Rosas: de eerste fase

In een tijdspanne van drie weken herneemt Rosas vier choreografieën uit de vroegste periode van 1982 tot 1987. Met haar succesvolle vroege werken Fase, four movements to the music of Steve Reich (1982), Rosas danst Rosas (1983), Elena’s aria (1984) en Bartók/Mikrokosmos (1987) legde Anne Teresa De Keersmaeker de basis voor haar imposante oeuvre.

"Ik vond het een mooi idee om deze vier vroege creaties bij elkaar te brengen en bijna avond na avond te hernemen. Het zijn vier voorstellingen waar ik zelf in heb meegedanst - wat ik nu niet in alle gevallen zal doen (De Keersmaeker danst wel mee in Fase en Elena's aria, mb). Het zijn ook allemaal vrouwenstukken. En ze dragen op een of andere manier toch al de essentie in zich van wat er daarna nog allemaal gevolgd is. We vergeten ook snel, en dansvoorstellingen bestaan eigenlijk alleen maar écht als ze opgevoerd worden. Vijfentwintig jaar later komt daar een tijdsperspectief bij. Mensen die de voorstellingen vroeger al zagen, kunnen zien hoe hun kijkgedrag en de wereld ondertussen veranderd is. Terwijl bij vorige hernemingen van Rosas danst Rosas en Fase toch ook bleek dat de schriftuur van die voorstellingen overeind blijft en nog altijd iets zegt over wie we vandaag zijn."

Wat zegt het over dans als kunstvorm dat je deze voorstellingen na zoveel jaren eigenlijk nog probleemloos kunt hernemen?
De Keersmaeker:Dat je mag geloven in de zelfstandigheid en in een zekere soevereiniteit van de choreografische schriftuur, als een relatief abstracte organisatie van beweging in ruimte en tijd. Die schriftuur staat op zichzelf als een muziekstuk waar je vier eeuwen later nog naar kunt luisteren.

Voor mij is dans de manier waarop ik me met de wereld verhoud. Door zelf te dansen of door andere mensen te laten dansen kun je zowel als individu maar vooral als groep gestalte geven aan iets wat hopelijk iets moois zegt over onze menselijkheid. Het is ook boeiend om te zien hoe vertolkers waar ik al jarenlang mee werk, zoals Fumiyo Ikeda en Cynthia Loemij, die bewegingen in hun lichaam meedragen. Het is wonderlijk what the body does remember: het lichaam heeft een grote capaciteit om al die ervaringen op te slaan. Van Elena's aria (dat nu pas voor het eerst wordt hernomen, mb) hebben we maar één slechte video-opname. Maar op een bepaald moment voelden we tijdens de repetities ook gewoon dat we ergens zes stappen achterwaarts moesten zetten, en geen vijf.

Anderzijds is het spannend om die herinneringen over te brengen naar nieuwe dansers, die de abstracte schriftuur opnieuw leven geven met hun lichaam van hier en nu en met heel hun persoonlijkheid.

Kunt u de vier stukken even overlopen en er enkele bijzonderheden van toelichten?
De Keersmaeker: Fasewas na Asch (het eigenlijke debuut van De Keersmaeker, mb) natuurlijk het uiterste begin, waarin ik de dingen wijselijk genoeg heel dicht bij mezelf heb gehouden. Ik had omzeggens geen vakmanschap, maar wel liefde voor een aantal zaken, en geen schrik om het weinige dat ik kende maximaal te exploiteren. Het was een helder gearticuleerd vormelijk statement, bijna een oefening, maar wel één dat tot een fysieke uitputtingsslag leidde door de logica van de muziek te volgen. In Fase lijkt het alsof het lichaam tegen een muur van structuur wordt gegooid, en dat heeft een heel emotioneel effect. Dat realiseerden we ons trouwens pas enkele dagen voor de première, toen ik de intense fragmenten die ik los van elkaar had gecreëerd voor het eerst in een lang geheel samenbracht. Rosas danst Rosas zette nog een stap verder in die fysieke emotionaliteit, maar het is een dans die zich werkelijk naar buiten kantelt. Het was een explosief stuk in een strak carcan, met een heel hoog heb-ik-iets-van-u-aan-gehalte. In Elena's aria zat dan de terugslag: hoe dansen als je eigenlijk niet wilt dansen? Het is wel een misverstand dat ik die voorstelling zou hebben gemaakt om tegen de verwachtingen in te gaan. Die beweging naar binnen was een reactie op wat eraan voorafging. Als Fase de lente was, dan was Rosas danst Rosas de hoge zomer en Elena's aria de herfst en de winter. In Bartók en Mikrokosmos zit opnieuw de beweging naar buiten: vitaal, eigenzinnig, jubelend. Die natuurlijke cyclus is zich ook daarna blijven herhalen.

De vier creaties tonen ook de verhouding die u als choreografe aanging met hedendaagse (en/of) klassieke muziek. Te beginnen met de muziek van Steve Reich.
De Keersmaeker: De vroege stukken van Reich namen in de hedendaagse muziek een bijzondere positie in. Het was geen popmuziek, maar het was ook niet de seriële of atonale muziek die heel ver van dans was komen te staan. Reich was als het ware een stehgeiger: als hij de viool nam, stond iedereen recht en hief de rokken. Ik had ook een grote fascinatie voor muziek die zichzelf ontplooit, als een procedé dat in de uitvoering geen ego-interventie meer nodig had. Zo'n muziek is geschikt om een choreografische structuur te maken, omdat ze een raamwerk biedt maar ook vrijheid laat.

Tijdens de creatie van Rosas danst Rosas was er een samenspel en een voortdurend onderhandelen tussen de dansers en Thierry De Mey en Peter Vermeersch, die later met Eric Sleichim en Walter Hus Maximalist! vormden. Zij hingen een totaal ander minimalisme aan dan het afstandelijke en climaxloze uit Amerika. Het had een 'beet' die veel meer te maken had met wat er in die tijd in de popscene gebeurde: T.C. Matic, Talking Heads, Sex Pistols...

In Elena's aria is de muziek hoofdzakelijk een suggestieve kracht op de achtergrond. In Bartók heb ik mezelf als goede leerling de opdracht gegeven om op meer gesofisticeerde hedendaagse muziek te schrijven. Strijkkwartetten zijn bij componisten altijd het meest uitgepuurd. Daar heb ik een antichoreografisch antwoord op gegeven met unisonodansen en kleine canons, die wel met de rode stift onderlijnden wat me uitnodigde om toch te dansen op die muziek. Mikrokosmos is ook op muziek van Bartók, en het is tegelijk het begin van een nieuw verhaal, omdat het de eerste choreografie was waar ook een man in zat.

wanneer: 22/3/2011 > 8/4/2011
tickets: €20/25

Fase (22 & 23/3: 20.30), Rosas danst Rosas (25 & 26/3: 20.30), Elena’s Aria (31/3, 1 & 2/4: 20.30, 3/4: 15.00 + Matinee Kadee), Bartók/Mikrokosmos (6 & 7/4, 20.30) & Focus Anne Teresa De Keersmaeker (1.4, 18 > 19.30)