Shoppingcentrum Docks oogt leeg: ‘Shoppen is flaneren, zonder plan vooraf’

Winkelen op afspraak is voorlopig geen succes, zo blijkt uit een rondgang in het shoppingcentrum Docks. “Als het op afspraak moet, komen de klanten niet,” zeggen de ontgoochelde winkeliers, die zich de speelbal voelen van het federale coronabeleid.

Het is vijf uur 's middags en de assistent-zaakvoerder van herenkledingszaak Jules, gevestigd op de onderste verdieping van Docks, heeft welgeteld drie klanten over de vloer gehad. Hij toont de lijst met de beschikbare tijdslots voor de dag: vrijwel leeg.

Sinds 27 maart moeten niet-­essentiële winkels op afspraak werken. Het is een van de maatregelen die het Overlegcomité heeft genomen om de derde coronaopstoot te bestrijden. De betrokken winkels in Docks hebben inmiddels elk hun eigen reservatiesysteem opgezet: via telefoon, mail, sociale media of met een QR-code.

Gewoon langsgaan zonder afspraak kan ook. Als de winkel nog plek heeft, mag je, na opgave van je identiteitsgegevens, gewoon naar binnen. Maar nergens staan rijen wachtenden aan de ingang. De winkels lijken uitgestorven, op een enkel personeelslid na.

Kousenwinkel Calzedonia probeert het afsprakensysteem nog te verbloemen met de affiche 'boek uw personal shopper' op de ruit, maar ook daar komt weinig reactie op. “Er bellen alleen mensen om iets te ruilen of een bestelling op te halen,” zegt de verkoopster. “De overheid doet alsof de winkels open mogen blijven, maar op afspraak werkt het niet. We verkopen nauwelijks iets. Het is een catastrofe.”

Dat verhaal weerklinkt ook bij modezaak IKKS. “De mensen hebben niet de mentaliteit om een afspraak te maken voor ze gaan winkelen. En er komt ook nauwelijks iemand op goed geluk langs, aangezien de winkels hier allemaal hun eigen openingsregeling hebben. Sommige zijn alleen 's namiddags open, andere sluiten vroeger, nog andere zijn helemaal dicht. Er is geen harmonie.”

Deels essentieel

Voor de klant is het inderdaad verwarrend. Winkels als Veritas en Sports Direct hebben de deuren tijdelijk gesloten, Maisons du Monde is slechts twee dagen per week open. En dan is er nog het soms onduidelijke onderscheid tussen essentiële en niet-essentiële winkels. Bij pralinewinkel Leonidas, cosmeticazaak Rituals en kantoorboekhandel Club hoef je bijvoorbeeld geen afspraak te maken omdat ze in de categorie 'essentieel' vallen. Club heeft het voor alle duidelijkheid geafficheerd op de vitrine: 'vrije ingang zonder afspraak'.

Maar door de nieuwe regeling komt er ook bij de essentiële winkels haast niemand meer opdagen. Dat vertelt de uitbater van kookwinkel Les Secrets du Chef, voor wie het allemaal nog ingewikkelder is. Want hij verkoopt zowel thee en chocolade, voeding dus, als theedoeken en barbecues, en is dus deels essen­tieel, deels niet-essentieel. “In principe zouden de mensen een afspraak moeten maken als ze een fruitpers willen kopen en niet als ze een doosje thee willen. Dat slaat toch nergens op.” Zijn zaak draaide de afgelopen maanden behoorlijk goed – met dank aan de horecasluiting. Maar nu blijven de klanten weg. “Normaal zien we op zaterdag zo'n honderd mensen, afgelopen zaterdag waren het er twintig.”

Robert Byloos, eigenaar van kinderschoenenzaak Récré, loopt te ijsberen in de gang voor zijn winkel. Hij is erg boos over de nieuwe maatregel. “Mensen houden niet van shoppen op afspraak, dan stellen ze hun aankopen gewoon uit. Waarom licht het Overlegcomité zich niet beter in alvorens zoiets te beslissen?”

