Succes Brussels Volkstejoêter gevierd in grote show

Met de jongste voorzitter van alle Vlaamse en Nederlandse dialectverenigingen is het Brussels Volkstejoêter - en daarmee het Brusselse dialect - verzekerd van een lang leven. Tot die vaststelling komt dr. Rob Belemans van Faro, het Vlaamse steunpunt voor cultureel erfgoed. Qu'est-ce que vous dites en bas de ça ?

A l bij de eerste toneelvoorstelling, Bossemans en Coppenolle in 2002, werd het Brussels Volks­tejoêter (BVT) beschouwd als een nieuw hoofdstedelijk fenomeen. Binnen een steeds internationalere, anonieme en vervreemdende grootstad kwam het publiek toegestroomd: allemaal mensen die hun 'oorsprong' herkenden in de dialectsprekers van het Brussels Volkstejoêter. De tsunami van tienduizend entreekaartjes over tien speelavonden, en een wachtlijst van drieduizend geïnteresseerden had iedereen met verstomming geslagen: dit was ongezien.

Inmiddels is de kaap van twintigduizend kaartjes per seizoensproductie gerond, goed voor ruwweg anderhalf miljoen euro aan entrees. Niet slecht voor een plaatselijke amateurtoneelkring, en dus is het tijd om feest te vieren, vinden de oprichters van het eerste uur en hun nakomelingen. En hoe doe je dat beter dan met een variétéavond in het Kaaitheater met sterren als Julien Vrebos, Chris Lomme, Filip Jordens, Johan Verminnen, Paul Michiels en een hele reeks Brusselliefhebbers? Later deze herfst wil het BVT nog een academische zitting houden en zich in vol ornaat in een stoet door de straten bewegen.

De oprichting van de Academie van het Brussels (1991) en het eerste Gala van het Brussels (1995) hebben de vlam ontstoken voor de (h)erkenning en de revival van de Brusselse streektaal in al haar varianten. De vraag is of dit voldoende was/is om het dialect levend te houden.

Erfgoedbewaker Rob Belemans van Faro: "Het ontstaan van wetenschappelijk onderzoek naar dialecten, honderdvijftig jaar geleden, was al een teken dat de vrees bestond dat de veranderingen in de samenleving een invloed hadden op de spreektaal. De vraag of het dialect zal overleven, wordt om de 25 jaar gesteld. En vreemd genoeg houdt dit telkens de gemoederen bezig. Er zijn twee mogelijkheden om naar de toekomst te kijken. Ofwel kijk je vanuit het verleden naar het Brussels en heb je het over de taal zoals die bijvoorbeeld gesproken werd tussen de twee wereldoorlogen. Dan kun je vaststellen dat het Brussels dat vandaag gesproken wordt, daarvan afwijkt, en dus ogenschijnlijk wegkwijnt."

"Een andere mogelijkheid is dat je toegeeft dat veranderingen vandaag, ook in de woordenschat en uitspraak van een taal, zo snel gaan dat het gebruik ondefinieerbaar wordt. Dat betekent nog niet dat de dialectsprekers zullen uitsterven. Maar wat ze spreken, verandert - en snel. De spannende vraag is dus: hoe open sta je voor taalevolutie? Ben je bereid om de andere vormen van integratie en vermenging in de Brusselse bevolking die Nederlands als standaardtaal kiest, ook toe te laten in het dialect als informele spreektaal? Zijn de streektaalvarianten van iemand die Turkse wortels heeft, maar altijd in Brussel heeft gewoond, een nieuwe vorm van Brussels? Het Brussels heeft dit proces overigens ook ondergaan door het Frans. De vraag is nu: erken je wat deze mensen spreken als de Brusselse streektaal of het dialect van vandaag? Het spreekt voor zich dat elke generatie er niet bij stilstaat dat hun ouders anders spraken."

Nieuw repertoire
Omdat deze 'nieuwe lokale streektaal' niet het Brussels is dat door het BVT op de planken gebracht wordt, moeten we toch ook even kijken naar de 'behoudsgezindere' voorvechters van het Brusselse dialect. Belemans: "Zij die het BVT een voedingsbodem hebben gegeven, hebben eerst de 'klassiekers' in hun repertoire opgenomen. Ze hebben er de zogezegd 'enige en ware' identiteit van het oude Brussels in gekaderd. Ze waren geneigd het accent te leggen op 'conserveren'. En dit werd - legi tiem - door de overheid ondersteund. Maar uiteindelijk leidt conserveren alléén altijd tot verval. Ook bij beschermde monumenten blijkt dat een nieuwe bestemming en inhoud de beste garantie op overleving bieden. Mondjesmaat een nieuw literair repertoire in het Brussels schrijven, uitgaand van de actualiteit en van het hedendaagse taalgebruik, en met een nieuwe generatie acteurs, zie ik als een kans om op een positieve manier het Brussels dialect levend te houden. Door voor een jonge voorzitter (Geert Dehaes, red.) te kiezen, zet het BVT alleszins vele deuren open naar de toekomst."

:: Show voor tien jaar Brussels Volkstejoêter, zaterdag 18 september om 20.30 uur in Kaaitheater, Sainctelettesquare 19, 1000 Brussel. Reserveren op 02-524.60.95 en www.beeveetee.be