Kris Cuppens aan de slag bij Bronks

Kent u ze? De schattige kleuters die zich publiekelijk op de grond smijten uit protest tegen het onrecht dat hun mama hen aandoet? Die hun papa maar een ‘kaka’ vinden en hem voor de zoveelste keer de bril van het hoofd slaan? Hoe pak je zulke kereltjes aan nu terugslaan geen optie meer is?

K lopterop is de eerste kindervoorstelling voor de Brusselse acteur, regisseur en auteur Kris Cuppens (geboren in 1962; werkzaam voor onder meer de theatergezelschappen De Queeste en De Parade, en kernlid van Braakland/ZheBilding; docent aan het Lemmensinstituut en het Rits; acterend in films als Adem, Rundskop en verschillende prenten van Joachim Lafosse).

Het is dus ook de eerste keer dat Cuppens dag in, dag uit aan het werk is in het Bronksthea­ter, dat hij - als architect afgestudeerd aan Sint-Lucas Brussel - looft om zijn ziel en zijn temperamentvolle karakter. En laat dat temperament nu ook een trekje zijn van hemzelf, én het thema van zijn stuk.

Kris Cuppens: "Ik grijp in mijn werk vaak terug naar gezinssituaties. Op het moment dat Oda Van Neygen mij vroeg om iets voor Bronks te maken, had ik een zoon van twee - 'terrible two' - en een karaktervolle zoon van vijf, in wie ik tot mijn scha en schande mezelf herkende toen er op het eerste oudercontact van hem gezegd werd dat hij die ene is die linksaf slaat als alle anderen netjes rechtsaf slaan."

"Ik zit dus voor een stuk in de autobiografie, maar elke ouder zal wel de jongeren herkennen die geen blijf weten met hun frustratie of met hun gevoel oneerlijk behandeld te worden, en daar dan agressief op reageren."

Kaïn en Abel
Jongetjes die erop kloppen, dus. Op hun broertje, op hun zusje, op hun ma of op hun pa. "Onmacht vertaalt zich vaak in geweld," zegt Cuppens, "vooral als woorden tekortschieten, en dat is bij kinderen vaak het geval."

"Vandaag hadden ze het in de krant nog over de theorie van de demograaf Richard Cincotta, die zegt dat een groot aandeel jongeren in de bevolking de kans op een burgeroorlog groter maakt. Ook dat grotere kader wil ik aanraken. Wat gebeurde er tussen Kaïn en Abel? Wat gebeurde er tussen de zusjes in Rotselaar (van wie de ene de andere het hoofd insloeg, MB)? Jef Vermassen schrijft in zijn boek dat moorden tussen geliefden vooral in het weekend gebeuren omdat er dan meer gepraat wordt - het gebeurt dus als de een de ander letter­lijk het zwijgen wil opleggen. Misschien dreig­de er bij de zusjes een geheim onthuld te worden, waardoor geweld het laatste redmiddel werd."

Afstand
In Klopterop is niet alleen sprake van broederstrijd: ook ma en pa worden meegesleurd in het strijdgewoel.
Cuppens: "Ik wilde het ook hebben over de omgang van ouders met die 'kleuterdelinquentie'. Als je als ouder aan het eind van je Latijn bent, dan zijn er weleens momenten dat je je kunt voorstellen dat je ongelukken zou kunnen begaan. Het is erg vervelend om bij jezelf te moeten vaststellen dat je door je eigen kleine schavuit over die grens wordt geduwd."
"De voorstelling wordt nooit zo donker dat het over echte mishandeling gaat, maar ze schuurt er wel langs. Een goed pak rammel is soms niet veraf, ook al is de liefde nog zo groot."
"In de voorstelling gaat het ook over de keuze van onze generatie om dicht bij onze kinderen te staan. In de generatie van mijn ouders had de vader vaak een afstandelijke positie, waardoor hij makkelijk kon zeggen waar het op stond als hij 's avonds thuiskwam. Nu is die afstand er niet meer, met als gevolg dat kinderen zich ook gedrag gaan permitteren dat die vorige generatie zich soms moeilijk kan voorstellen."

Brussels kind
Tijdens het maakproces van Klopterop (op het Bronksfestival was er al een kleine try-out van te zien) is Cuppens' achting voor jeugdthea­termakers alleen maar gestegen. "Het was niet mijn biotoop, maar ik wou het heel graag eens proberen. Het is bewonderenswaardig als je kinderen echt iets te vertellen hebt, en dat ook nog op hun niveau kunt doen. Zo heb ik wel geworsteld met de taligheid die mijn voorstellingen normaal gezien hebben. Voor vijfjarigen is die niet evident, en het was ook confronterend om bij de try-outs vast te stellen dat dat voor Brusselse vijfjarigen waarschijnlijk nog meer geldt dan voor Vlaamse. Daar moet je dus rekening mee houden."

"Ik heb eerst en vooral geprobeerd om die gevoelens van onmacht en frustratie om te zetten in woorden die de dagdagelijkse anekdote overstijgen, en pas daarna heb ik naar een plot toe gewerkt."
Wat de muziek betreft ligt er - het zal niet verbazen - een grote nadruk op slagwerk. "Dat zit natuurlijk ook al in de titel vervat. Eens goed op een trommel kunnen slaan heeft in deze context een grote aantrekkingskracht. Maar ik was ook op zoek naar een vormelijke vertaling van het thema door ritmiek te leggen in de tekst."

Laten we het dan nog even over dat andere zorgenkind hebben - Brussel. Cuppens woont er nu al dertig jaar. "Ik zou Brussel ondertussen best kunnen verlaten omdat de stad in mijn hoofd zit, en zo ook de context kan vormen voor mijn werk. Maar ik blijf uit principe, ook al vind ik het moeilijker worden om stand te houden. Er zijn positieve, maar ook negatieve evoluties: de kloof tussen arm en rijk wordt groter, de bevolkingsaangroei zet de relaties tussen de mensen onder spanning, de meer­taligheid wordt op een slechte manier beheerd."

Bovendien is er die ruzie in het Belgische huishouden. "Die metafoor van het huwelijk maakt de huidige politieke situatie te behappen, ook al weet ik dat ze op bepaalde punten mank loopt. Ik weet dat het een standpunt is dat vragen kan oproepen, maar uit elkaar gaan om afstand te nemen kan nuttig zijn om de troebele relaties weer duidelijk te krijgen en dan eventueel weer dichter bij elkaar te komen."

"Brussel is in die metafoor van het huwelijk overigens geen kleuter meer, maar een puber tegen wie je op een bepaald moment niet meer zomaar kunt zeggen dat hij zijn bek moet houden terwijl vader en moeder discussiëren over de opvoedingsmethodiek. Er komt een tijd dat Brussel op eigen benen kan staan, wat niet wegneemt dat vader en moeder er altijd zullen zijn en zich eventueel in de rol van het co-ouderschap zullen moeten schikken."

------------------------------

Klopterop (5+) van Kris Cuppens (tekst en spel), Kristof Van Perre (beeld en spel), Ephraïm Cielen en Geert Waegeman (muziek), op 26 februari om 20 uur, 27 februari en 6 maart om 15 uur, 2 maart om 14.30 uur bij Bronks, Varkensmarkt 15-17, 1000 Brussel. Meer op 02-219.99.21, info@bronks.be, www.bronks.be. Kaartjes kosten 6 of 8 euro