Stocletpaleis erkend als werelderfgoed

Het Stoclethuis aan de Tervurenlaan staat op de lijst van Werelderfgoed van de Unesco. Dat betekent dat het voortaan als 'onvervangbaar uniek' en 'eigendom van de hele wereld' geldt. Toch kan het publiek er nog altijd niet binnen.

De privéfinanciering van architecturaal unieke huizen, zoals dat ruim honderd jaar geleden in zwang was, heeft Brussel al vijf monumenten op de Werelderfgoedlijst van 'cultuurerfgoed' opgeleverd. (Er bestaat daarnaast ook een lijst natuurerfgoed en immaterieel erfgoed.) In België kwamen al elf sites op de lijst, waaronder de scheepsliften van het Canal du Centre en een aantal Vlaamse begijnhoven en belforten.

In 2000 kregen het Tassel-, Van Eetvelde- en Solvayhuis en het woonhuis annex atelier van Victor Horta al Unesco-erkenning. Stuk voor stuk ontwerpen van de Brusselse art-nouveau-architect Horta, met stuk voor stuk opdrachtgevers (eigenaars) uit de liberale, gegoede burgerij.

Daar is nu (op 27 juni) dus de riante villa met tuin van de industrieel Alphonse Stoclet, telg uit een bankiersfamilie en actief in de Société Générale de Belgique, aan toegevoegd. Voorts staat voor Brussel alleen nog de Grote Markt (sinds 1998) op de Werelderfgoedlijst, alhoewel het plein met zijn intensieve negentiende-eeuwse restauraties niet echt 'authentiek' is, zoals Jos Vandenbreeden van het Sint-Lukasarchief het stelt. Dat doet uiteraard niets af aan haar titel van 'mooiste stadsplein ter wereld'.

Van tuin tot gastenboek

Het Stoclethuis (1905-'11) is door de Jugendstil-architect Josef Hoffmann (1870-1956) ontworpen als een Gesamtkunstwerk in Wiener Secession-stijl (een equivalent van de Nederlandse Nieuwe Stijl, de Franse art nouveau of de Engelse Modern Style).

Alphonse Stoclet en zijn vrouw Suzanne Stevens bestelden het pand tijdens hun verblijf in Wenen. Door de omvang, de materiaalkeuze en de afwerking wordt de villa beschouwd als het magnum opus van Hoffmann. Het hele Stocletgebouw, het tuinconcept en de interieurarchitectuur - van lambrisering tot meubilair, inclusief glaspartijen (van Kolo Moser), bronsreliëfs (Carl Otto Czeschka) en wandborduurwerk tot zelfs het gastenboek toe - zijn op elkaar afgestemd. Hoffmann schakelde iedereen van de Wiener Werkstätte in, het multidisciplinaire ambachtenatelier dat hij in Wenen oprichtte en waarvan Gustav Klimt de eerste voorzitter was. Klimt maakte trouwens twee mozaïekfriezen 'für das Speisezimmer' van Stoclet: De verwachting en De vervulling, die tot voorbeeld dienden van zijn latere werk met wereldfaam, De kus.

Dat het Stoclethuis op de Werelderfgoedlijst staat, levert geen euro op. De Unesco heeft wel een fonds voor 'urgente bedreigingen', maar daar kunnen de Brusselse kroonjuwelen geen beroep op doen (en gelukkig hoeven ze dat ook niet). Elk land is zelf verantwoordelijk voor de conservatie van het monument dat hij heeft voorgesteld voor de Werelderfgoedlijst.

Als de restauratie, waarvoor de Compagnie Immobilière Stoclet met de overheid overlegt, afgerond is, komt de meest prangende vraag: wordt Stoclet publiek toegankelijk? De vier erfgenamen zijn er nog niet uit. Aude Stoclet suggereert dat een tijdelijke en georganiseerde toegang (bijvoorbeeld voor privéconcerten, literaire en artistieke salons) een middel is om de wereld te tonen wat voor een uniek patrimonium haar grootouders nagelaten hebben. Tegen de bescherming van het complete interieur, dat sinds de jaren 1980 'leeg' geraakt, tekende de familie beroep aan.