Opening Train World: Dromerige luxe en ijzer

Op de vooravond van negentig jaar NMBS wordt Train World op het spoor gezet. In het museum krijgt de topcollectie aan locomotieven en treinstellen van het Belgische spoor onderdak rond één ‘wachtershuis’ met stijl. Scenarist François Schuiten roept de hele leefwereld van het treinwezen op rond het Schaarbeeks station. Open vanaf vrijdag.

D e fascinatie voor locomotieven en treinstellen moet iets Belgisch zijn. Vanuit Engeland bracht onze eerste koning het ingenieus concept van het grootste transportmiddel op land mee. Al in 1835 werd tussen Mechelen en Brussel het eerste spoor ingereden, met drie locomotieven uit Engeland. Binnen de eeuw produceerde België zelf 16.000 locomotieven, waarvan er 11.000 werden geëxporteerd. Ons hoogtechnologisch product werd tot in China geleverd. En ook in Egypte, Chili en Brazilië zijn de eerste spoorlijnen gelegd door Belgische ingenieurs en maatschappijen. Dat alleen al verdient een historisch museum. Of niet? “Het spoorwegproduct bleef te lang onderbelicht,” stelt Pieter Jonckers, directeur van Train World en in een vorig leven directeur marketing voor Toerisme Vlaanderen. “De NMBS bezit een grote collectie, met heel wat topstukken. Een en ander stond echter versnipperd over vijf locaties.”

Schaalmodellen
Die tijd is vanaf vrijdag, de openingsdag van Train World, voorbij. Tijdens de vorige legislatuur is een charter ondertekend met de vijf spoorwegverenigingen die de collecties beheren. De verenigingen hebben een eerste klein deel van de grote collectie rollend materiaal verworven. Een tweede deel kunnen ze verwerven als ze het op eigen kosten restaureren. Een derde deel wordt hen in bruikleen gegeven, maar moet op vraag tijdelijk afgestaan worden voor evenementen en exposities.

Door die convenant staan de meest waardevolle stukken nu in Train World, waarvan 22 topstukken. Daaronder historische modellen als Le Pays de Waes (1844) – een van de oudste bewaard gebleven locomotieven ter wereld. En replica’s van de eerste treinen op het Belgische spoor: Le Belge en L’Elephant (1835-1865). Al in de negentiende eeuw werd ingezien dat locomotieven een erfgoedwaardig product zijn en werden kopies aangemaakt.

Het circuit begint in de gerestaureerde stationshal van Schaarbeek. Het start bij de loketten vol kostuums en kassasystemen. In de zaal staan schaalmodellen van treinen die technici als eindwerk van hun opleiding bij de spoorwegen maakten. Ook maquettes van de treinstations van Brussel Centraal en Antwerpen Centraal lichten al een tip van de sluier op. Een film met iconische beelden zet de sfeer.

Gestroomlijnd

Train World is helemaal opgebouwd vanuit de scenografie. Niet vanuit een gebouw en een collectie, wel vanuit het conceptuele ideeëngoed. Daarvoor vertrok François Schuiten van het bevreemdende ‘reisuniversum’ van de spoorwegen en de stationsomgeving. Dat roept een hele leefwereld op: die van de treinwachters, machinisten, ingenieurs, treinbruggen, werkobjecten, stationsklokken, signalisatie, reizigers,…

Voor een en ander vertrok Schuiten vanuit de mens die voor het spoor werkte, zoals het ‘leven’ in het wachtershuisje, heringericht als in de late jaren 1950. Hij voegde er elementen aan toe als een volledig stuk treinbrug van de Pont du Luxembourg die over de Maas hing nabij Namen. Of dromerige luxe, zoals bij twee koninklijke treinen waarin binnengegluurd kan worden, met een reuzengroot eenpersoonsbed voor de ‘lange’ vorst Leopold II.

