Hoe de Samusocial-affaire een schok veroorzaakte in de Brusselse politiek

Vandaag buigt de raadkamer zich over de doorverwijzing van vijf leden van de raad van bestuur van de oude vzw Samusocial naar de correctionele rechtbank. Ze zullen zich moeten verantwoorden voor verduistering, valsheid in de jaarrekening en misbruik van overheidsgeld.

Meer dan vijf jaar na het losbarsten van de Samusocial-affaire komt de zaak nu ook voor het gerecht. Het parket heeft het onderzoek afgerond en vraagt de doorverwijzing van onder meer Yvan Mayeur, Pascale Peraïta en Michel Degueldre, die zichzelf en andere bestuursleden in totaal voor bijna 350.000 euro aan zitpenningen hadden toegekend voor, vaak, fictieve vergaderingen.

Het dossier telt 2000 pagina’s, het rekwisitoor veertig pagina’s. Het is een van de meest gemediatiseerde politieke schandalen van de laatste decennia en het veroorzaakte een schokgolf door de Brusselse politiek.

Burgemeester Yvan Mayeur (PS) nam ontslag, OCMW-voorzitter en directrice van Samusocial Pascale Peraïta (PS) werd uit haar functies ontzet. De daklozenorganisatie, oorspronkelijke een initiatief van het OCMW van Stad Brussel, kwam in handen van het gewest en het Brussels parlement zou later tal van dwingende maatregelen nemen voor meer transparantie in de politiek en goed bestuur.

Enter Alain Maron

Alain Maron (Ecolo), toen nog een vrij onbekend parlementslid in de oppositie, had wellicht zelf nooit kunnen vermoeden dat het onderzoek dat hij gevoerd had naar Samusocial zo’n ampleur zou aannemen.

Hij en zijn medewerker hadden in 2017 ontdekt dat er wel heel veel geld naar de bestuursleden van de daklozenorganisatie Samusocial vloeide in de jaren 2015 en 2016, en dat met het bescheiden bedrag van 140 euro aan zitpenningen per vergadering. Het was zowat onmogelijk, zo rekende hij uit, om aan bedragen te komen van meer dan 50.000 euro per jaar.

Hij stelde pertinente vragen in het parlement, eerst schriftelijk, vervolgens ook in de commissies en plenaire zittingen. Het zou uiteindelijk uitmonden in hoorzittingen en een heuse onderzoekscommissie.

Dat de bom zo snel en hevig losbarstte had ongetwijfeld ook te maken met het momentum. Er hing toen een sfeer van schandalen in de Waalse politiek, met de Publifin-affaire voorop, die uitbrak eind 2016. Ook daar ging het om vergoedingen aan bestuursleden voor fictieve vergaderingen.

Achteraf gezien bleek bij Samusocial de vermenging van publiek en privé de ideale cocktail voor belangenvermenging en zelfverrijking.

Samusocial was door Mayeur nog opgericht vanuit het OCMW van de stad Brussel als klein privé vzw’tje om de daklozenopvang te organiseren. De vzw kreeg op haar hoogtepunt, voor de ontbinding, 19 miljoen euro aan subsidies, vooral van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie. Buiten het oog van de overheid om konden de bestuurders daar zelf makkelijk een graantje van meepikken, ondanks het feit dat regeringscommissarissen toezicht hielden op de vzw.

De PS-politici bij Samusocial zochten overigens al langer de grenzen op van het deugdelijk bestuur. Zo bleek ook dat Pascale Peraïta, als directrice van Samusocial, een woning kon huren in de sjiek gerenoveerde Zeepziederij Heymans in de Anderlechtstraat, eigendom van het OCMW.

Spotprenten

Twee zaken maakten de affaire echt imbuvable voor de politiek en de publieke opinie. Zowel Mayeur als Perraïta verdienden met hun politieke mandaten al gauw 200.000 euro per jaar. Dat ze dan bij de Samusocial nog eens elk voor meer dan 100.000 euro aan zitpenningen binnenhaalden in al die jaren, was onuitlegbaar.

Twee: Samusocial lag als daklozenorganisatie nooit echt onder vuur. Het deed wat het moest doen: daklozen een bed geven voor de nacht. Dat socialisten op de kap van daklozen zichzelf rijkelijk beloonden was dodelijk voor de perceptie.

De spotprenten die toen verschenen in de pers waarin Mayeur zelf als dakloze in de voetgangerszone werd afgebeeld, of als burgemeester wiens broek afzakte door het vele geld in zaken, spraken boekdelen.

Philippe Close redt de meubelen

Merkwaardig genoeg heeft iemand als Laurette Onkelinx, die toch gepokt en gemazeld is in de Belgische politiek, Mayeur tot het laatst de hand boven het hoofd gehouden, door bijvoorbeeld de onderzoekscommissie in het Brussels parlement te willen dwarsbomen.

Toch was het voor voorzitter Elio Di Rupo op dat moment welletjes geweest. Mayeur, die altijd is blijven volhouden dat hij niets fout heeft gedaan, nam op 8 juni 2017 ontslag als burgemeester van de stad Brussel.

Een andere vaststelling is dat de PS de affaire tamelijk goed te boven is gekomen. Philippe Close (PS) werd meteen de nieuwe burgemeester van de stad Brussel en kon met zijn flair en vastberadenheid de periode Mayeur snel doen vergeten. Bij de verkiezingen verloor de PS weliswaar 4 van de 21 zetels in het Brussels parlement, maar de partij bleef er wel de grootste. Een partij als DéfI die van een ‘propere handen’politiek haar verkiezingsthema maakte, zou bijvoorbeeld stemmen verliezen. Ecolo, dat het vuur aan het lont had gestoken, won fors.

Geld terugbetalen

En nu is het dus aan het gerecht. Meer dan vier jaar nadat SamuSocial klacht had ingediend voor het misbruiken van overheidsgeld, vraagt het parket de doorverwijzing van Yvan Mayeur, Pascale Peraïta, toenmalig Samusocial-voorzitter Michel Degueldre, de toenmalige kabinetschef van Mayeur Rita Glineur, en de rechterhand van Peraïta Valérie Verset.

Ze zullen zich moeten verantwoorden voor misbruik van overheidsmiddelen, verduistering door personen die een openbaar ambt uitoefenen, valsheid in de jaarrekening, valsheid in geschrifte en inbreuken op het Wetboek van het economisch recht.

Hoe de verschillende beklaagden hierop zullen antwoorden is niet duidelijk, maar tijdens de parlementaire onderzoekscommissie naar de Samusocial-affaire was vaak te horen dat de bestuursleden vonden dat ze erg hard moesten werken, en dat een verloning dus gerechtvaardigd was. Anderen zeiden dat ze niet wisten in welk spel ze meespeelden en bereid waren om het geld volledig terug te betalen.

De Raadkamer zal er zich op dinsdag 29 november over buigen, nadat de zaak al een eerste keer was uitgesteld.

Mogelijk zal de advocate van Yvan Mayeur, meester Dounia Alamat, uitstel vragen omdat Mayeur volgens haar niet over alle betichtingen is ondervraagd. De zaak komt dan terug in handen van het openbaar ministerie.

Arbeidsrechtbank wacht af

Intussen is er nog een andere zaak hangende. Pascale Peraïta vecht haar ontslag om dwingende reden als directrice van Samusocial aan bij de arbeidsrechtbank. Ze eist een ontslagvergoeding van 280.000 euro. Maar de arbeidsrechtbank heeft drie jaar geleden beslist om de uitkomst af te wachten van het proces naar misbruik van overheidsgeld.