Tekenares Dominique Goblet over 'Net doen alsof is ook liegen'

Op de keukentafel van de hoogste verdieping van een herenhuis in Schaarbeek liggen ze broederlijk naast elkaar: 'Faire semblant c'est mentir', het vooruitstrevende autobiografische beeldverhaal waarmee tekenares Dominique Goblet internationaal een grote indruk maakte en 'Net doen alsof is ook liegen', een nagelnieuwe, zeer verzorgde uitgave van de kwaliteitsuitgeverijen Oog & Blik en De Bezige Bij.

"I k spreek liever van een nieuw boek dan van een vertaling," zegt Dominique Goblet trots. In haar boek wisselt ze meer dan eens van grafische stijl. De tekst is expressief, de typografie maakt dan ook integraal deel uit van de tekening. "Daarom sta ik erop om zelf de typografie te doen van de versies in andere talen. In het Spaans of Nederlands heb je meer of minder woorden nodig en die klinken ook anders. Daar wil ik mee spelen. Waar nodig herteken en herdenk ik het boek. Dat vind ik belangrijk." Zo veranderde ze de kleur van de doos van een gezelschapsspel voor de Nederlandstalige versie. In Net doen alsof is ook liegen zijn de donkere kleuren vervangen door een opvallend, fel rood. Dat lijkt een detail, maar het raakt aan de essentie van het boek. "Ik moet goed op mijn woorden letten; het is allemaal zo delicaat. De publicatie van het boek heeft een grote impact gehad op mij en de mensen uit mijn omgeving. Je wedervaren transformeren in een beeldverhaal is één zaak - ik weet dat ik recht in mijn schoenen sta. Iets heel anders is de manier waarop men over dat boek praat en schrijft. De meeste journalisten zijn zeer omzichtig geweest. Maar in sommige kranten stond wel dat mijn vader een alcoholist was en mijn moeder een monster. Dat heb ik nooit willen zeggen. Dit boek is niet de anekdote van het geweld dat ik als kind onderging. Het gaat veeleer over relationele spanningen en dubbelzinnigheid. En over dat je kunt houden van mensen die je pijn hebben gedaan. Een moeder die dingen doet die sociaal schokken kan meer betrokken zijn bij haar kind dan een ouder die nooit sociaal onaanvaardbare dingen doet maar eigenlijk nooit naar zijn kind om kijkt. Mijn moeder was buitengewoon. Af en toe verloor ze de pedalen en deed ze me vreselijke dingen aan. Haar leven en haar verleden spelen daar een grote rol in. Maar ze was zeer betrokken. Ze heeft veel met ons gespeeld. Dat iemand die je geweld aandoet ook buitengewoon goed kan zijn, is heel moeilijk te tonen. Daarom wou ik na de Grote Straf (een tekening die je naar adem doet happen, red.) tonen dat we ook goede, leuke dingen deden. Zoals gezelschapspelletjes. Het vaakst speelden we Mens-erger-je-niet, in het Frans Ne t'en fais pas. Kan het symbolischer? In de Franse versie blijft deze scène te onopgemerkt omdat de tekening zwart-wit is. Om het belang van dat moment meer in de verf te zetten heb ik de speldoos in de Nederlandse rood gekleurd."

Mooi personage
Net doen alsof is ook liegen is autobiografisch, maar geen afrekening met het verleden. "Met het boek wil ik tonen dat elk personage, ook ik, in staat is tot het beste en het slechtste. Een kind is niet altijd een schattige engel, een kind kan zo naar doen dat je het in gedachten tegen de muur wil gooien. Als brandweerman liep mijn vader over van moed en bravoure. Honderden levens heeft hij gered. Maar de kans om thuis in te grijpen liet hij liggen. Het familiaal geweld gebeurde onder zijn neus, maar hij beweerde dat het nooit gebeurde waar hij bij was. Om dat fenomeen is het me meer te doen dan om de gruwelijke dingen die me zijn overkomen."

Twaalf jaar werkte Goblet aan het boek. "Mijn uitgever dacht na zoveel jaar dat ik maar alsof deed, maar ik heb er nooit aan getwijfeld dat het boek zou afraken. Het was een obsessie. Als kind had ik het nodig om die verhalen over geweld te delen met anderen. Om begrepen en gesteund te worden. Maar de andere kinderen hoorden die verhalen niet graag. Men vluchtte van me weg. Maar ik heb altijd geweten dat ik 'werk' zou maken van mijn 'bagage'. Psychotherapeutisch is dat niet! Door een boek te maken, bekijk je je geschiedenis van op afstand. Je beheerst de situatie en je leert ook de mooie kanten zien. Zelfs pijn heeft je achteraf wat bijgebracht. Het was een magisch moment toen ik het idee vond om na de Straf het spel Mens-erger-je-niet te tonen. Toen vond ik dat ik het geluk had straffe zaken te hebben meegemaakt. Ik had weinig contact met mijn vader. De communicatie verliep moeizaam. Maar dankzij het boek zie ik vandaag zijn ambivalentie. Dankzij de afstand zie ik er een mooi personage in."

De klank en de kleur van de stad
Goblet schildert, exposeert, illustreert ook. Het boek eindigt niet in wanhoop of vals optimisme, maar met licht melancholische kleurvlakken in zacht beige, bruin. "Die monochromen zijn Brussel, een open Brussel. Ik ben dol op de achterkant van de Brusselse huizen." Net doen alsof is ook liegen is verankerd in deze stad. "Dat komt door mijn vader. Hij heeft als pompier de kazerne op het Vossenplein nog meegemaakt. Hij sprak thuis Brussels. Die taal is me dierbaar. De klankkleur, maar ook het Brussels als brug tussen twee talen met hele mooie woorden die noch Frans noch Vlaams zijn. Een effect dat versterkt werd als hij weer gedronken had. Ik heb de soms hautaine Fransen in elk geval verboden om de Brusselse woorden te vertalen. Ze moeten die woorden nemen zoals ze komen. Die woorden geven kleur aan het boek. Ook het Vlaams is me dierbaar. Thuis werd Frans gesproken, maar mijn moeder was van Antwerpen. Dat is een lang verhaal, maar weet dat ik heel gelukkig ben dat de eerste vertaling van mijn werk in het Nederlands gedaan is."

Stilzwijgend portretteren
Goblet vertelt dat ze met Faire semblant c'est mentir 'toch wel' een periode afrondde en het even moeilijk had om na zo'n groot project opnieuw aan de slag te gaan. Met de autobiografie heeft ze het voorlopig gehad. Alhoewel. In de lente verschijnen twee nieuwe werken. Een daarvan zal bestaan uit portretten van haar en haar dochter Nikita. "Om de week verblijft ze bij mij. Tien jaar lang hebben we elkaar elke week zwijgend geportretteerd. Welke rol speelt de tijd? Haar snelle, puntige stijl is enorm veranderd tussen zeven en zeventien jaar terwijl mijn fysiek tussen mijn dertigste en veertigste min of meer gelijk bleef. Mijn stijl is niet zo gek veel veranderd in die periode maar haar gezicht en haar fysiek is in die periode wel ingrijpend veranderd. Heel fascinerend."

:: Net doen alsof is ook liegen, 144 p., wordt uitgegeven door Oog & Blik | De Bezige Bij. ISBN:9789054922599