Expo 'Lettres du désir: Amusement met de muze

Het verlangen is de brandstof van de creativiteit. Zoveel wordt duidelijk in de uitgestalde liefdesbrieven in de Bibliotheca Wittockiana. De krabbels tussen auteurs en hun geliefde(n) zijn blijkbaar het fundament van menig schrijfproces.

'M aurice Maeterlinck was iemand die altijd in driehoeksverhoudingen functioneerde," zegt Marc Quaghebeur, directeur van het AML (Archives & Musée de la Littérature). "Hij had altijd meer dan één vrouw aan de hand."

De Franse operazangeres en actrice Georgette Leblanc kon ervan meespreken. Toen ze voor het eerst naar Brussel kwam om de Franstalige Gentenaar te ontmoeten, bekende Maeterlinck dat hij in zijn thuisstad altijd een minnares beschikbaar had. Maar met Georgette wou hij een 'mystieke' liefde beleven. Alhoewel. In een brief kort na hun ontmoeting in 1895 schreef hij: "Ik zou niet anders willen zijn dan een glazen globe in je hand."

Na ruim twintig jaar samenzijn in de oncomfortabele ménage à trois met Renée Dahon hield Georgette het evenwel voor bekeken. Ze vluchtte in de armen van de Amerikaanse Margaret Anderson, en wilde in de Verenigde Staten 'LOVE-klinieken' opzetten, "want wat weten Amerikanen nu van liefde?". De smeekbede van Maurice om terug te komen beantwoordde Georgette schriftelijk met een njet. Ze had genoeg van "bébé géant", het grote kleine kind zoals ze de Nobelprijswinnaar wel vaker noemde. Bovendien was zij het die de jonge Renée, amper achttien jaar, aan Maeterlinck, inmiddels 50-plusser, had voorgesteld. Georgette noemde de jonge deerne 'Sélysette'.

Misschien heeft ze ook wel die naam bedacht, want Maeterlinck wist wel meer vondsten van Georgette te 'gebruiken'. In elk geval is het bekende stuk van Maeterlinck Aglavaine en Sélysette, over een man en zijn twee vrouwen, gebaseerd op een 'beleefde' werkelijkheid en meer bepaald op zijn 'contacten' met de Engelse dichteres en schildersdochter Laurence Alma Tadema.

Blauwe vogel
Dat is de bedoeling van de tentoonstelling Lettres du désir: aantonen hoe het persoonlijke leven en emoties een rol spelen in het creatieve proces van een kunstenaar. De foto's, de brieven, de jurk van Paul Poiret die Georgette droeg en vooral de blauwe sluier waarmee ze optrad in Maeterlincks De blauwe vogel (L'oiseau bleu), ze illustreren het ontstaansproces van een letterkundig werk. De diamant die de fee in het sprookje als 'gps' aan de kinderen schenkt, is eigenlijk ook een geschenk van Georgette. In haar memoires vertelt Leblanc dat toen ze Maurice voor het eerst ontmoette, ze een diadeem met een diamant op haar voorhoofd droeg. De Gentse klasgenoot van Maeterlinck, Charles Van Lerberghe, wordt overigens eveneens opgeroepen in de tentoonstelling.

Het unieke materiaal van deze expo komt uit de bijna onuitputtelijke fondsen van het AML, een grot van Ali Baba van de Franstalige Belgische letteren. Opmerkelijk daarbij is dat er veel Vlaamse maar Franstalige auteurs bij zitten, zoals Georges Rodenbach of Emile Verhaeren. "Eigenlijk zijn we Zuid-Nederlanders die Frans spreken," monkelt Marc Quaghebeur, directeur van het AML.

Een ander geval is Georges Eekhoud. In Brugge kreeg hij een proces aan zijn broek voor zijn roman Escal-Vigor en de 'vleselijke liefde' tussen een boer en een graaf.

De papieren 'voorschoot' die de Brusselse kunstenaar E.T.L. Mesens voor Suzanne Willems ontwierp, laat niets aan de verbeelding over: "en de vermoeidheid die kwam slapen op de flank van een viool in papier". Suzanne was de kleindochter van Marie Gevers, de Antwerpse, Franstalige schrijfster die gehuwd was met schilder-muzikant Frans Willems. Tijdens de Eerste Wereldoorlog verbleef hij in Scheveningen, zij in Oude-God (Antwerpen). Hun correspondentie moest de censuur van de Duitse bezetter passeren.

Nog een Franstalige Vlaamse was de in Gent geboren Suzanne barones Lilar. De echtgenote van minister Albert Lilar werd eind jaren vijftig verliefd op de Italiaanse magistraat Manlio Borrelli. Die hartroerselen bevruchtten niet alleen hun liefdesbrieven, maar ook bijna gelijktijdig twee tegensprekelijke romans. In haar dagboeken uit de jaren twintig al schreef Suzanne: "Ik denk dat het grote gevaar van het huwelijk de wederzijdse inschikkelijkheid is, die toegeeflijkheid op basis van vermoeidheid die maakt dat men de ogen sluit voor de imperfecties van de andere."

Tederheid
Een van de meest vervlochten koppels uit de kunstgeschiedenis is Rik en Nel Wouters. Nel staat als jonge vrouw de onstuitbare kunstenaar bij en deelt zijn miserabel leven. Op de tentoonstelling ligt een tekenboekje. Niet van Rik, wel van Nel. Met potlood en pastel tekent ze Rik, liggend op zijn ziektebed. Het is van een onvoorstelbare tederheid. Meteen een van de verborgen parels van deze tentoonstelling.

De tentoonstelling 'les Lettres du désir' is tot 27 januari te zien in de Bibliotheca Wittockiana, Bemelstraat 23, Sint-Pieters-Woluwe.
www.wittockiana.org en www.aml-cfwb.be