Clara Van den Broek bewerkt Dostojevski

De Russische schrijver Fjodor Dostojevski had zo zijn bedenkingen bij het rationele vooruitgangsdenken. Actrice Clara Van den Broek bewerkte zijn novelle Aantekeningen uit het ondergrondse tot een monoloog die ze zelf speelt.

"Het is de monoloog van iemand die zich teruggetrokken heeft uit de maatschappij en vanuit zijn kamertje nadenkt over de wetenschap, het vooruitgangsdenken, persoonlijke vrijheid, succes, en het belang van menselijkheid," zegt Clara Van den Broek. "Dostojevski reageert vooral op het vooruitgangsoptimisme en het positivisme van zijn tijd, dat bijna blind in de wetenschap geloofde. Door de wereldoorlogen hebben wij kunnen zien hoe wetenschap ook dood en vernieling kan zaaien, maar toen ik bij de actualisering van de tekst begon te letten op onze houding tegenover wetenschap en technologie vandaag, dan merkte ik toch dat we eigenlijk nog altijd willen geloven dat we daar ons geluk mee kunnen vormgeven. Zo hopen we bijvoorbeeld dat seismologen op een dag precies zullen kunnen voorspellen wanneer er een aardbeving komt."

Waaruit bestond Dostojevski's commentaar op dat vooruitgangsgeloof?
Clara Van den Broek: Hij wees, voor Freud al, op de irrationele grond van de mens. Hoe ver we ook willen gaan met het rationaliseren, toch zullen we als mens die logische orde altijd weer willen omverwerpen. Door ons zelfbewustzijn verknoeien we heel veel zaken. Als we alles in rationele wetten zouden kunnen gieten, dan zou de wereld een hel zijn.

Is de eenzaamheid van het personage een vorm van protest?
Van den Broek: Ja, maar ze is ook het resultaat van het feit dat hij sociaal mislukt is. Hij is te gevoelig voor de maatschappij, velen hebben hem gekwetst in zijn trots en ijdelheid. Hij voelt zich minderwaardig en superieur tegelijk. Dat zijn vaak twee kanten van één medaille. Door die psychologische grond zijn alle theorieën die hij vertelt vanuit emotie gevoed. Dat maakt zijn verhaal dankbaar voor theater.

Wat heeft u vooral aangegrepen in het werk van Dostojevski?
Van den Broek: Ik wilde allang aan zijn werk beginnen, en toen de nieuwe vertaling
van Aantekeningen verscheen, een novelle die alle kenmerken uit zijn oeuvre bevat, heb ik die als toegangspoort genomen. Ik werd gegrepen door de menselijkheid van Dostojevski. Ook in zijn roman Misdaad en straf is die naast de grootsheid van de vertelling erg aanwezig. Dostojevski heeft in Siberië enkele jaren dwangarbeid verricht tussen de zwaarste criminelen, maar hij heeft die mensen nooit veroordeeld.

Om de 'Russische ziel' te voelen, bent u zelfs even naar Sint-Petersburg getrokken.
Van den Broek: Dat was een fijne ervaring. De eerste twee dagen kijk je met grote ogen naar het wilde kapitalisme en de SUV's die er rondrijden. Maar daaronder voel je toch die sterke menselijkheid en wijsheid van een oude beschaving.

Er zit ook livemuziek in de voorstelling.
Van den Broek: Een monoloog is leuk omdat je het kot voor jou alleen hebt. Maar de aanwezigheid van cellist Harald Austbø op de scène versterkt nog de eenzaamheid van mijn personage.

Overigens bent u een vrouw terwijl het personage van Dostojevski een man is.
Van den Broek: Het is een ongeschreven wet dat een vrouw geen man kan spelen, dus doe ik het toch. Veel vrouwenrollen zijn door seksualiteit bepaald: ze zijn die van de moeder, de geliefde, de hoer... en maar zelden gewoon van een mens. Het is goed dat ik nu gewoon de rol van een mens kan spelen.

27/04/2011 om 20.30
€ 8,5/10/12