Brusselse cipiers blijven ondanks protest met problemen kampen

Overbevolking, onveiligheid, verouderde gebouwen en infrastructuur... De klachten van de Belgische cipiers waren duidelijk toen ze eind vorige maand door de Brusselse straten trokken. De gevangenisbewaarders van Sint-Gillis en Vorst legden in het najaar van 2009 op regelmatige basis het werk neer. Het resultaat van een verrotte situatie? "Zonder stakingsaanzegging krijgen wij zelfs geen gesprek met onze directie."

Voorlopig is het stof gaan liggen na de laatste cipiersacties, maar de onvrede in de Brusselse gevangenissen blijft. Wij legden ons oor te luister bij vakbondsvertegenwoordigers Jimmy Verlez (ACV-Openbare diensten), Kurt Sissau (ACOD), Luc De Wolf (ACV-Openbare diensten) en Lander Carlier (ACOD). Samen goed voor ettelijke jaren ervaring in de gevangenis van Sint-Gillis. Na hun recente protest kregen de cipiers enkele toezeggingen. Er werden twee werkgroepen opgericht om hun problemen te bespreken, op het terrein verandert er voorlopig weinig.

"Uiteindelijk draait het allemaal om geld," zegt Kurt Sissau. "In Sint-Gillis werkt bijvoorbeeld het alarmsysteem, dat we bij incidenten gebruiken, niet meer. Wij hebben nu walkie-talkies waarop een alarmfunctie staat. Onze collega's in Vorst hebben dat niet, hoewel hun alarm evenzeer kapot is. Maar in Sint-Gillis is de syndicale druk groter, waardoor we geld kunnen losweken bij de directie." Falende infrastructuur is een aanslepend probleem in de Brusselse gevangenissen. Zo vuurden onbekenden op ouderjaarsnacht een kalasjnikov af op de poort van de gevangenis van Vorst. Niemand merkte iets op. Ook de cipiers niet. Reden: een defecte camera. "Veel camera's werken niet meer," zegt Sissau. "Vaak kunnen wij niet zien wat er in bepaalde delen van onze gevangenissen gebeurt."

Communicatie met de directie over de problemen is niet altijd vanzelfsprekend. "Zonder stakingsaanzegging krijgen wij geen overleg," zegt Luc De Wolf. "Anders krijg je hen slechts om de zes maanden te zien."

De directie van Sint-Gillis kregen we niet te spreken, maar Laurent Sempot, woordvoerder van het directoraat-generaal voor het Gevangeniswezen, wil ons wel te woord staan. "Er zijn in de afgelopen twee jaar zestien basisoverlegcomités geweest tussen directie en personeel in Sint-Gillis. Dat kun je moeilijk een gebrek aan overleg noemen."

De cipiers zijn ook gefrustreerd door de zogenaamde 'basiswet' van 2005. Die regelt de rechten en plichten van de gevangenen. "Bij een tuchtprocedure in de gevangenis wordt een gedetineerde dikwijls pro Deo begeleid door een advocaat, terwijl wij daar in ons eentje staan," zegt Jimmy Verlez. "Daarnaast zijn sinds die wet naaktfouilleringen verboden. Dat maakt het makkelijker voor gevangenen om drugs binnen te smokkelen."

Geen heil van Haren
Tegen 2016 zou het Brussels Gewest een gloednieuwe gevangenis krijgen aan de Witloofstraat in Haren. De cipiers zijn alvast sceptisch. "Die timing lijkt ons niet realistisch," zeggen ze. "Bovendien zal dit als een excuus gebruikt worden om niets te doen in Vorst en Sint-Gillis, zodat wij nog tien jaar in dezelfde omstandigheden verder moeten."

De cipiers stellen zich ook vragen bij de capaciteit van de nieuwe gevangenis. Die zal 1.060 plaatsen bieden, 63 meer dan er vandaag beschikbaar zijn. Daar staat wel tegenover dat er in totaal 342 gevangenen te veel zitten in de Brusselse gevangenissen. Volgens de cipiers zal Haren het probleem van de overbevolking dus niet oplossen. "Je moet het echter breder beklijken," zegt Lieselot Bleyenberg, woordvoerster van minister van Justitie Stefaan De Clerck (CD&V). "Haren maakt deel uit van een masterplan met zeven nieuwe gevangenissen. Op dit moment zitten er veel gedetineerden in Brussel terwijl ze daar niet thuishoren. Als de nieuwe gevangenissen klaar zijn, willen we dan ook gedetineerden uit Brussel verhuizen."

Financieel verwaarloosd
Personeelstekort is een ander prangend probleem in de Belgische gevangenissen. "Aantallen zijn niet per se het probleem," zegt Kurt Sissau. "Het aantal effectieven in Sint-Gillis wordt bijvoorbeeld vrij goed gerespecteerd. Het probleem is dat de directie nieuwe functies creëert op een hoger niveau, maar dat ze die verloren plaatsen aan de basis niet opnieuw invult. Dat heeft als resultaat dat er soms maar één cipier is om een volledige sectie met vijftig gevangenen in de gaten te houden."

Laurent Sempon spreekt dat tegen: "97 procent van het kader in Sint-Gillis is ingevuld. Er zijn maar weinig administraties die zo'n cijfer halen. Er zijn zelfs 264 gewone cipiers voor 261 plaatsen."

Toch blijven de Belgische en zeker de Brusselse gevangenissen met een groot aantal structurele problemen kampen. De oorzaak daarvan is volgens de cipiers duidelijk. "Justitie is op financieel vlak jarenlang verwaarloosd, en nu proberen ze een inhaalbeweging te doen, maar dat lukt niet. Jarenlang wanbeleid los je niet op met een pleister. Uiteindelijk moet je onthouden dat wij altijd de deur van de cel moeten opendoen, niet de directeur-generaal of de minister. Als er ergens een fout gemaakt is, of er is de gevangene iets geweigerd, dan krijgen wij het op ons bord."