Hans Van den Broeck (Celestial commute): pendelen tussen aarde en kosmos

Wat gebeurt er als Ryan Gosling, Ingrid Bergman, Sigourney Weaver en Josh Brolin samen op ruimte-expeditie gaan? Choreograaf Hans Van den Broeck flirt in Celestial commute met cinematografische referenties, existentiële vragen en obsessionele lichamen.

Ik wou deze keer graag de absurditeit van een sciencefictionachtige gebeurtenis opzoeken. Om via het bordkarton van iconische filmsterren dichter bij jezelf als performer uit te komen": zo beschrijft choreograaf/theatermaker Hans Van den Broeck (1964) van compagnie SOIT de inzet van zijn jongste productie. "Toeval was de voornaamste trigger," gaat hij verder. "Ik had mijn vier performers gekozen en een van hen, Dolores Hulan, vertoont een opvallende fysieke gelijkenis met de actrice Sigourney Weaver. (Lacht) Soms moet je je als maker voor dat soort verrassingen durven open te stellen, vind ik. Ook bij de twee andere dansers zag ik qua uitstraling een parallel met de acteur Ryan Gosling en de actrice Ingrid Bergman. Enkel Josh Brolin, die ik zelf 'incarneer', is vanuit fysiek standpunt nogal problematisch. (Lacht) Maar hem vind ik als figuur op zich dan weer heel fascinerend: omdat hij enerzijds deel uitmaakt van het Hollywood-systeem, en anderzijds ook altijd een soort rebel, een luis in de pels blijft."

Waarom stuur je deze vier sterren samen op interplanetaire expeditie?
Hans Van den Broeck: Een andere cruciale inspiratiebron was de film Solaris van Andrej Tarkovski. Dat is voor mij een van de weinig echt poëtische en intelligente sciencefictionfilms. Daarin wordt het ruimteschip eerder een huis clos waarin de astronauten willens nillens hun eigen demonen blijven tegenkomen. Door het wegvallen van de notie van tijd en ruimte wordt die confrontatie versterkt. Ik vond dat een mooie metafoor voor ons dagdagelijks bestaan: als mens ben je in zekere zin ook voortdurend bezig met verleden, heden en toekomst. Wat laten we los? Wat hebben we nog te verteren? Wat projecteren we?... Dat zijn de eeuwige existentiële vragen en angsten waar onze personages ook mee worstelen. Elk van de personages heeft een persoonlijke queeste tijdens die expeditie, om ergens van los te kunnen komen. Neem de figuur van Ryan Gosling: in de film Lars and the real girl speelt hij een man die enkel een relatie kan aangaan met een opblaasbare pop. Dat vonden we een interessant uitgangspunt om iets te vertellen over de complexiteit van menselijke relaties. Tijdens de trip wordt Gosling gedurig geconfronteerd met die ene filmrol die hem om een of andere reden blijft achtervolgen, en persoonlijke obsessies oprakelt. Dat staat in contrast met de idee van ontsnappen aan het aardse door de ruimte in te trekken. Je kan je de vraag stellen of ontsnappen aan jezelf wel mogelijk is.

Betekent dat dat alle performers elk hun eigen verhaallijn hebben in dit stuk?
Van den Broeck: Verhaallijn vind ik een misleidend woord, het gaat mij niet om het narratieve of het situationele. Het is niet de bedoeling dat het publiek wat ik zonet heb geschetst letterlijk uitgebeeld ziet. Het gaat me eerder om een bepaald soort energie, een lichamelijkheid en een droomsfeer die betekenissen evoceren bij de kijker. Maar wat je zegt, klopt wel in die zin dat de personages nauwelijks met elkaar interageren. Ze zitten elk in hun eigen orbit, maar tegelijk delen ze natuurlijk wel die gemeenschappelijke ruimte van dat schip. Laten we het erop houden dat ze elk in hun queeste heel eenzaam zijn.

Hoe genereer je het bewegingsmateriaal voor een voorstelling met verschillende lagen?
Van den Broeck: Ik zoek met de andere performers naar verschillende energieën. De eigenlijke vorm bepaalt elke danser dan grotendeels voor zichzelf, afhankelijk van zijn eigen persoonlijke bagage en natuurlijk van de inhoudelijke input voor dit creatieproces. Ik heb de lichaamstaal van Josh Brolin bijvoorbeeld goed geobserveerd, die heeft iets hoekigs en nogal stereotiep masculien. Na verloop van tijd ga je dat automatisch in je bewegingen incorporeren zonder hem per se te willen imiteren. Tijdens de repetities proberen we vaak een soort 'trance-energie' op te zoeken, zodat de obsessionele queestes zich kunnen vertalen in obsessionele lichamen. Ritme is daarin van essentieel belang, in de zin van herhalingen, de verhouding spanning-ontspanning, versnelling en vertraging enzovoort. Ik heb mezelf nooit een typisch choreograaf gevoeld, eerder een fysiek regisseur die via bewegingstaal zoekt naar inhouden. Ik wil of kan me niet vastpinnen op te veel vormelijkheid of choreografische schriftuur. Ik leg ook nooit alles vast. Er is enkel een soort structureel geraamte, en daarbinnen zoeken we – elke avond opnieuw – naar een associatieve en geladen droomrealiteit, geënt op improvisaties en ideeën. De rest is aan de toeschouwer…

Je danst deze keer zelf ook mee, en dat is geleden van 2008. Welke impact heeft dat op het werkproces?
Van den Broeck: Door samen met de andere dansers op scène te staan, kan je beter op een intuïtieve manier zoeken naar scènische 'oplossingen'. Het creëert vertrouwen en gelijkwaardigheid. Het helpt mij ook om beter aan te voelen waar het om draait, en tegelijk van binnenuit een beetje te kunnen provoceren. Maar nu, in de laatste fase, heb ik soms wel zin om eruit te stappen om een beter overzicht te krijgen. Daarvoor reken ik dan op de dramaturgen.

Waar staat de nogal cryptische titel Celestial commute voor?
Van den Broeck: 'Commute' betekent pendelen en 'celestial' verwijst naar de hemel, het universum. En het woord 'universum' draagt voor mij ook iets existentieels in zich. Dat 'pendelen' kan je op verschillende manieren interpreteren: tussen de aarde en de kosmos, uiteraard, maar ook van de danser via de filmster tot bij dat ene almaar terugkerende filmpersonage, en weer terug. Ofwel, van het ik van de performer naar het ingebeelde, en verder door tot bij het obsessionele. Duidelijk zo? (Lacht)

Celestial Commute

data: 4 > 6/6, 20.30

waar: Les Brigittines, Brussel