Ambtenaar laat Brussel links liggen: telewerk blijft lokale economie teisteren

Hoewel heel wat mensen verlangen naar een weerzien met collega's, lijkt een grote groep ook de voordelen van het thuiswerk te hebben ontdekt. Het Herman Teirlinckgebouw op Thurn & Taxis, dat de diensten van de Vlaamse overheid huisvest, kon tijdens de eerste terugkomdag op slechts een handjevol enthousiastelingen rekenen. Slecht nieuws voor de omliggende horecazaken, klinkt het. “Dat telewerk is een catastrofe.”

Net als voor andere sectoren zou 9 juni ook voor werknemers van de Vlaamse overheid een belangrijke dag worden. Na maanden verplicht telewerken mag iedereen immers één dag per week terugkeren naar de werkvloer in Brussel. Desondanks ligt de site van Thurn & Taxis er die woensdagochtend erg rustig bij. Vooral ochtendlijke joggers en voorbijzoevende fietsers doorbreken de kalmte op het terrein. Naar terugkerende ambtenaren is het even zoeken.

Toch meldden enkele medewerkers van de Vlaamse overheid zich de dagen voordien aan om tijdens de eerste terugkomdag naar Brussel te trekken. Met zijn komst sluit Victor Baelus (31) uit Herentals een periode af waarin hij bijna een jaar niet meer in de hoofdstad was geweest. “Ik ben twee maanden geleden nog een scherm komen halen, maar voor de rest ben ik niet meer in Brussel geweest,” vertelt Baelus, die voor de Vlaamse Maatschappij voor Sociaal Wonen werkt. “Tenzij voor een citytrip.”

“Een collega vroeg me om eens langs te komen. Omdat het EK Voetbal en de vakantieperiode er zitten aan te komen, dacht ik dat het een goede gelegenheid was nog eens naar kantoor af te zakken. Daarna zullen we elkaar wellicht opnieuw even niet zien.” Baelus geeft aan dat hij graag thuis werkt, al is hij ook blij zijn collega's terug te kunnen zien. “Ik heb enkele collega's al een jaar niet gezien. Maar of ik nu elke week zal komen, weet ik nog niet. Ik kom wel graag werken op woensdag, het kan dat ik die dag wel naar kantoor kom.”

Mooi weer

Minder dan één op vijf werknemers zal woensdag uiteindelijk naar kantoor komen, bevestigen de statistieken van Bert Eggermont, woordvoerder van het Facilitair Bedrijf van de Vlaamse overheid. “Maximaal 20 procent van de werknemers mocht komen, maar die grens werd niet bereikt. Het was natuurlijk geen verplichting.”

Dat heel wat ambtenaren op 9 juni thuis bleven werken, tonen ook de cijfers van de verschillende agentschappen die gehuisvest zijn in het Herman Teirlinckgebouw. Zo registreerden slechts 3 van de 24 toegelaten werknemers van het Agentschap voor Natuur en Bos zich om woensdag naar kantoor af te zakken. Ook bij Digitaal Vlaanderen gaven slechts 3 van de 80 toegestane werknemers aan naar Brussel te komen.

Volgens dat laatste agentschap spelen daar verschillende factoren een rol in: het mooie weer, het feit dat het een woensdag is en het gegeven dat nog niet zoveel mensen de behoefte hebben om onder de beperkende maatregelen naar kantoor te komen. Zij die wel komen, zijn evenwel erg blij dat het opnieuw toegelaten is. Zo ook Tom Callens (47) uit Jette. In oktober kwam hij voor het laatst naar kantoor.

“Ik ben benieuwd of ik de code van mijn locker nog ken,” lacht Callens op woensdagochtend. “En of ik collega's zal tegenkomen: ik ben nieuwsgierig om te zien wie moeite zal hebben uit zijn of haar kot te komen. Mensen nestelen zich snel in een gewoonte als thuiswerken. Zelf kom ik graag op woensdag wanneer de kinderen thuis zijn. Met deze temperaturen kom ik bovendien graag de koelte van dit gebouw opzoeken.”

Callens geeft aan zich in de voorbije tijd wel naar het thuiswerk te hebben geschikt. “Het heeft ook veel voordelen: zo kan je sneller met meer mensen vergaderen. Maar ik mis het sociale contact wel. In heel wat vergaderingen laten collega's soms hun camera uit. Dan mis je toch heel wat non-verbale communicatie. Ook de momentjes net vóór en net na een vergadering zijn soms belangrijk.”
Collega bij Digitaal Vlaanderen Kelly Bonneure (42) uit Laken ziet hoofdzakelijk twee groepen mensen. “Er zijn er die het thuiswerk enorm appreciëren omdat ze bijvoorbeeld lange pendeltijden hebben. Ook wachten heel wat mensen liever af tot ze volledig gevaccineerd zijn. Daarnaast krijg ik wel veel berichten van werknemers die erg graag naar kantoor terug zouden keren.”

