Met de klok mee lopen negen grote gewestwegen vanuit Brussel de wijde wereld in. Koen Boesman maakte een theaterstuk over de negende, de Gentsesteenweg. Wij wandelden met hem en enkele partners in crime van de kleine ring over laag- naar hoog-Molenbeek.
© Ivan Put 5255
| Koen Boesman stelde vast dat de buurten die de N9 doorkruist, zich steevast aanpassen aan hun bewoners.
In de voorstelling zit een discussie of dit hier nu de bron dan wel de monding is,” lacht Koen Boesman. Hij is altijd al gefascineerd geweest door de steenweg, die voorbij de grote ring genadeloos door het Vlaamse platteland klieft. Al pendelend tussen woonplaats Melle en Brussel sakkerde hij vaak op wat na de komst van de E40 een tweederangsbaan is geworden. “Een betonnen darmkanaal van Vlaanderen,” noemt hij ze. “Maar in haar lelijkheid kan ze ook ontroeren, én verbinden.”
© Ivan Put 5316
| De N9 verrast en verbindt.
N9 maakt N9
Vlak voor ons vertrek stelt hij in het café De Walvis twee compatriotten voor: actrice Ellen Valkenborgs van het Brusselse amateurtheatergezelschap D°eFFeKt en zanger Mohamed “Moumy” Chahou, die als vertegenwoordiger van het Molenbeekse culturele veld voor Boesman de brug vormt naar de lokale gemeenschap. Een dik halfjaar geleden begon hier aan de Vlaamsepoort ook hun eerste verkenningstocht, die hen naast heel wat vreemde blikken na drie dagen stappen, fietsen en liften toch vooral een schat aan anekdotes en verhalen opleverde.
Een synthese daarvan zit in N9 maakt N9, dat binnenkort te zien is in de gemeenchapscentra De Vaartkapoen en De Platoo. “Ik wilde dat het hele project met de baan verbonden was,” zegt Boesman. “De spelers zijn Gentenaren, Aalstenaren, Ledenaren, Brusselaars… De technicus is van Wetteren, de decorbouwer van Aalst. Maar ook alle repetitie- en speelplekken liggen min of meer langs het traject.”
Middaggebed
Eigenlijk hebben we het verkeerde moment uitgekozen voor onze Walk, want waar het anders krioelt van het volk is het nu relatief rustig in de talloze klerenwinkels, kappers- en meubelzaken. “Dat komt omdat sommige winkeleigenaars sluiten tijdens de middag of het vrijdaggebed,” legt Chahou uit.
“Maar vergis je niet: zoals wij uit heel het land afzakken naar de Meir of de Nieuwstraat, zo komt de Marokkaanse en Turkse gemeenschap van overal naar hier of naar de Brabantstraat in Schaarbeek,” vervolgt Boesman.
“Ik kom zelf ook graag. Als je op zoek bent naar specifieke theaterrekwisieten, zoals bijvoorbeeld schoenen die niet te duur zijn, dan kan je hier je gading vinden.”
Lees verder onder de afbeelding.
© Ivan Put 5376
| Koen Boesman: "Steenwegbewoners zijn koppig"
Levendige uiteinden
We houden even halt bij Tax Free Forum. Alleen het laatste deel van de naam van de meubelwinkel en de beschermde voorgevel herinneren hierbuiten nog aan de hoogdagen van de allereerste cinema van de quartier. Met zijn bijna 1.500 zitplaatsen was het een van de grootste van de hoofdstad.
“Je kan dat vergane glorie noemen, maar anders dan op het ellenlange middenstuk van de N9 – met veel teloorgegane industrie en verrassend groene stukken – is het hier wel blijven leven,” schetst Boesman het veranderde straatbeeld. “Tof is ook dat de uiteinden van de steenweg op elkaar lijken: in Ledeberg, tegen Gent, is het ook erg levendig en volop in beweging.”
Molenbeek, Zellik of Oordegem
“Molenbeek is altijd een Brusselse aankomstgemeente geweest, waarna de migranten zich geleidelijk verspreid hebben over andere gemeenten. De eerste migratiegolf bestond trouwens vooral uit West-Vlamingen, die hier ook als vervelende vreemdelingen werden beschouwd.” Als we later de Jules Delhaizestraat passeren, wordt de reden van die eerste migratiegolf duidelijk. “Links ligt nog steeds de historische hoofdzetel van Delhaize,” zegt Boesman.
