Europalia: Een bloemenschilder trekt naar India

Met schilderijen van Jean Robie (1821-1910), een ketje uit de Marollen, zoon van een smid, die op z'n zestigste naar India trok, neemt het Charliermuseum deel aan Europalia. Charlier is erin geslaagd om de oriëntalistische ambiance van weleer op te roepen.

Indiareizigers weten het: India, dat was voor de Fransen Pondicherry en voor de Portugezen was dat Goa. En voor de Belgen? Waren die dan in meer dan in Congo geïnteresseerd? Tijdens de eerste helft van de negentiende eeuw waren er inderdaad weinig rechtstreekse uitwisselingen tussen België en India. Maar toch was de belangstelling bij ons niet onbestaande: de Oostendse Compagnie, opgericht in 1722, boekte zoveel succes in de theehandel dat ze negen jaar later al werd opgeheven onder druk van Groot-Brittannië. Eind negentiende eeuw was de situatie gekeerd, in 1885 werd een rechtstreekse vaarroute tussen Antwerpen en Bombay ingesteld. De Belgische kroonprins Leopold, de latere Leopold II, trok van 7 november 1864 tot 22 februari 1865 naar India, geen diplomatiek-toeristisch uitstapje, maar een studiereis. Leopold was op zoek naar een kolonie en wou inspiratie opdoen. Nog in de negentiende eeuw richtten mannelijke en vrouwelijke religieuze ordes missieposten op in Ceylon en in India.

Pater Lievens, pater Goethals en pater Lafont nemen in de Belgische en Indische geschiedenis een plaats in als specialist eigendomsrecht, botanicus en wetenschapper. Verder lezen we als toelichting bij de expo: "De religieus geïnspireerde graaf Henry Legrelle (1865-1934), telg uit een vrome Antwerpse bankiersfamilie, vertrok op 12 oktober 1888 met de boot vanuit Marseille voor een wereldreis. Zijn eerste halte was India waar hij tot november 1889 verbleef. Hij leefde dicht bij de Indiase bevolking, leerde hun taal en begeleidde de missionarissen bij hun dagtaken. Zijn reisboek is geen lofrede op de levensstijl van de maharajahs, de Oosterse kunst en haar architectuur maar een sociaal-bewogen relaas met veel aandacht voor de problematiek van het missiewerk en de menselijke ellende waarmee hij geconfronteerd werd."

Oriëntaalse kunst
Een voorloper onder de schilders die naar het oosten trokken was marineschilder Frans-Balthasar Solvyns (1760-1824) van wie de etnografische studie vandaag nog altijd een bron is voor de kennis van de Hindoes. Hij was goed ingeburgerd in de Britse gemeenschap van Calcutta, schilderde hun decors en organiseerde hun militaire overwinningsfeesten. Op muzikaal vlak beïnvloedden de gamelanorkesten onder andere Claude Debussy (1862-1918). En in de literatuur kreeg India vorm in de boeken van Victor Hugo (1802-1885), Rudyard Kipling (1865-1936) en Edouard Douwes Dekker, alias Multatuli (1820-1887). Terwijl deze laatste op een onverwarmde zolderkamer aan de Brusselse Arenbergstraat aan zijn Max Havelaar schreef lieten de Vlaamse, sociaal bewogen schrijvers India links liggen terwijl er toch een sterke Belgische aanwezigheid - de missieordes - was in India. Aan Franstalige kant was dat niet het geval: Maurice Maeterlinck (1869-1941) en Max Elskamp (1862-1949) verwerkten wel Indiase invloeden in hun oeuvre.

Het Oriëntaals luik van het oeuvre van 'l'amant des roses' Jean Robie - zowel literair als picturaal - moet tegen deze achtergrond gelezen en bekeken worden. Maar eigenlijk was Robie in de eerste plaats een vernieuwende schilder van stillevens. Robie groeide op in de Marollen, werd jong wees en kon het niet vinden met zijn stiefmoeder. Robie ging al op zijn twaalfde naar de academie, leerde voortdurend bij en zag veel zwarte sneeuw. Zijn deelname aan het Salon van Brussel in 1843 werd meteen een groot succes. Het was het begin van een gestage klim op de sociale ladder. Robie begon zijn specialiteiten meer en meer af te bakenen: planten, bloemen, vruchten. Veel heeft hij te danken zijn levenslange vriendschap met Théodore Fourmois (1814-1871). Fourmois behoorde tot de school van Tervuren die een frisse wind door de schilderkunst liet waaien. Zegt Kathleen de Fays van de Stichting Jean Robie: "Robie woonde in Brussel (Sint-Gilis, dv), aan de Steenweg op Charleroi 149, in een riante woning met tuin en moestuin. Hij kweekte zelf zijn groenten. Hij had thuis een prachtig Indisch museum. J.B. Robie stierf vredig op 89 jaar en weigerde eerbewijzen of een praalgraf. Hij vroeg om gecremeerd te worden op Père Lachaise in Parijs."

Jean Robie, die heel zijn leven vrijgezel is gebleven, trakteerde zichzelf op een reis naar Ceylon en India voor zijn 60ste verjaardag. Een aantal werken hebben de tijgerjacht als thema. Deze jachtpartijen op de rug van een olifant duurden twee weken. Ze waren voor Robie, van bescheiden komaf, een onvergetelijke ervaring. Hij schrijft: "Wat mij het meest verwonderde op deze expeditie, is dat ik erbij was, ik, een zo vreedzaam wezen." En over de wending in zijn schilderkunst: "De bloemenschilder is zowaar een olifantenschilder geworden." De zalen van de benedenverdieping van het Charliermuseum evoceren de Indiareis (met onder andere mooie foto's) en de Oriëntaalse periode. Op de bovenverdieping hangen er stillevens en een heel mooi zeegezicht van Oostende.

'Jean Robie. Schilder, schrijver en zijn reizen naar India' loopt tot 03/01 in het Charliermuseum, Kunstlaan 16, 1210 Brussel. Het museum is open van maandag tot en met donderdag van 12 uur tot 17 uur en op vrijdag van 10 uur tot 13 uur. Op woensdag 23/10 en vrijdag 15/11 is de expo open tot 20u. Op donderdag 21/11 op de Nocturnes van de Brusselse Musea is de expo open van 17u tot 22u. Er vinden ook twee concerten plaats: op woensdag 6/11 om 12u30 treedt het duo Manuel Hermia (bansuri, sopraan, saxofoon) en Purbayan Chatterjee (sitar) op. Op donderdag 5/12 om 12u30 is het de beurt aan Fabian Beghin (bansurifluit, harmonium, percussie) en Bernard Flament (schrijver van het verhaal, verteller, percussie) met Le Bansuri d'Ali. Er zijn ook rondleidingen voor individuele bezoekers (02/220.28.19 of info@charliermuseum.be).
Meer info : www.charliermuseum.be