soms zelfs geslapen. Ze laat zien welke waarden belangrijk zijn voor het gezin dat er in woont. Zo waren er in de meeste livings veel foto's van kinderen en familie te zien. In sommige ontbraken boeken volledig terwijl deze in andere overvloedig aanwezig waren. Je kunt meestal ook aan de religieuze symbolen zien of mensen gelovig zijn. Verder nam de tv bijna overal een belangrijke plaats in. Aan de inrichting en grootte van de living kun je de levensstandaard van de bewoners herkennen. Mensen willen er ook hun status mee uitdrukken of de status die ze graag willen hebben. Je kunt zien of er creatieve of traditionele mensen wonen, mensen die veel belang hechten aan trends, ordelijke mensen, druk bezette mensen enzovoort. Stijl speelt een rol in de aankleding van de living maar ook traditie, functionaliteit, individualiteit en creativiteit. Er zijn mensen die van hun woonkamer een plaatje maken zoals je in een woonmagazine vindt. Soms is de living een allegaartje van allerhande meubelen en huisraad dat door de jaren heen als vanzelf zo bijeengekomen is. Voor de bewoners is het zo vertrouwd, dat ze het niet meer 'zien'."

Brugge bij de Russen
Ongeacht uit welk land de bewoners komen en wat hun culturele of religieuze achtergrond is, elk huis heeft een centraal gedeelte waar geleefd wordt en waar gasten ontvangen worden. "Er zijn veel overeenkomsten tussen de gezinnen maar evenveel verschillen," zegt Borghouts. De verschillen zijn soms heel subtiel. "Mensen die in Brussel wonen en van een ander land komen, brengen meestal hun meubels niet mee, die kopen of vinden ze hier wel. Het verschil zit hem vaak in kleine details, voorwerpen die op de schoorsteen staan, dingen die aan de muur hangen. Soms kan dat tot verwarring leiden want Russische mensen zetten graag een poppetje uit Brugge op hun kast en bij Belgen vind je een Boeddhabeeldje op het raamkozijn. Het land van oorsprong is soms alleen te herkennen aan de familiefoto's. Bij de Turkse en Marokkaanse families viel het grote aantal zitplaatsen in de huiskamers op, een teken dat ze gastvrijheid erg belangrijk vinden."

Erg belangrijk is de plaats die de kinderen krijgen in het centrale deel van het huis, hoewel de inrichting ervan aan de volwassenen overgelaten wordt. "Meestal is het de vrouw die zich daarmee bezighoudt. Maar overal kun je wel zien dat er kinderen wonen. Door foto's, en speelgoed dat voor deze gelegenheid werd opgeruimd maar toch nog aanwezig is. Soms ook in knutselwerkjes, kindertekeningen of kindermeubelen."

Sober
Borghouts goochelt niet met speciale belichtingen of opnamehoeken. De foto's vallen op door hun realiteitszin. Ze zijn haarscherp, tot in de kleinste details. Dat geeft ze een sober en bijna koel karakter. "Door de nuchtere registratie lijken de foto's misschien afstandelijk, maar ze zijn het niet. Je kijkt van dichtbij naar iemands privéruimte en soms kun je je daardoor zelfs gegeneerd voelen. Esthetiek is geen doel op zich. Ik vang de werkelijkheid in een kader, selecteer de camerahoek en lichtinval, als ik daar goed in slaag ontstaat esthetiek. De foto's werden genomen met een technische camera en op groot formaat gepresenteerd omdat er zo een veelheid aan details te zien is die je normaal niet zou opmerken. De foto is een soort transformatie van de realiteit en laat die op een eigen unieke manier zien."

Tijdens de expositieperiode organiseert De Markten in samenwerking met vzw Initia rond het thema 'Mijn kamer' filosofeer- en fotografieworkshops voor kinderen van 9-12 jaar. Van de tentoonstelling verschijnt ook een boek, met daarin de foto's en de teksten, met verder nog bijdragen te lezen van Johan de Vos, fotografierecensent en Dieter Lesage, filosoof.

:: Living, Karin Borghouts. De Markten, Oude Graanmarkt 5, 1000 Brussel - 02-512.34.25
data: 20 januari > 19 februari
open: dinsdag > zondag van 12.00 > 18.00 uur