Praat achteraf: Twee meisjes op een podium

Gezien: Twee meisjes en een schurk van het Brusselse Ensemble Leporello, première op 7 december in 30CC in Leuven. (Nog op 6 januari in CC Strombeek; meer op www.leporello.be.)

In Griekse mythen zijn de vrouwen wel vaker de pineut. Zo ook in de wat minder bekende Mythe van Tereus. Tereus is de koning van Thracië, die de Griekse prinses Procne uitgehuwelijkt krijgt en bij haar een zoon verwekt. Maar Procne heeft ook een zus, Filomela. Zij blijft achter in Athene, tot Tereus haar komt opzoeken, haar verkracht, haar tong afsnijdt en haar gevangen houdt om haar te kunnen blijven misbruiken en te verhinderen dat ze hem aan haar zus verraadt.

Uiteindelijk slaagt Filomela erin de waarheid als een verborgen boodschap in een doek te weven dat ze naar Procne opstuurt. Procne bevrijdt daarop haar zus, en de twee wreken zich op Tereus door zijn zoon in de paté te draaien die ze hem te eten geven. De goden voorkomen uiteindelijk erger door de drie in vogels te veranderen: Tereus in een hop, Procne in een nachtegaal en Filomela in een zwaluw.

Voorafspiegeling
Het Brusselse Ensemble Leporello heet onder meer Leporello omdat het in een oude theatertraditie staat die met 'armzalige' scènemiddelen toch veel wil zeggen. De karige rekwisieten vallen meestal samen met het decor, en in dit geval zijn dat een aantal linnen doeken en een wasteil. Daar moeten de twee actrices, Anne­lore Stubbe en Mieke Laureys, het mee doen. Maar al in de mooie, stille proloog tonen ze wat de mogelijkheden zijn. Met één zo'n doek brengen ze een volledige voorafspiegeling van wat volgens de wetten van de tragedie zal volgen: het doek is achtereenvolgens een feesttafel, een zeil van een boot, een bruidskleed, een baby, een rouwkleed,...

Ook in de rest van de voorstelling komt er geen einde aan hun vindingrijkheid, waarbij ze ook nog eens voorkomen dat het geheel op een origami-demonstratie zou gaan lijken. Esthetiek en verbeelding, vorm en inhoud vallen hier samen. Dat Leporello in feite doet wat Filomela in de mythe doet, namelijk een verhaal vertellen met een linnen weefsel, is een van de wonderlijke aspecten van deze bewerking.

Op het einde zijn de doeken ook de vleugels van de vogels die de meisjes geworden zijn. En die uiteindelijke metamorfose verklaart ook het belang van de zang als bevrijdend element in het beklemmende drama.

Niemand minder dan Guido Belcanto schreef een aantal liedjes waarmee de kwetsbare meisjes hun brutaal verstoorde verbond bezingen. Belcanto weet hoe je grote gevoelens voorzichtig kunt overbrengen via de eenvoud van het sentimentele. Wat de meisjes zingen, is dan ook van deze strekking: 'Ik zou het waarderen / Als ik terug kon keren / Naar die tijd van toen / Samen liedjes zingen / Samen touwtje springen / Alles nog es overdoen.'

Verliefde onbezonnenheid
Het was dan ook een beetje vreemd te moeten vaststellen dat een en ander toch niet bij me binnenkwam. Over catastrofes die gebeuren wanneer meisjes in hun verliefde onbezonnenheid 'alles willen geven', en mannen in hun onbezonnen hebberigheid alles willen nemen, valt nochtans wel wat te piekeren. Leporello legt in de bewerking ook veel nadruk op de verwarring en de twijfel bij Filomela, die bij aanvang eigenlijk ook verliefd is op de verloofde van haar zus. Wellicht zegt de naijver van twee zussen om één (al met al onverschillig) lief ook wel iets ontluisterends over de liefde. Niet dat mij om medelij gevraagd werd, maar ik vroeg me toch af wat dan wel van me werd gevraagd.

Uiteindelijk keek ik dus vooral met bewondering naar de kracht van het metier waarmee Leporello theater maakt. Ondanks hun lege handen, de (lichamelijke) afwezigheid van de 'schurk', het schematische verhaal en de vederlichte liedjes slaagden de twee actrices er, met hun niet-aflatende energie, hun présence, hun zeggingskracht, hun humor en de kwetsbare sensualiteit van hun lichaam en hun stem, in de mythe toch weer mythische proporties te geven.