Boek: Meer dan ik mij herinner

"Becket wilde zwijgen, ik wil pratend het kerkhof betreden.” Zopas - hopelijk nog lang voor Ivo Michiels zich aan die laatste woorden overgeeft - verscheen Meer dan ik mij herinner, de neerslag van een reeks gesprekken die Sigrid Bousset voerde met de schrijver die “nooit ofte nimmer, nergens” zijn mond wil houden.

Strijdbaarheid zit in Ivo Michiels' natuur. Toen in de herfst van 2005, na een uiterst kritieke opname in een kliniek in Avignon, de balans toch doorsloeg naar het leven, vatte Sigrid Bousset, directeur van Het Beschrijf en via haar vader van jongs af vertrouwd met de mens Michiels, het plan op om het verhaal van de schrijver van onder meer Het afscheid, De alfa-cyclus en Journal brut op te tekenen.

Ze sprak over een periode van drie jaar met Ivo Michiels, intussen 88, met als resultaat een vliedend portret, in vraag en antwoord, van mens en werk. Dat beide de lezer deels ontsnappen is meer een zegen dan een verrassing: Michiels graaft in zijn herinneringen en vertaalt naar het heden. Het werk, voor de schrijver zelf de eerste referentie, blijft zo op de achtergrond pulseren, en dat is goed: de nieuwsgierige lezer kreeg de voorbije jaren met een heruitgave van De alfa-cyclus en een selectie uit Journal brut voldoende fascinerende scherven aangereikt om te lijmen.

Telkens opnieuw in je blootje staan
Een aanzienlijk deel van Meer dan ik mij herinner gaat in op het oorlogsverleden van Michiels, zijn aansluiting bij het, intussen afgezworen, Vlaams nationalisme als een vorm van verzet tegen de beknotting, het bevel, de gehoorzaamheid van zijn eigen milieu. Schrijven deed hij vanuit hetzelfde geestelijk tekort. Michiels komt uit de oorlogsjaren als een geschondene. Tijdens de repressie wordt hij gedurende acht maanden geïnterneerd in een abdij in Hemiksem, in 1967 wordt hij in ere hersteld. Michiels houdt er een eeuwige schuld aan over, een onrust die zijn leven en werk zal bepalen. De vraag "Wie zijn wij, in dit bestaan geworpen in een eindeloze reeks conflicten?" is de inzet van de vormelijke vernieuwingsdrang die Journal brut tekent. Het boek alfa doordesemt de schrijver met ritmes, om het geweld voelbaar te maken in taal. In zijn stem weerklinkt uitpuring én wildheid: "Leven is telkens opnieuw in je blootje gaan staan."

Meer dan ik mij herinner geeft een inkijk in de veelkantigheid van Ivo Michiels, en evoceert een tijdsgewricht waarin omstandigheden en gebeurtenissen zulke proporties konden aannemen dat ze je konden voortstuwen of platdrukken. De film-, muziek-, literatuur- en kunstjournalist van Het Handelsblad komt aan bod, Michiels' ontmoetingen met Romy Schneider, "het biografische spiegelbeeld van de schrijver", aan wie hij één deel, Sissi, van zijn tienluik Journal brut wijdt.

Zijn ervaringen als redactiesecretaris van het NVT passeren de revue, zijn korte carrière als filmscenarist, als lesgever aan het Rits (een activiteit die hem lang jong houdt), als voorzienige kunstverzamelaar... In de jaren 1950 komt hij via kunstenaar Jef Verheyen in contact met de Milanese Zero-groep, met Roberto Crippa en Lucio Fontana. Piero Manzoni wil hem de inhoud van zijn atelier cadeau doen.

Met Simon Vinkenoog, Harry Mulisch en Hugo Claus vormde hij in de jaren 1960 de redactie van het legendarische tijdschrift Randstad. "Naar de taal het beste boek dat ik in 1969 gelezen heb," was dan weer Samuel Becketts oordeel over Michiels' Orchis militaris, deel twee van De alfa-cyclus. Met André Delvaux en Roland Verhavert kwam hij in Cannes terecht. In Michiels resoneert niet alleen Vlaanderen, maar de Europese avant-garde.

Meer dan ik mij herinner pookt de lezer tussen de ribben om Michiels' oeuvre opnieuw ter hand te nemen op zoek naar zijn woordelijke universum. "Ik heb het schrijven niet meer nodig als bewijs dat ik leef." Wat Michiels wel mist, is de weerstand, het schrijven als een vorm van terugslaan. Het is aan de lezer om Michiels steeds opnieuw te laten beginnen, en zijn verzet luidop te laten weergalmen.