Philippe Close: ‘Drugpreventie lijkt wel een taboe’

Dat hij géén promotor van drugs is en dat hij vóór een harde aanpak van de trafikanten is. Philippe Close (PS) zal het een paar keer herhalen. Maar de groeiende drugproblematiek sterkt de Brusselse burgemeester wel in zijn overtuiging. “Hard optreden tegen de drughandel volstaat niet, en dat begint langzaam door te dringen.”

Het is 18.25 uur als we – een paar minuten voor de afspraak – voor de deur van het burgemeesterskabinet aankomen. Er waait ons luide en ruige rockmuziek tegemoet, een vleugje Jon Spencer Blues Explosion. Het blijkt Philippe Closes manier om even te ontspannen tussen twee vergaderingen.

Als de burgemeester laat op de dag nog tijd heeft vrijgemaakt voor een interview is het vooral omdat het onderwerp hem nauw aan het hart ligt. De PS’er volgt de drugproblematiek al decennia. Als kabinetschef van Freddy Thielemans en als burgemeester, maar ook als zoon van een moeder die jarenlang in een centrum voor drugverslaafden werkte. Tijd om een eerste vraag te stellen krijgen we niet eens.

Philippe Close: Zullen we beginnen?

Jazeker...

Close: In dit debat doet men vaak alsof je moet kiezen tussen repressie van de drughandel en de begeleiding van drugverslaafden en hun familie, terwijl het één strijd is. Dat is ook de insteek die de regering-De Croo hanteert: je moet die twee verbinden. Enerzijds de harde hand, waarbij we achter de bendes aangaan, onder meer via het kraken van de Sky ECC-code (de versleutelde telefoons die veel drugcriminelen gebruikten, red.) of via onze intensievere informatie-uitwisseling tussen onze politiezone en de collega’s van de Antwerpse politie. En het klinkt misschien vreemd uit de mond van de baas van de grootste lokale politiezone van het land, maar ik vraag ook meer middelen voor de federale gerechtelijke politie. Die is het bruggenhoofd in de strijd tegen de drughandel, wij van de lokale politie ondersteunen die strijd.

Maar met repressie alléén raak je er niet. De omvang van de drughandel dwingt ons om ons over de vraag te buigen: wat is er eigenlijk aan de hand in onze maatschappij? We hebben voor 13 tot 15 miljard euro cocaïne in beslag genomen, maar een veel groter deel glipt door de mazen van het net. Het gaat dus om monstrueus grote sommen, die doorsijpelen in onze wijken. Dit is anders dan de cannabistrafiek, waarmee mensen vaak maar net konden overleven. Sommige verkopers verdienen miljoenen.

De voorbije maanden werkte BRUZZ aan een televisiereeks over drugs in Brussel. Het viel daarbij op dat druggebruik steeds zichtbaarder wordt. Merkt u dat ook als burgemeester?
Close: Verdovende middelen waren altijd al zichtbaar. Het zijn vooral de soorten drugs die veranderd zijn, ze zijn destructiever. Wie crack gebruikt, is nadien helemaal van de kaart, voelt zich ook niet meer verbonden met zijn omgeving. Gebruikers van crack, heroïne en zelfs van ‘gewone’ cocaïne (crack bevat ook cocaïne, red.) zijn veel meer onder invloed dan een jointroker. Het gebruik wordt daardoor ook zichtbaarder.

Hebt u een idee waarom het druggebruik veranderd is?
Close: Dat is de echte vraag vandaag, die we moeten stellen aan sociologen, psychologen en artsen. Wat zeker meespeelt: drugs zijn makkelijker verkrijgbaar en goedkoper dan twintig jaar geleden. Heel wat van die drugs zijn ook performantiemiddelen, zoals cocaïne. We leven dan ook in een maatschappij waar de druk op meer en langer te presteren hoog ligt. De effecten zijn desastreus, niet enkel voor de gebruikers, maar ook voor hun families die vaak helemaal ontwricht raken. Veel ouders voelen zich helemaal machteloos. In België hebben we de voorbije decennia nooit echt willen discussiëren over hoe we die drugproblematiek moeten aanpakken. Ik hoop dat het drugcolloquium van de afgelopen week daar verandering in brengt. We moeten even proactief zijn in repressie als op het vlak van gezondheid en het sociale.

Hulpverleners met wie we praatten, stellen ook vast dat de drugscene in Brussel gewelddadiger wordt.
Close: Dat is door het geld waar we het daarnet over hadden. We zitten nog niet op het niveau van Antwerpen, maar de omvang van de sommen is steeds groter. Sommige dealers hebben in het businessplan ook een verblijf van drie jaar in de cel ingerekend. Ze hebben zoveel geld verdiend dat ze dat er gewoon bij nemen. Zelfs een kind dat wat op de uitkijk staat krijgt al 70 euro per dag. Om dat tegen te gaan moeten we dringend kijken naar landen die al stappen vooruit hebben gezet om drugbezit en -handel beter te omkaderen. Naar wat Portugal, Zwitserland of Nederland doen, wat Duitsland morgen gaat doen. Dat zijn toch geen hippielanden! Ik ben het wat beu dat men zegt dat we drugs willen promoten, we willen het probleem beheren.