Volgens Byloos is het bovendien een maat voor niets. “Beter een harde lockdown dan deze halve maatregelen die de crisis alleen maar laten aanslepen. De overheid weet trouwens heel goed dat het virus niet verspreid wordt via de winkels, wel via de scholen, de bedrijven en de gezinnen. Maar wij, handelaren, zijn de speelbal van het federale coronabeleid. Waarom? Omdat wij politiek weinig gewicht in de schaal leggen, wij gaan ook niet de straat op en leggen het land niet lam. Met zelfstandigen kan je alles doen. En nu is men ons aan het dooddrukken.”

Byloos zit al 25 jaar in de kinderschoenenbranche. Zoals steeds heeft hij voor het nieuwe lenteseizoen een ruime collectie kwaliteitsschoentjes aangekocht. “Mijn stock reikt tot aan het plafond. Wanneer ga ik die verkopen? Met deze steeds wisselende maatregelen kun je echt geen onderneming runnen.”

Gebrek aan logica

Anton Van Assche, Brussel-coördinator van ondernemersorganisatie Unizo, heeft begrip voor het ongenoegen van de handelaars en hij benadrukt: “Het idee om op afspraak te werken komt echt niet uit de koker van de ondernemersorganisaties. Het Overlegcomité wilde crowdcontrol, men wou een grote toeloop vermijden. Wij hebben erop aangedrongen de winkels niet te sluiten. In de Nieuwstraat bestaat al een systeem voor druktebeheer en in heel wat andere winkelstraten zijn er beperkingen en looplijnen. Daar kon eventueel een tandje bijgestoken worden. Maar de overheid koos voor een andere regeling: winkelen op afspraak.”

Van Assche is niet opgezet met de maatregel. “Er is om te beginnen een gebrek aan logica in het verhaal, want de klant kan in theorie nog ter plekke een afspraak maken. Vreemd, als je juist wachtrijen voor de winkels wil vermijden.”

Maar bovenal heeft de overheid volgens Van Assche geen rekening gehouden met de psychologische impact van de nieuwe regel. “Winkelen is flaneren, op ontdekking gaan, binnen en buiten lopen. Dat staat haaks op de idee dat je alles op voorhand moet plannen. Dan hebben de klanten ook het gevoel dat ze iets moeten kopen, wat natuurlijk niet zo is.”

Alles hangt weliswaar af van het type product en de locatie. “Je hebt runshoppen, het snel aankopen van noodzakelijke producten, en funshoppen, wat een amusant tijdverdrijf is. Vooral dat laatste is moeilijk te verenigen met afspraken. De winkels in shoppingcentra moeten het meer hebben van funshoppers. Zij lijden nu dan ook veel meer dan zaken die toch al vaker op afspraak werkten, zoals meubelwinkels. Die zijn blij dat ze kunnen voortdoen.”

Van Assche verzet zich voorts tegen het afsprakensysteem omdat het weinig zoden aan de dijk zet. “De winkels hebben alle mogelijke maatregelen genomen om veilig te werken. Hun impact op de verspreiding van het virus is marginaal. De schoolvakantie verlengen heeft veel meer effect.”

Dat de winkels in deze gezondheidscrisis toch telkens in het vizier van de overheid komen, is volgens hem omdat zij een zeer zichtbaar en makkelijk te controleren doelwit vormen. “Als je wilt nagaan wat er binnen de gezinnen gebeurt, dan bots je gauw op privacyregels. De overheid sluit of beperkt liever dat wat ze kan controleren, winkels en cafés dus. In die zin is het dus een gemakkelijkheidsoplossing. De overheid zocht ook naar een minder ingrijpende maatregel dan bijvoorbeeld alle verplaatsingen verbieden. Maar voor de getroffen handelaren is de nieuwe regeling wel zeer ingrijpend.”

Van Assche blijft zich intussen verbazen over de veerkracht van de meeste ondernemers. “Binnen een dag hadden de handelaars een afsprakensysteem klaar, iets waar de NMBS na maanden nog niet in is geslaagd. De handelaars doen dat gewoon, goed wetende dat het eigenlijk niet zal werken.”

Die veerkracht is niet eindeloos rekbaar. Uit de jongste Barometer voor Brusselse Zelfstandigen blijkt dat de ondernemers behoorlijk somber en gelaten zijn en vooral lijden onder het 'niet meer kunnen ondernemen', meer nog dan onder de financiële gevolgen ervan. En dat elf procent van plan is om het faillissement aan te vragen. Van Assche: “Deze gedeeltelijke lockdown is er voor hen echt te veel aan.”