Zelf kwam Bonneure af en toe op kantoor omdat ze vlakbij woont. “Als er materiaal meegegeven moet worden, doe ik dat gauw. Ook voor enkele moeilijke brainstormsessies was ik hier nog. Heel wat nieuwe collega's heb ik nog niet in levenden lijve gezien. Door de toenemende digitalisering hebben we veel nieuwe medewerkers aangenomen: een aantal van hen heb ik pas erg recent ontmoet. Ik denk dat iedereen met een makkelijke verbinding met het openbaar vervoer graag zal komen. Maar als je van pakweg Leopoldsburg moet komen, ligt dat misschien wel wat moeilijker.”

Dat nog altijd heel wat mensen aan telewerk doen, laat zich voelen bij de horecazaken in de omgeving. In het aangrenzende Gare Maritime heerst op woensdag stilte. De tafeltjes van Yvonne Restaurant & Bar staan opnieuw uitgestald, maar de bar is nog gesloten. Enkele studenten maken van de gelegenheid gebruik om er te studeren. Ook in het Koninklijk Pakhuis is het erg rustig. De lokale afdeling van Le Pain Quotidien is nog steeds gesloten, en zal dat wellicht nog even blijven. “Nog niet iedereen is terug, waardoor het hier heel kalm is,” klinkt het bij de bakkerij-restaurantketen. “Bovendien hebben de gebouwen rondom vaak een eigen cafetaria. Een heropening zal mogelijk pas voor september gepland zijn.”

Erg triest

Bij Brasserie de la Senne op Thurn & Taxis is men van mening dat één terugkomdag per week niet voldoende zal zijn voor de horeca. “Het is natuurlijk nog wat vroeg om te zeggen, maar telewerk is in het algemeen een absolute catastrofe voor de horeca,” zegt brouwer Yvan De Baets. “Onze cafetaria op Thurn & Taxis vormt slechts een klein aandeel van ons inkomen, maar voor de lokale economie in haar geheel is het belangrijk dat iedereen weer voltijds naar kantoor komt. Toen we tussen twee lockdowns even mochten openen, kregen we hier wel relatief veel klanten die werkten bij Leefmilieu Brussel, maar minder Vlaamse ambtenaren. Het leek alsof zij toen nog meer aan telewerk deden.”

Wie nog hoopt op een snelle terugkeer van de overheidsmedewerkers, is de gerant van Bar Maritime, een guinguette in volle opbouw vlak naast het Herman Teirlinckgebouw. “Het is hier op dit moment erg triest in deze buurt,” vertelt Yves Kleinermans terwijl hij stoeltjes en tentjes aan het plaatsen is.

“Er is weinig volk aanwezig. Veel zaken zijn nog dicht. Onze bar zal open zijn van donderdag tot en met zondag. We hopen dat onder meer de personeelsleden van de instellingen hier in de buurt langs zullen komen, maar we hopen ook dat nog andere geïnteresseerden op bezoek zullen komen.”

Al een hele tijd is duidelijk dat het toegenomen telewerk een impact zal hebben op het kantorenlandschap in Brussel, en op alle zaken die leven van de pendelaars. Pas nu wordt stilaan duidelijk hoe groot die impact zal zijn, meent Brussels bouwmeester Kristiaan Borret. “In de wijk rond Thurn & Taxis zijn wel een aantal kantoorgebouwen aanwezig, maar natuurlijk niet zoveel als in bijvoorbeeld de Leopoldswijk. Daar zal de impact veel groter zijn. Nu we weten dat de Europese Commissie haar kantooroppervlakte in het Brussels gewest met een kwart wil verkleinen, schatten we dat de totale kantooroppervlakte in Brussel met zo'n tien tot dertig procent zal afnemen.”

Telefoonhokjes

Borret geeft bovendien aan dat ook de aard van de kantoorruimtes aan verandering onderhevig zal zijn. “Telewerk zal vooral dienen voor individueel routinewerk. Wanneer medewerkers naar Brussel komen, zal het voor vergaderingen, teamwork of voor delicatere gesprekken zijn. Als gevolg zullen we minder landschapsbureaus in het spectrum zien. Kantoren zullen meer flexibel worden opgevat. Enerzijds zullen we grotere lokalen zien voor vergaderingen en meer, maar anderzijds zullen we ook kleinere bureaus vinden. Zij zullen dienstdoen als een vorm van telefoonhokjes wanneer iemand op kantoor is en dan toch aan een digitale vergadering moet deelnemen.”

Volgens de bouwmeester zijn beide evoluties te verwelkomen. “Nu is er sprake van een te grote aanwezigheid van kantoren die tot erg monotone buurten leidt. Onder invloed van economische druk zullen meer kantoorgebouwen omgevormd worden tot woonruimtes. Dat gebeurt nu bijvoorbeeld al in de Woluwes en in Oudergem. De coronapandemie heeft die tendens versneld. Bovendien zal de interne herinrichting tot meer levendige gebouwen leiden. Dat worden interessantere ruimtes.”