A Sleeping Elephant: met Ali in de ring

Sportliefhebbers komen dezer dagen behoorlijk aan hun trekken bij de KVS. Na de voorstelling 'Raymond', geïnspireerd op de legendarische Anderlecht-trainer Raymond Goethals, bestormen nu dertien jonge boksers de scène van het stadstheater. Met regisseur en publiekswerker Koen Monserez als hun gelegenheidscoach.

Het was in Berlijn, zo'n twintig jaar geleden, dat de kiem werd gelegd voor dit opmerkelijke project met de lange titel You can do whatever you want around a sleeping elephant, but when he wakes up he tramples everything.

Koen Monserez zag daar, bijna toevallig, de documentaire When we were kings over het controversiële boksicoon Muhammad Ali en wist meteen dat daar stof in zat voor een theaterproductie.

Koen Monserez: "Maar de bal ging pas echt aan het rollen toen ik twee jaar geleden door de KVS werd aangetrokken als publiekswerker. Mijn opdracht was om projecten voor en met deze stad te maken. Ik heb een paar maanden uitgetrokken om me in Brussel te verdiepen en ik kwam erop uit dat hier opvallend veel boksclubs zijn. De klik was snel gemaakt. Ik voelde ook dat het wellicht interessanter zou zijn om mijn theaterambities omtrent Ali vorm te geven met jonge aspirant-boksers dan met professionele acteurs."

Heb je je afgevraagd waarom de bokssport momenteel zo populair is in Brussel?
Koen Monserez: Als je kijkt naar de geschiedenis van het boksen merk je dat het succes van de sport samenhangt met de emancipatiedrang van bepaalde groepen. Zoals de geëmigreerde Italianen in de jaren 1930 en 1940, en de zwarten in de VS die er in de jaren 1950 en 1960 een symbool in zagen voor hun ontvoogdingsstrijd. Boksen slaat vaak aan bij groepen die hun plek in de maatschappij nog niet helemaal hebben gevonden.

Maar er is meer aan de hand, denk ik: het is een fysiek zeer zware sport, waar je veel in kwijt kunt. In een stad waar doorgaans weinig plek is om je te ontladen, kan dat van pas komen. Er zijn in Brussel ook nogal wat clubs die een breder profiel hebben en die de sport zien als een manier om mensen te vormen. Ze begeleiden de jongeren bij hun schoolwerk en hun thuissituatie... Vaak bewonderenswaardig werk! Het waren ook die clubs die oren hadden naar mijn plannen, en uiteindelijk ben ik met drie ervan in zee gegaan. De trainers hebben een belangrijke rol gespeeld tijdens het werkproces.

Voor een leek als mezelf heeft boksen ook iets uitgesproken agressiefs, gewelddadigs.
Monserez: Klopt, en ik vind dat we dat ook niet moeten camoufleren of ontkennen. Er zit een bloeddorstig element in, maar dat is niet de essentie van de bokssport. Oorspronkelijk ging het vooral om de schoonheid van de techniek, de bewegingen op zich, en niet om het knock-out slaan. Daarom wil dit stuk ook net een ode zijn aan Muhammad Ali. Hij is de bokser bij uitstek die de schoonheid van de sport beheerste, bij hem draaide alles om snelheid, reflexen, esthetiek. Helaas komt boksen de laatste tijd, vooral bij de zwaargewichten, bijna enkel neer op het uitschakelen van de ander.

Wil je met de voorstelling dan de esthetiek van het boksen rehabiliteren?
Monserez: Zeker, maar minstens zo belangrijk is dat ik een ander beeld wil ophangen van jongeren in Brussel dan datgene wat ons doorgaans bereikt. Ze worden nog te vaak getoond als vervelende hangjongeren, die zich nergens voor interesseren of de buurt onveilig maken. Maar de jonge mensen uit deze productie, allemaal zogenaamde 'nieuwe Belgen' tussen 15 en 23 jaar, gaan vaak vijf keer per week trainen in de club, maken hun huiswerk, moeten thuis inspringen en repeteren bijna elk weekend in de KVS. Als dat geen geëngageerde jongeren zijn!

Je hebt meer dan anderhalf jaar met die jongeren gewerkt. Wat zijn volgens jou de grootste uitdagingen en kansen voor deze boksende jonge generatie?
Monserez: (Denkt na) Ik denk dat ze zich enerzijds op termijn meer bewust moeten worden van hun eigen gemeenschap en er afstand van moeten durven nemen om ze scherper te kunnen analyseren. Anderzijds denk ik dat ze de plaats moeten innemen waar ze recht op hebben. Ze behoren al tot de derde generatie allochtonen, dus deze stad is minstens zoveel van hen als van jou en mij. Maar vaak zitten ze toch met een algemeen gevoel van onvrede en onrechtvaardigheid. Soms met betrekking tot hun eigen familie of wijk, soms ook vanuit hun verhouding tot de samenleving, de politie, de school… Ze hebben vaak het gevoel niet voldoende te worden erkend. Daar kan zo'n project als dit misschien bij helpen. In zekere zin is het een schreeuw om meer erkenning.

Sportieve en gedisciplineerde jongeren zijn niet per definitie ook creatief. In hoeverre hebben zij de voorstelling mee bepaald?
Monserez: Eigenlijk over zowat de hele lijn. Ik had nooit gedacht dat het een bewegingsvoorstelling zou worden die grotendeels is opgebouwd vanuit de bokstechniek. De muzikale ritmes zijn er door improvisatie in terechtgekomen. Maar er zit ook tekstmateriaal in. Soms zelfgeschreven teksten, doorgaans bewerkte fragmenten uit de autobiografie van Ali. Zo zit er een verhaal in over de wijk waar Ali in opgroeide.

Een van de jongeren brengt dat zo dat het evengoed over zíjn quartier kan gaan. Ze eigenen zich het materiaal toe en doen dat verrassend goed. Ali is en blijft de katalysator die wat afstand schept en het geheel een universele weerklank geeft. Daardoor kan ons stuk hopelijk ook iets betekenen voor anderegemeenschappen. We moeten niet alleen voor eigen parochie willen preken.

A Sleeping Elephant
wanneer: 5 > 7 april, 11 en 12 april 2012 - 20.30 uur
tickets: 12 / 16 euro
-----------------