Van prikken na zonsondergang tot weghalen scepsis: Brussel wil af van vaccinangst

De vaccinatiebereidheid in Brussel ligt lager dan in Vlaanderen en Wallonië. Daar zijn verschillende redenen voor, ook religieuze. Zo vraagt parlementslid Khadija Zamouri (Open VLD) zich af of de vaccinatiecentra niet na zonsondergang open kunnen blijven, zodat ook tijdens de ramadan gevaccineerd kan worden.

Minister van Gezondheid Alain Maron (Ecolo) gaf een stand van zaken over de vaccinatie in Brussel. Die loopt zoals bekend achter op de andere deelstaten. Slechts 18 procent van de Brusselaars boven de 18 jaar is gevaccineerd, tegenover 22,5 procent in de rest van het land.

Brussel heeft 60.000 Vlamingen en Walen gevaccineerd, zorgpersoneel en politie bijvoorbeeld. Dat cijfer gaf Maron mee in de commissie Gezondheid van het Brussels parlement. Dat vertekent de cijfers deels. “Het is logisch dat we die 60.000 vaccins gecompenseerd moeten krijgen,” zegt Maron hierover. “Het kan niet zijn dat Brussel minder vaccins krijgt dan de rest van het land. Ik zal hierop aandringen bij de federale overheid.”

Maar Maron gaf ook toe dat, los hiervan, de vaccinatiegraad in de hoofdstad lager ligt dan in de rest van het land. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de vaccinatiecijfers van de ouderen boven de 75. In Brussel is maar 68 procent van die groep gevaccineerd, tegenover meer dan 80 procent in de rest van het land. In die doelgroep kan de vertekening door pendelaars uit de zorgsector niet meespelen.

Vaccinatieschrik

De redenen voor de lagere vaccinatiegraad zijn legio, geeft Maron aan. Zo heeft Vlaanderen tien jaar voorsprong in ontwikkeling van de lokale eerstelijns gezondheidszorg. “Brussel is daar nog maar net mee begonnen,” geeft Maron toe. Dat vertolkt zich ook in een lager aantal Brusselaars dat een Centraal Medisch Dossier heeft. Slechts 77 procent heeft zo’n dossier. In Vlaanderen is dat maar liefst 93 procent.

Verder loopt het algemene preventiebeleid in Vlaanderen voorop. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de borstkankerscreenings, waar Vlaanderen het veel beter doet. Tot slot zijn er ook de sociaal-economische verschillen. Brussel is een superdiverse stad met een grote kloof tussen arm en rijk.

Een belangrijk element is ook nog vaccinatieschrik. Dat blijkt uit een rondvraag bij duizend oudere Brusselaars die niet gereageerd hebben op hun vaccinatieoproep. Meer dan de helft gaf aan bang te zijn van het vaccin en liever nog wat te wachten om zich te laten vaccineren. Negen procent van de ondervraagden verklaarde zelfs helemaal geen vaccinatie te willen. Maron merkt wel op dat het niet om een wetenschappelijke peiling gaat.

De negatieve berichten over het AstraZeneca en Johnson&Johnson-vaccin, dat bloedklonters zou veroorzaken - al is dat extreem zeldzaam en is er geen causaal verband aangetoond, maken het vertrouwen in de vaccinatie er niet makkelijker op. “Er zijn zelfs heel wat mensen die in het vaccinatiecentrum plots het vaccin weigeren als ze horen dat het om AstraZeneca gaat,” zegt Maron.

De vaccinatiecentra die vooral AstraZeneca gebruiken, krijgen ook moeilijker hun tijdsslots gevuld. Maron: “Mensen hebben intussen begrepen hoe ze bijvoorbeeld het AstraZeneca-vaccin kunnen omzeilen (de keuze van het vaccinatiecentrum is vrij, en aan de ontvangen code kan men zien welk vaccin in welk centrum gebruikt wordt, nvdr). Nu is dat een minder groot probleem, omdat dat vaccin alleen bedoeld is voor de Brusselaars ouder dan 55. Maar als AstraZeneca terug voor iedereen beschikbaar wordt, kan dit wel eens een vreemde wending nemen.”

De vaccinatiestop door Johnson&Johnson is dan weer slecht nieuws voor de mobiele teams. Brussel wou dat vaccin gebruiken voor de vaccinatie van de ouderen thuis, door mobiele teams en huisartsen. Maar de levering van dat vaccin is tijdelijk stopgezet, tot er meer duidelijkheid is over de risico’s op levensbedreigende bijwerkingen. “De uitrol van de mobiele teams zal dus met vertraging verlopen,” zegt Maron.

Parallel circuit

Over de vaccinatietwijfel bij moeilijk bereikbare doelgroepen is er vrij uitgebreide informatie, zegt Maron. Het gaat om sans papiers, prostituées, daklozen, etcetera. Een gebrek aan vertrouwen in de overheid, fake news, religieuze overtuiging en een parallel circuit in de bestrijding van het virus, zijn de voornaamste redenen van de vaccinatieweigering.

Parlementslid Khadija Zamouri (Open VLD) merkte op dat de ramadan nog enkele weken loopt en dat sommige moslims vaccinatie als een onderbreking van het vasten beschouwen. Ze vroeg zich af over de vaccinatiecentra niet ’s avonds open kunnen blijven, zodat praktiserende moslims de komende weken toch gevaccineerd kunnen worden.

Maron gaat hier niet op in. “Het is niet aan mij om uitspraken te doen over religieuze voorschriften. Uit onze contacten met de religieuze gemeenschappen blijkt alvast niet dat de islam het vaccineren tijdens de ramadan zou verbieden. Er is geen incompatibiliteit tussen vaccineren en de ramadan.” Dat is trouwens ook de lijn van de moslimexecutieve.

Maron denkt wel dat religie onrechtstreeks een rem kan zijn op de vaccinatie. “Niet zozeer door de religie, maar door de geloofsgemeenschap. Daar doen verhalen de ronde, geruchten. We doen er alles aan om hierop te sensibiliseren.”

De Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie heeft intussen gloednieuwe gemeentelijke cijfers over de vaccinatiegraad. Maron: “We gaan die gegevens delen met de lokale besturen en kijken in de gemeenten waar de vaccinatiegraad laag ligt, wat we daaraan kunnen doen.”