Toestand: Marathon van tg STAN

Er worden voortdurend verjaardagen gevierd, maar de twintigste van tg STAN - een van Vlaanderens vooraanstaande theatergezelschappen - is toch speciaal. De vier kernleden vieren hem ook op een speciale manier, met een marathon van 24 uur in het Kaaitheater.

Toestand wordt een toestand van 24 uur aan één stuk muziek, dans, teksten en onuitgegeven confrontaties van Jolente De Keersmaeker, Damiaan De Schrijver, Sara De Roo en Frank Vercruyssen met tientallen vrienden en verwanten die in het parcours van STAN een rol hebben gespeeld. Onder meer Els Dottermans, Annelies Verbeke, Gerardjan Rijnders, Tom Lanoye, Michaël Pas, Oscar van den Boogaard, de theatergezelschappen Olympique Dramatique, Forced Entertainment, Lazarus en Dood Paard, journalist Jef Lambrecht en Aka Moon bezoeken hen één voor één op de scene van het Kaaitheater, met een act die door de gasten zelf werd geïnitieerd, in een volgorde die op voorhand niet wordt prijsgegeven. Onderweg kan iedereen eten en drinken, en na de zitting is er een fuif.

Tent in Mechelen
Vijftien jaar geleden deed tg STAN al iets vergelijkbaars tijdens de lange De Vere-avonden met Maatschappij Discordia en Dito'Dito, en in 2005 met de Impromptu-reeks tijdens de residentie in Théâtre de la Bastille in Parijs.

"Dat is ons idee van feesten," zegt Sara De Roo. "Iedereen uitnodigen waar we iets mee te maken hebben gehad en die we graag zien." Frank Vercruyssen: "Natuurlijk heb je het risico dat er tussen half vijf en half zeven 's nachts geen kat meer in de zaal zit. Maar misschien worden dat wel juist de onvergetelijke momenten, want er staan toch een aantal unieke dingen te gebeuren."
Tot het emotionele netwerk waar dit project op steunt, horen ook de twee speelplekken - kunstencentrum Monty in Antwerpen en het Kaaitheater in Brussel. De Roo: "Het is feestelijker om één evenement te doen, maar dan moesten we kiezen tussen Brussel of Antwerpen. We hebben nog even gedacht aan een tent in Mechelen, maar die twee theaters zijn voor ons te belangrijk."

Tg STAN viert zijn verjaardag overigens ook in Toulouse en Parijs, zij het met een iets kortere marathon. De Roo: "We konden daar eigenlijk niet omheen. De laatste tien jaar zijn we elk jaar aanwezig geweest in Frankrijk, en de mensen komen er echt en masse kijken. Drie weken Parijs betekent drie weken uitverkocht, en ook in kleinere steden vraag je je af waar de mensen vandaan blijven komen. We hebben dat natuurlijk gaandeweg opgebouwd, maar in Nederland, waar we al veel langer spelen, ligt dat toch moeilijker. Toulouse en Parijs zijn zodanige steunpilaren geworden, dat het vreemd zou zijn als we daar niets zouden doen."

Vercruyssen legt uit hoe dat zo gekomen is: "De evolutie van het theater in Vlaanderen en Nederland is de laatste 25 à 30 jaar redelijk specifiek geweest, en in ieder geval anders dan in Duitsland, Engeland of Frankrijk. In Vlaanderen zijn we ondertussen wel gewend aan autonome gezelschappen die geëmancipeerd op het toneel staan en dingen maken vanuit het niets. In Frankrijk worden we daarom moderner, avant-gardistischer, noodzakelijker of wat dan ook bevonden."

De Roo: "Bij gebrek aan traditie hebben we hier de vrijheid om onze goesting te doen. We pakken Shakespeare en gebruiken ervan wat we nodig hebben. Franse acteurs en actrices zeggen ons dat de tegenwind tegen die aanpak daar veel groter is." Vercruyssen: "In Frankrijk is het makkelijker een slechte voorstelling mét regisseur te slijten dan een goeie van een collectief."

Binnen of buiten
In zekere zin betekent tg STAN nu dus opnieuw voor Frankrijk wat het twintig jaar geleden voor Vlaanderen betekende. "Maar toen hadden we te maken met een samenloop van omstandigheden," nuanceert De Roo. "Toen STAN voor het eerst structurele subsidies aanvroeg was er net het nieuwe theaterdecreet van Patrick Dewael dat veel geld heeft vrijgemaakt voor jonge zelfstandige gezelschappen." Vercruyssen: "En we hebben geprofiteerd van een klimaat van kwaliteit, gecreëerd door Maatschappij Discordia, Jan Decorte, Dries Wieme, Anne Teresa De Keersmaeker, The Wooster Group, Radeis, het Kaaitheater enzovoort. Toen wij begonnen waren zij al bezig. We gingen ernaar kijken en vielen van onze stoel."

De Roo: "Bij Maatschappij Discordia zaten de beste spelers van Nederland en Vlaanderen samen. Frieda Pittoors, Viviane De Muynck, Titus Muizelaar, Jan Joris Lamers, Matthias de Koning en Annette Kouwenhoven zijn zonder meer theatergenieën. Daar wilden we graag door beïnvloed worden." De grote afwezige op Toestand is overigens Matthias de Koning (die onder het mes moet).

Bij de gasten die alleen in Antwerpen aantreden zit ook Jan Decorte. "Ook het belang van hem kan niet voldoende worden benadrukt," zegt De Roo, "Ik kwam onlangs nog een oudere man tegen die blijkbaar alles van ons gezien had. 'Sinds Maria Magdalena van Jan Decorte is alles veranderd in het theater,' zei hij, 'sindsdien ben ik blijven gaan.'" Vercruyssen: "Wintervögelchen was toch weer een fenomenaal voorbeeld van dat Vlaamse spel waar hij een pionier in was: laconiek, met ironie en zelfspot, maar ook met poëzie en een pijnlijke diepgang. Door onze agenda's hebben we nog nooit iets samen kunnen doen, maar ooit komt het er nog wel eens van…"

En dan zijn er nog de leden van Dito'Dito, waarmee de eerste, later courante contacten met mensen buiten STAN werden gelegd. De eerste van vele samenzweringen tussen Frank Vercruyssen, Jolente De Keesmaeker en Willy Thomas dateert van 1991, terwijl Sara De Roo met Guy Dermul drie teksten van Gerardjan Rijnders heeft gespeeld.

Tussen 1997 en 2006 was er trouwens een periode waarin de STAN-leden nooit alleen maar met z'n vieren op het podium stonden. Vercruyssen: "STAN is heel pragmatisch begonnen toen men ons vroeg om ons eindwerk voor het conservatorium (Achter de canapé/Yvonne, mb) nog eens te komen spelen. We hebben nooit afgesproken dat we voor altijd samen zouden blijven, en die fundamentele vrijheid blijkt een goede overlevingsgarantie. Dingen doen buiten STAN, is eigenlijk dingen doen binnen STAN."

:: 16 > 17.10.2009 20 > 20.00 - kaaitheater - Sainctelettesquare 20, 1000 Brussel -
02-201.59.59, tickets@kaaitheater.be
Tickets: 12/15