Precolumbiaanse kunst verhuist naar MAS in Antwerpen

Nog tot eind januari ligt de precolumbiaanse collectie Janssen te fonkelen in de vitrines van het Jubelparkmuseum. Dan verhuist ze definitief naar Antwerpen, naar het Museum aan de Stroom (MAS). Maar niet getreurd: Brussel kijkt al uit naar een ‘zilveren vloot’ uit het Noorden. Een schenking van 316 stukken om mee uit te pakken.

De Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis (KMKG) krijgen van een collectioneur uit Nederland een imposante verzameling precolumbiaanse kunst. De transactie zit in een eindfase. Het gaat in hoofdzaak om etnografische kunst uit Mexico, Belize en Guatemala en schatten van de Maya's en Azteken. De schenking
werd eerder al aangeboden aan het Rijksmuseum voor Volkenkunde in Leiden, dat wikte en woog, en het aanbod uiteindelijk moest afslaan.

Het Rijksmuseum heeft al 201.000 stukken te beheren en is uitermate selectief als het op donaties aankomt. "We hebben strenge regels bij het verwerven van collecties en houden ons aan het geijkte Collectieprofiel," zeggen ze bij het museum. "Bovendien wordt goed gekeken, in overleg met de Stichting Volkenkundige
Collectie Nederland (SVCN), of we als museum niet in andermans vijver vissen."

Sergio Purini, conservator van de afdeling Amerika binnen de KMKG (en vooralsnog bewaker van de collectie Janssen), is blij met de schenking. "Het Rijksmuseum wou een deel van de verzameling aanvaarden, maar niet de hele collectie. De eigenaar wou niets splitsen. Wij kunnen die collectie wel helemaal
gebruiken," zegt Purini glunderend. "Tussen de 316 stukken zitten negentig meesterwerken. Historisch is de verzameling interessant en vult ze perfect onze reservestukken aan, zeker nu de collectie Janssen, die eerder esthetisch belangrijk was, defi nitief verhuist."

Eind januari sluit de vaste collectie Amerika, waarvan de fenomenale collectie Janssen deel uitmaakt, de deuren in het Jubelparkmuseum. In februari worden de kasten leeggehaald. De verzameling Janssen verhuist naar Antwerpen, waar ze een hele etage krijgt in het MAS, dat op 17 mei opengaat. Tegen april gaat Purini (die overigens al dertig jaar helemaal in zijn eentje instaat voor de verzamelingen Amerika, en over drie jaar met pensioen gaat) de hele Amerika-afdeling herinrichten.

Purini: "Michel Draguet, directeur ad interim, heeft al gezegd dat er geen aankoopbudgetten voor 2011 zijn. Ik ben dus gelukkig dat we kunnen heropenen met de nieuwe schenking, al blijft goudsmeedkunst - waar de collectie Janssen in uitblonk - een hiaat. Er komen wel meer tekstpanelen en videomontages, zoals het publiek vroeg."

Erfeniskwestie
De tocht van de esthetische collectie Janssen is genoegzaam bekend. Na het overlijden van farmacoloog Paul baron Janssen (1926-2003) wilden de erfgenamen hun verzameling precolumbiaanse kunst afstaan als pasgeld voor de successierechten. De waarde van de verzameling werd geschat op pakweg vijftien miljoen euro, de successierechten beliepen 7,7 miljoen euro. Een wijziging van de Programmawet (federale wetgeving over successierechten uit 2005) maakte dat gewesten, dus ook Vlaanderen, een schenking in natura konden aanvaarden en er eigenaar van worden. Die bijsturing zorgde ervoor dat de fenomenale verzameling van Paul en Dora Janssen-Arts niet verdeeld geraakte, laat staan naar het buitenland verhuisde. Want Engeland, Frankrijk, Italië
en Qatar lonkten destijds naar de etnografische schatten van Janssen. Uiteindelijk werd tijdens de internationale kijktentoonstelling van de collectie in het Jubelparkmuseum (september 2006-april 2007) beslist dat de verzameling Vlaanderen toekwam. Het nieuw te bouwen etnografische MAS zou de collectie mogen herbergen.

Zo ver is het nu bijna. De ruim 350 stukken van de collectie Janssen staan nu nog eventjes in de permanente tentoonstelling van de afdeling Amerika in het Jubelpark. Bezoekers denken soms dat het om alle vitrines gaat. Soms vullen de stukken van de verzameling Janssen wel een hele kast, op andere plekken
staan ze bij andere objecten uit de rijke verzameling van het museum. "Ik moest maar een vierde van de waarde van de collectie betalen en ik heb drie vierde in natura gegeven," zegt Dora Janssen. "Het Jubelpark zal met een kater zitten, ze wisten dat de verzameling nooit honderd procent kon blijven. In het MAS worden mijn stukken volgens thema geëtaleerd: macht, dood, koninkrijk, goud,... Wat ik niet wou, was dat ze tussen Afrikaanse of Aziatische stukken terechtkwamen - nu
krijgen ze een volledige verdieping. Bovendien zal elk stuk beter tot zijn recht komen; in het Jubelparkmuseum waren de kasten (door budgettekorten, JMB) vaak te overladen. Ik ben wel tevreden dat Purini ze internationaal in de belangstelling heeft weten te plaatsen."