Wouter Vandenabeele op het Hide and Seek Festival: 'Qua spirit is het jazz'

De klassiek geschoolde violist Wouter Vandenabeele schakelt zonder moeite over van folk of melodieën uit het Midden-Oosten naar jazzimprovisaties en Afrikaanse grooves. Voor het Hide and Seek Festival programmeert Muziekpublique hem in de magistrale Solvay-bibliotheek met twee meesters van de West-Afrikaanse muziek: de zanger Mola Sylla en de koraspeler Bao Sissoko.

Mensen die zijn werk kennen, weten ongetwijfeld dat Wouter Vandenabeele een muzikale duizendpoot is. Sommigen kennen hem van de folkband Ambrozijn, anderen van zijn wereldmuziekorkest Olla Vogala. Hij begon als klassieke violist, daarna ging hij in Gent jazzviool studeren. De jongeman uit het Waasland werd plotseling wakker in een stad waar verschillende culturen naast elkaar leefden. Vooral de Turkse cultuur ging hem boeien.

“In het Waasland kwam ik niet in contact met vreemde culturen. Gent was de eerste stap in een tijd waar alles anders was, er was nog geen internet en zo. Elke avond passeerde ik in de Slaapstraat, waar veel Turken leefden. En ook al kende ik hun muziek niet, toch ben ik met hen gaan jammen. Als violist ben ik altijd een plantrekker geweest, beetje bij beetje heb ik hun muziek beter leren kennen en dan ben ik ook naar die landen gaan reizen,” vertelt Vandenabeele over de Turkse, maar nadien ook de Griekse, Maghrebijnse en Afrikaanse muziek die hij gaandeweg heeft ontdekt . “Olla Vogala is het orkest waarmee ik al wat ik tof vond bij elkaar smeet, zonder al te veel voorkennis.”​

De viool als klassiek Europees instrument lijkt moeilijk te rijmen met andere culturen, of niet?
Wouter Vandenabeele: Eigenlijk niet. Ik kom de viool continu tegen, overal, zelfs deze zomer in de tarantellamuziek in Sicilië. De viool wordt veel gebruikt in de Balkan, in India en Turkije... In West-Afrika hebben ze onze viool niet, wel de grootvader ervan, een eensnarige vedel. Vorige week heb ik in Portugal nog een ongelooflijke forró-groep aan het werk gezien, mét viool — een speciale viool uit het noordoosten van Brazilië. Ik blijf ze overal tegenkomen.

Hoe komt het dat de viool zo wijdverbreid is?
Vandenabeele: Wellicht omdat het instrument zo dicht bij menselijke stem ligt. Je kan een klank aanhouden, stembuigingen doen, van ene noot naar andere overgaan. In de westerse muziek gebruiken we dat niet echt, maar wel in de Indiase bijvoorbeeld, daarom is de viool er zeer populair. Bepaalde raga's leren ze er eerst zingen, alvorens ze te spelen. Zang is ons eerste en belangrijkste instrument. Ik zeg dat steeds aan mijn leerlingen (Vandenabeele geeft les aan de muziekschool van Sint-Niklaas en in De Centrale in Gent, bt). Wat ze spelen lezen ze braafjes af van partituren. Dat trekt meestal op niets! Ik vraag hen dan dat te zingen, zodat ze de verbindingen tussen de noten horen. Als ze dat naspelen, klinkt het al veel beter.

Hoe begin je eraan om een nieuwe cultuur aan te leren?
Vandenabeele: Het is vooral de manier van spelen die anders is. Je moet je bescheiden opstellen, voeling krijgen met de finesse, de swing en het ritme. Veel muzikanten van bij ons willen dat begrijpen en opschrijven, ik jam liever en ga achteraf naar een dancing waar ze die muziek spelen. Ook dansen is belangrijk. Achteraf kan je wel analyseren, maar eerst moet je voeling krijgen met hun muziek en cultuur.

Bij interculturele samenwerkingen hebben beide kanten wat te geven en te nemen. Het is als een puzzel. Klikt het niet, probeer dan met een ander stuk. Als het klikt, kan er een heel interessante samenwerking ontstaan!
Vandenabeele: Het is een beetje als een nieuwe taal leren. Bij ons leren we muziek op een te rationele manier aan: eerst noten leren, dan een instrument bespelen en zingen. Dat is net alsof onze baby's eerst het alfabet zouden leren en dan pas leren spreken. De omgekeerde wereld. Veel muzikanten blijven daardoor steken. In andere culturen is dat zo niet, vaak komt daar geen notenleer aan te pas.

Hoe ben je in contact gekomen met West-Afrikaanse muziek?
Vandenabeele: Dat is begonnen met een artikel in Knack waarin stond dat Veredseilanden op zoek was naar Belgische muzikanten voor een project in Senegal met lokale muzikanten. Ik heb me kandidaat gesteld en ben naar daar gereisd. Senegal was een nieuw begin, die hele akoestische muziektraditie in West-Afrika, wat een verademing! Ik heb er urenlang gejamd. Onbewust zat ik daar altijd al op te wachten, al wist ik niet dat het bestond. Ik voelde me er als een vis in het water!

Hoe ben je dan bij Bao Sissoko terechtgekomen?
Vandenabeele: Toen ik terugkwam van Senegal, was Bao net in Brussel aangekomen. We zijn beginnen te jammen en dat klonk zo goed, kora en viool samen, zo'n mooie klank. We hebben vaak met Issa Sow (Senegalese bespeler van de riti, een eensnarige luit, bt) samengewerkt, maar meestal als duo. Daarbij vertrekken we uit Bao's griottraditie, muziek gebaseerd op een groove waarop ze wordt geïmproviseerd, zodat de zang een verhaal kan vertellen. Griots zijn de verhalers van het volk die voor de koningen zongen en op bruiloften en ceremonies speelden.
Wij gaan veel verder. Eigenlijk spelen we jazz, niet de akkoorden maar qua concept, solo's en het op elkaar inspelen. Geen bebop maar de spirit van jazz. Niets is tot in de puntjes uitgewerkt, veel hangt af van het moment. Dat is ook mijn manier van leven.

Hoe is Mola Sylla er bijgekomen?
Vandenabeele: Ik heb hem leren kennen tijdens een cd-opname met Issa Sow. Veel Afrikaanse zangers hebben een ego van hier tot in Zuid-Afrika, Mola niet. De rust die hij uitstraalt, is beklijvend. En zijn manier van zingen, de manier waarop hij zich helemaal inpast in een totaal andere stijl is indrukwekkend. We zijn een paar maanden geleden beginnen repeteren op voorstel van Bao.
Molla zingt en speelt hudu (Senegalese luit, bt) en wat percussie, Bao speelt kora en ik mandoline en viool. Ons repertoire bestaat uit traditionele nummers en een paar eigen composities, al blijft het in de West-Afrikaanse stijl. Vaak heel eenvoudige dingen waar we van alles mee kunnen doen. Volgend jaar gaan we een album opnemen.

Hide and Seek Festival: Mola Sylla, Bao Sissoko & Wouter Vandenabeele
27/8, 20.00, Solvay Bibliotheek, www.muziekpublique.be