Criminoloog Tom Decorte (UGent) stelt dat landen vaak pas voor een wettelijke omkadering van druggebruik kiezen als de situatie helemaal uit de hand loopt. Zitten we in zo’n situatie in Brussel en België?
Close: Jazeker. De PS heeft dat gezondheidsluik over drugs in het federale meerderheidsakkoord laten opnemen. Luik én Brussel hebben ondertussen een gebruikersruimte.

N-VA blijft tegen een aanpak die druggebruik en -verkoop omkadert.
Close: Net als CD&V, maar erg verwonderlijk is dat niet. CD&V is altijd tegen progressieve maatregelen geweest. Het homohuwelijk? Tegen. Abortus? Tegen. Adoptie door homokoppels? Tegen. Euthanasie? Tegen. Maar veel andere partijen zijn er klaar voor: Ecolo-Groen, Vooruit, de PS en Open VLD. De MR zit er wat tussenin.

Over geweld gesproken, was u verwonderd door de ontvoeringspoging op justitieminister Vincent Van Quickenborne (Open VLD)?
Close: Het bewijst vooral dat hij efficiënt is, dat hij de drughandelaars pijn doet, net zoals wij dat op lokaal niveau doen.

Onder meer in de Noordwijk en rond IJzer loopt het crackgebruik uit de hand. Kan u als hoofd van de politie echt niet meer doen?
Close: De zone tussen Ribaucourt en IJzer is altijd al problematisch geweest. Bovendien was er een verschuiving van de Alhambrawijk naar IJzer. We sturen daar heel geregeld patrouilles op af en hebben vorig jaar in totaal ruim vierhonderd arrestaties rond drugs uitgevoerd. Maar daar los je het probleem niet mee op, die mensen hebben hulp nodig. Je ziet dat ook aan de Varkensmarkt. Ook daar wordt crack gebruikt door mensen die vroeger eerder rond de voetgangerszone hingen: die mensen zijn défoncés – weg van de wereld! Het drugprobleem zit trouwens niet alleen op straat, maar ook op feestjes en festivals. Ik vraag daarvoor een echte preventiestrategie.

Vorige week nog bleek dat de helft van de jongeren weet waar je cocaïne krijgt. Is er geen fundamenteel probleem met de normalisering van die drug? Weinig mensen lijken te beseffen dat er een verband is tussen geweld op straat en een lijntje coke.
Close: Absoluut, het lijkt wel een taboe waarover niemand spreekt. Dat is exact het thema waar je een preventiecampagne zou moeten rond bouwen. Er gebeurt amper iets. Waar wordt daar op school over gedebatteerd? Voor alcohol en tabak kan dat wel.

Uw positie over cannabis is duidelijk: het gebruik en de verkoop moeten legaal en omkaderd worden. Maar wat met crack, dat nu zo’n opmars maakt?
Close: Ik ben pragmatisch en zou graag zien dat we al met cannabis beginnen. De hypocrisie daarrond moet ophouden, want er wordt toch niemand vervolgd voor het dealen, tenzij hij al grote hoeveelheden heeft. Ik hou niet van hypocriete maatschappijen.

Maar de grote problemen zitten vooral bij het gebruik van zwaardere middelen. Uw legalisering van cannabis zal die niet oplossen.
Close: We moeten dan tenminste geen agenten meer inzetten voor zinloos werk. Die kunnen dan de echt problematische drugtrafiek aanpakken.

U zegt dat u het druggebruik niet wil promoten. Maar uit een studie van het Vlaamse expertisecentrum Alcohol en andere Drugs (VAD) blijkt dat er net meer cannabis wordt gebruikt als landen de drug legaliseren. Toch bij sommige groepen, bijvoorbeeld mensen die nieuwsgierig zijn, maar geen verboden producten willen gebruiken.
Close: 27 procent van de Belgen heeft zogezegd al eens cannabis gebruikt, maar in werkelijkheid moeten het er zowat drie keer zoveel zijn. In mijn generatie ken ik enkel mensen die op zijn minst een keer geprobeerd hebben. Op een zaterdagavond een jointje roken lijkt me ook geen halszaak. Vergelijk het met alcohol: wie opstaat en een whisky drinkt heeft een probleem. Wie opstaat en een joint opsteekt ook.

Weet u, ik vind dit thema al jaren belangrijk. Mijn moeder heeft jaren in een centrum voor drugverslaafden gewerkt. Ik hoorde haar collega’s er al over discussiëren, hoe ze de grootste moeite van de wereld hadden om uit te leggen dat je het probleem anders moet aanpakken, niet louter via repressie. Veiligheid vind ik superbelangrijk, want bewoners van de volkswijken zijn de eerste slachtoffers van onveiligheid. Maar die drugrepressie heeft zijn grenzen. Ook drugverslaafden moet je helpen.

Aanvulling: VAD wijst erop dat de prevalentie enkel stijgt bij 'sommige groepen' in landen die legaliseren, bijvoorbeeld bij nieuwsgierige gebruikers die geen verboden producten willen consumeren. De vraag in het interview is in die zin aangevuld.

VAD wijst er verder op dat niet 27 procent ooit cannabis gebruikte (zoals Philippe Close stelt), maar 22,6 procent.