22 maart-slachtoffer Mohamed El Bachiri: ‘Slachtofferhulp is rampzalig’

De Belgisch-Marokkaanse Mohamed El Bachiri verloor zijn vrouw Loubna Lafquiri op brutale wijze bij de aanslagen van 22 maart 2016. Terwijl hij afstand probeert te nemen van het terreurproces – "een circus" – is de Molenbekenaar niet te spreken over de spaaklopende slachtofferhulp. Aan BRUZZ getuigt hij over zijn "traumatiserend" procedurebezoek aan de psychiater. "Op een gegeven moment zei ze: je moeder verliezen door een aanslag is zoals sterven door kanker. Dood is dood."

El Bachiri is nog maar net terug van een weekje Marokko wanneer hij, voor een gesprek met BRUZZ, plaatsneemt in een Molenbeeks theehuis. De switch maken van zuiderse oorden naar het kille België voelt anders sinds 22 maart, vertelt hij, niet in het minst door het vertrek en de aankomst op Zaventem.

De ex-metrobestuurder die zijn vrouw verloor bij de bomontploffing in metrostation Maalbeek ontpopte zich sinds de aanslagen met twee boeken en verschillende lezingen tot voorvechter van liefde en empathie, als antwoord op de haat die terroristen zaaien. Maar zijn hoogsteigen jihad loopt niet altijd over rozen. Zeker niet dezer dagen.

Deze week stond de aanslag in metrostation Maalbeek op de agenda van het 'terreurproces'. Heeft u de zitting gevolgd?
Mohamed El Bachiri: Ik heb ervoor gekozen om enige afstand te nemen van het proces, vooral om mijzelf te beschermen. Ik lees af en toe wat artikels, maar zo min mogelijk. Het vreet aan me. Het proces is voorlopig een circus waarin het om de vorm en niet om de inhoud draait. Het zou moeten gaan over de slachtoffers en de hulp die ze moeten krijgen.

Het proces werd tot dusver overschaduwd door de houding van de beschuldigden.
El Bachiri: Ik draag menselijkheid en empathie hoog in het vaandel, maar het is wreed om te moeten horen en lezen dat de daders zich als slachtoffers gedragen. De voorbije zes, bijna zeven jaar, hebben de echte slachtoffers zoals ikzelf getracht om de draad weer op te pikken. Nu allerlei details naar boven komen, speelt de film van de aanslagen zich opnieuw af in mijn hoofd. Het is een extra pijn waartegen ik mezelf en mijn kinderen wil beschermen.

Een tijd geleden ging u met uw kinderen naar een psychiater, in het kader van de procedure voor het bekomen van een morele schadevergoeding. Op sociale media uitte u achteraf uw frustratie. Vertel.
El Bachiri: Het voelde alsof ik in een boksring stond. Voor alle duidelijkheid: dat bezoek aan die psychiater – zogezegd een expert – is een verplicht nummertje met het oog op de evaluatie van de morele schade. Ik ging er wat naïef binnen, hopend op empathie en menselijkheid, maar stapte er getraumatiseerd buiten.

Wat is daar gebeurd?
El Bachiri: Het begon al van de eerste seconde. De experte keek met grote ogen naar mijn jongste kind en stelde hem de vraag waarom hij blond was. Daarna vroeg ze aan mij waarom ik niet hertrouwd was. En toen moest het ergste nog komen: ze vond dat de moeder van mijn kinderen vervangen moest worden. Op dat moment begonnen mijn drie kinderen te huilen, een schoot bijna uit zijn sloffen. Zelf begreep ik simpelweg niet waar ze naartoe wilde. Ik vroeg haar of ze wel besefte wat ze net had gezegd.

Toch bent u gebleven.
El Bachiri: Misschien was ik inderdaad beter vertrokken. Maar ik trachtte te begrijpen wat op dat moment gebeurde. Wat later raadde ze mij aan om met een imam te gaan praten – dat zal wel door mijn baard komen. Ik kaatste de bal terug: Wat moet ik daar gaan doen? Ik vroeg me ook af of het nog zou gaan over hoe mijn kinderen zouden kunnen omgaan met het verlies van hun moeder door een aanslag. Ze zei: je moeder verliezen door een aanslag is zoals sterven door kanker. ‘Dood is dood.’ Toen vroeg ik haar of sterven door een genocide dan hetzelfde is als door een natuurlijk overlijden. Ze gaf geen antwoord.

Hoe kan zoiets, denkt u?
El Bachiri: Een systeemfout. Ik hoor het ook bij andere slachtoffers, die eveneens klagen over hoe zo'n bezoek verloopt: vaak heftig en brutaal. Ze zeggen aan de slachtoffers dat ze vooral uit zijn op geld. De trauma’s die kinderen oplopen, worden vergeten. De experte die mij ontving, is nota bene gespecialiseerd in kinderen. Alleszins, zou dat toch moeten zijn.

Heeft u nadien nog contact opgenomen met die psychiater?
El Bachiri: Ik heb haar diensthoofd een mail gestuurd, maar kreeg voorlopig nog geen antwoord. De secretaresse van het diensthoofd bevestigde wel dat mijn mail gelezen werd. Ondertussen vragen mijn kinderen zich net als ik af hoe zoiets is kunnen gebeuren. Het is volkomen respectloos.

Hebben uw kinderen het er nog over?
El Bachiri: Zeker. Ik heb aan hen proberen uitleggen dat die vrouw een gekkin was en dat ze een rol speelde. Want zo’n ervaring kan hen – bovenop alles wat ze al hebben meegemaakt – cynisch en antipathiek maken. Het was een belediging voor de nagedachte aan hun moeder. ‘Veel moed gewenst meneer, veel moed gewenst kinderen’: dat hebben we niet gehoord.

Is die ervaring voor u symptomatisch voor slachtofferhulp in België?
El Bachiri: Dat is rampzalig, onbestaand. Er wordt aan de mensen die erin werkzaam zijn gevraagd om hun menselijkheid aan de kant te schuiven. Het is te institutioneel en te zeer gericht op het bereiken van een minimum aan uiteindelijke financiële hulp. Ik vind dat ontmoedigend, destabiliserend. Daarbij: al die procedures duren ellenlang, ook dat helpt niet.

Hoe kijkt u naar het vervolg van het proces?
El Bachiri: Ik wil dat hoofdstuk zo snel mogelijk kunnen afsluiten, maar wat op 22 maart gebeurde, zal tot het einde van mijn dagen door mijn hoofd spoken. Wat ik en veel anderen vragen, is in feite simpel: gerechtigheid. Momenteel vind ik het allemaal vermoeiend.

Zien we u op 22 maart nog terug tijdens een herdenkingsmoment?
El Bachiri: Bij het standbeeld van Loubna in Molenbeek, ja. Maar wat betreft die nationale herdenkingen: stop met die hypocrisie. Zolang er geen respect is voor de slachtoffers, mogen die herdenkingen voor mijn part op de schop.