“Het distributiecentrum van de warenhuisketen, die zich langs de steenweg ontwikkelde, ligt inmiddels elders op de N9, maar de charmante arbeidershuisjes in rode steen – en de chiquere herenhuizen voor het hogere kader – zijn er nog steeds.” Ze werden destijds speciaal aangelegd voor de werknemers van Delhaize en zorgen voor wat architecturale consistentie op een steenweg die meer en meer gedomineerd zal worden door een typisch Vlaamse mikmak van stijlen en smaken. Al moet je dat laatste volgens Boesman ook relativeren. “Steenwegbewoners beschikken over een koppigheid die niet zo verschillend is in Molenbeek, Zellik of Oordegem.”
"Steenwegbewoners zijn koppig"
Paaltjes
De paaltjes van de Brusselse minister van Mobiliteit Pascal Smet vormen hierbij het beste illustratiemateriaal. “Ze bieden de fietsers intussen terecht meer bescherming tegen het verkeer in de drukke chaussée, maar toen de aannemer ze destijds kwam plaatsen zonder voorafgaand overleg met de buurt, brak er een kleine volksopstand uit. Winkeliers pikten het niet dat hun parking werd afgepakt. De aannemer heeft zijn paaltjes opnieuw mee moeten nemen. Een buitenstaander die zich komt moeien, roept weerstand op, en eigenlijk is het ook wel mooi dat mensen zich verenigen voor een gemeenschappelijk doel.”
Zwarte Vijvers
Dat de buurt echter vooral in het nieuws komt als samenscholingen uitmonden in vernielzuchtige roofpartijen zit ook Chahou dwars. De kleurrijke vlaggetjes die schoolkinderen ophingen aan metrohalte Zwarte Vijvers als protest tegen de oudejaarsrellen zijn volgens hem een welgekomen demarche.
“Onze buurt heeft zulke positieve signalen nodig. De toekomst is niet verloren. Laag-Molenbeek is door het bestuur lang genegeerd geweest. Pas recent is er meer ruimte voor stadsvernieuwing.”
© Ivan Put 5290
| Koen Boesman (links) en zijn partners in crime leggen de nadruk op het verbindende karakter van de N9.
Losgeschroefde lampen
De drijfveren van sommige politici zijn trouwens niet zo verschillend van die van winkeliers. Tijdens hun tocht langs de N9 kwamen de steenwegverkenners te weten dat de gemeenteraad niet vergadert in het gemeentehuis (in laag-Molenbeek), zoals dat wettelijk is voorgeschreven, maar in een kasteeltje in hoog-Molenbeek.
“Daar is parkeerruimte voor hun Mercedessen en BMW’s,” zegt Boesman. “Om naar een chiquere locatie te kunnen uitwijken, hebben ze destijds met opzet enkele lampen losgeschroefd in de raadzaal en die hangen veertig jaar later nog steeds los.”
Faits divers
“De voorstelling zit vol met zulke faits divers,” zegt Valkenborgs. “Voor mij was het cruciaal dat het geen losse flodders waren, maar dat de nadruk lag op het verbindende karakter van de steenweg.” Chahou denkt dat N9 maakt N9 gemeenschappen dichter bij elkaar kan brengen. “Er was altijd veel culturele beweging in Molenbeek, maar dit stuk gaat over iets wat ons echt verbindt, een steenweg die taal en cultuur overstijgt.”
Le Vieux wordt Epicérie
Als we onze wandeling willen afsluiten in Le Vieux Karreveld krijgen we finaal nog een schoolvoorbeeld van de veranderingscultuur. “De naam van dat volkscafé vond ik een mooie synthese van het Brusselse luik van onze trip, en zit daarom ook in de voorstelling,” zegt Boesman. Maar nu kan hij het café niet terugvinden. Blijkt dat we er zijn voorbijgelopen.
Le Vieux Karreveld is Epicérie Karreveld geworden. Geen pintjes of koffies hier, maar etenswaren uit Oost-Europa. Of hoe deze buurt zich steevast aanpast aan haar bewoners, en niet omgekeerd, en ook Boesman zijn tekst opnieuw kan aanpassen.
> N9 maakt N9 (voorstelling)
2/2, 20.00, De Vaartkapoen
16/3, 20.00, De Platoo
> Expo
29/1 > 2/2, Bel Mundo, Atelier Groot Eiland
12 > 16/3, De Platoo
Lees meer over: Sint-Jans-Molenbeek , Podium , Gentsesteenweg , koen boesman , De Vaartkapoen
Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.