Andere locomotieven en stellen zijn doorgaans wel toegankelijk, wat het attractieparkgehalte van het museum verhoogt. Nieuw gecomponeerde muziek, twintig interactieve opstellingen en 64 projecties op of in treinen zorgen voor veel animatie. Zo loopt er onder een glazen vloer een spoor van dertig meter, dat de evolutie van de spoorstaven laat zien, beginnend met elementen uit 1838.

En altijd blijft het ijzeren ros de grootste blikvanger. Eén van de oudste werkpaarden in een hal is het Type 10 ‘Pacific’ (1910), een hogestoomlocomotief die zonder problemen 120 kilometer per uur haalde. En het paradepaard van Train World blijkt het Type 12 ‘Atlantic’ (1939) te zijn: een gestroomlijnd ros, waarvan er ooit zes gemaakt zijn en slechts één de tand des tijds overleefde. Wat meer sereen en verscholen in een hoek staat ook een ‘beestenwagen’ die als treinstel van pas kwam om joden te deporteren in Wereldoorlog II.

Vooruitzichten
Telkens vertelt de trein ook een verhaal, dat verder gaat dan het technisch vernuft van de locomotief. Zo is er het treinstel van de postsorteerders, vol vakjes waarop alle Belgische gemeenten aangeduid staan. Er zit een brievenbus in de trein, voor wie elders geen lichting meer vond. En ook de duivenmanden voor wedstrijdtransport dissen het leven van toen weer op. Train World beslaat nu al 10.000 vierkante meter, maar heeft uitbreidingsmogelijkheden met een perron waar ‘gelegenheidstreinen’ kunnen uitgestald worden. Zo denkt Jonckers er al aan om de nieuwste hogesnelheidstrein voor een weekend in Schaarbeek te parkeren. “We hopen tot 100.000 bezoekers per jaar te ontvangen,” stelt Jonckers.

“Utrecht haalt dat ook en stijgt ieder jaar met 10 procent. Als het honeymoon-effect na anderhalf jaar voorbij is, gaan we met wisselende exposities de spanning erin houden. Train World kreeg al een aanbod om de expo over Orient Express die in Parijs liep in te kopen. Het biedt vooruitzichten.” Een mix van scholen, verenigingen en bedrijfsgroepen heeft alleszins al tot februari 2016 reservaties geboekt. Ook het Twitter- en Facebookaccount zwelt de jongste dagen flink aan. Brussel heeft zijn trein niet gemist.

----------------------------

AANRADERS OP TRAIN WORLD

Doodswagon

Historisch gezien hielp de trein de naziterreur een eind vooruit. Van juli 1942 tot september 1944 rijden konvooien van Brussel naar Mechelen, en van Mechelen richting vernietigingskampen. Om ontsnappingen van gedeporteerden te voorkomen werd na enkele na een periode van derdeklasserijtuigen overgegaan op gesloten 'dierenwagons'. Eén wagon, die hiertoe dienst deed, staat sereen opgesteld in het museum.

Rollende post

Dankzij de 'reizende postmannen' of het postsorteerpersoneel van het spoor stond de postbedeling in België model voor snelheid. Al in 1840 reed een mobiel postsorteerkantoor achter een stoomlocomotief mee op de lijn Brussel-Antwerpen. Een geconfisqueerde Duitse postwagon, volledig ingericht met sorteerbakjes, postzakken en externe brievenbus voor wie nog snel een late brief mee wou geven, is terug te bezoeken.

Snelheidsduivel

Deze 'Atlantic' Type 12 ontsnapte aan het schrootkerkhof en is uniek in de wereld. De snelheidsduivel uit 1939, gebouwd door Cockerill, haalt het eerste jaar al een record van 57 minuten op de lijn Brussel-Oostende. De 'snelste stoomtrein ter wereld' reed makkelijk 120 km/u., bij testritten zelfs 165 km/u. De laatste rit van de locomotief 12.004 was Brussel-Lille in 1962.

Train World, Elisabethplein 5, Schaarbeek

open: 10 > 17.00 (maandag gesloten)

tickets: volwassenen: €10, gezinnen: €25