Choreograaf Thierry Smits: dansen tegen de ondergang

Het is crisis en choreograaf Thierry Smits trekt zich dat aan. Maar hij wil er ook een positief antwoord op geven. Hij doet dat in een nieuwe dansvoorstelling waarin leden van de legendarische Amerikaans-Brusselse band Tuxedomoon live muziek spelen.

De Brusselse choreograaf Thierry Smits heeft met zijn Compagnie Thor (1990) al meer dan twintig dansvoorstellingen op de teller staan. Toch is hij een uitzondering in het gild der choreografen omdat hij niet echt aan productiedwang lijkt te lijden. Clear tears/Troubled waters is zijn eerste productie in drie jaar. We hebben het erover in zijn studio in Sint-Joost, en in zijn perfecte Nederlands met licht Limburgs accent dat hij nog kent uit zijn jeugd in de Beringse deelgemeente Koersel.

Weet u nog wanneer u het idee kreeg voor deze voorstelling?
Thierry Smits: Dat was naar aanleiding van een artikel in de Franse krant Le Monde, waarin men het over de crisis had. Een filosoof zei daarin dat we moesten stoppen met het over een 'economische' crisis te hebben, omdat de crisis veel dieper gaat. Het gaat ook om een sociale, een morele, een ecologische crisis. Eén groot geheel dat vraagt om een omwenteling.

Welk gevoel hebt u daar zelf bij?
Smits: De crisis wordt steeds meer voelbaar aan kleine dingen op al die vlakken. Voorbeelden van de ecologische en economische crises hoef ik zelfs niet meer te geven. Ik zie bij mij in Schaarbeek voortdurend mensen die het moeilijk krijgen om de eindjes aan elkaar te knopen. Een voorbeeld van de morele crisis zou de homobashing kunnen zijn, waar twintig jaar geleden helemaal geen sprake van was. Wat ons sociaal stelsel betreft, zitten we nog goed. Maar er wordt al aan gemorreld.

Die constatering zorgt bij heel wat mensen voor een nostalgisch gevoel omdat ze het idee hebben dat iets kostbaars aan het verdwijnen is. Ze hebben het gevoel dat ze iets kwijtraken, dat ze aan het verstikken zijn, en ze stellen zich de vraag waar het naartoe gaat. Dat klinkt allemaal heel politiek, maar dat is toch echt het uitgangspunt geweest van deze voorstelling.

Moeten we ons dan voorbereiden op een zware avond?
Smits: In deze situatie heb je de keuze om het reactionaire pad op te gaan, of om te proberen op het vlak van de solidariteit te redden wat er te redden valt. Ik had het idee om een voorstelling te maken die in het eerste deel dat gevoel van nostalgie, droefheid en verstikking aanraakt, maar dan overgaat in een poëtisch moment dat ons uiteindelijk terug naar een meer uitbundige, dynamische dans brengt die een metafoor kan zijn van dat gevoel van solidariteit.

Een dualiteit die spreekt uit het affichebeeld van de Zwitserse fotograaf Ueli Alder.
Smits: Ik vond die fotocollage heel sprekend. Je ziet een enorme ontploffing, maar die heeft tegelijk iets rustgevends omdat ze op dat kalme meer plaatsheeft. Ik denk dat een crisis zoals we die nu meemaken altijd gepaard gaat met geweld, dat gelukkig wel een helend effect kan hebben.

Met al deze ideeën op de achtergrond blijft u toch voor dansante voorstellingen kiezen.
Smits: Dans is een behoorlijk abstract medium en het is bijna onmogelijk je ideeën te 'verdansen' zoals je ze kunt verwoorden. Mijn dans is daarenboven heel formeel. Maar in die formaliteit probeer ik emoties te verankeren zodat de vormen op de scene iets vertellen en gevoelens overbrengen.

Ik wil absoluut vermijden dat mijn voorstellingen koud zijn. Ze moeten menselijkheid uitstralen en daarom zoek ik ook naar een heterogene cast met verschillende lichamen. Dit keer zijn het vier mannen en drie vrouwen. Ze zijn ook jong omdat het uiteindelijk hun generatie is die zich het meeste zorgen moet maken. Jonge dansers zijn ook interessant omdat hun fysiek helemaal anders is dan die van de dansers van twintig jaar geleden. Vergelijk het met de lichamen van atleten, die zagen er in de jaren 1970 ook helemaal anders uit dan nu.

Alles in de voorstelling wordt nieuw gecreëerd, tot de muziek toe.
Smits: Aan scenograaf Simon Siegmann heb ik gevraagd om aan een scènebeeld te werken dat het idee van verdwijning en omwenteling accentueert. Hij heeft iets gecreëerd dat je kan doen denken aan smeltende ijskappen of een bos dat moet wijken, en dat door de dansers kan worden gemanipuleerd.
Voor de muziek wilde ik Steven Brown en Blaine L. Reininger (oprichters van de legendarische Amerikaans-Brusselse band Tuxedomoon, mb) in contact brengen met Maxime Bodson (die al vaker composities verzorgde voor Smits, mb). Dat was in het begin niet evident omdat ze van een andere generatie zijn en een heel ander type muziek maken, maar nu werkt het. Ze hebben een hele databank volgespeeld met ideeën die we in de dansstudio hebben uitgeprobeerd. Steven speelt live klarinet, piano en saxofoon. Blaine viool en basgitaar en Max gitaar en basgitaar.

In de jaren 1980, waarin ook Tuxedomoon groot werd, was er ook een periode van crisis, en zetten kunstenaars die zwarte gevoelens nog eens in de verf.
Smits: Dat doe ik ook in het eerste deel. Dan krijg je echt dat gevoel van een zeer, diepe, inwendige droefheid. De kostuums zijn dan ook zwart zoals in de Portugese fado. Maar ik eindig nu wel optimistisch. Het risico bestond dat ik een zeer strakke, bijna reactionaire voorstelling zou maken. Maar ik blijf ook geloven dat het anders kan. Dat er een andere keuze mogelijk is dan die voor soberheid en besparingen die door onze regeringen wordt gemaakt.

Hebt u nooit schrik om zonder inspiratie te vallen?
Smits: Weet je, het is ondertussen drie jaar geleden dat ik nog een voorstelling heb gemaakt. De laatste (To the ones I love, mb) dateert van 2010, deze gaat in première begin 2013. Dat is een keuze. Ik ben geen creatieve workaholic die absoluut om het halfjaar iets moet uitbrengen. Dus heb ik ook niet de stress om ieder jaar met iets nieuws te moeten komen en niet de angst om in herhaling te vallen of geen inspiratie te vinden en dan maar wat repertoire te doen - wat tegenwoordig blijkbaar nogal fashionable is. Ik heb dat ritme ingepast in mijn systeem omdat ik ook zin heb om ondertussen nog te leven. Ik wil alleen iets maken als ik weer zin heb en voel dat ik iets te vertellen heb.

Compagnie Thor/Thierry Smiths: Clear Tears/Troubled Waters
wanneer: 8 > 12 december 2012, 15 & 16 januari 2013, 20.30 uur
tickets: €13/19
-------