Youna Marette, de Brusselse Anuna: 'Vrouwen denken eerst aan de gemeenschap'

Hoe bent u zelf in de klimaatbeweging geraakt?
Youna Marette: Ik ben dochter van een Belgische vader en een Sene­galese moeder. De familie van mijn moeder woont er nog en leeft van de visvangst. Al sinds mijn kinderjaren, zit ik een beetje in die twee culturen en heb ik vragen over de verschillen en de ongelijkheid. Later heb ik via de vzw Défi Belgique Afrique veel antwoorden gekregen op die vragen. Die antwoorden raakten ook vaak aan de milieucrisis die we beleven.

De gezichten van de internationale klimaatacties zijn bijna allemaal jonge vrouwen. Hoe verklaart u dat?
Marette: Ik hou niet zo van veralgemeningen, maar je moet inderdaad wel vaststellen dat er een lijn in zit. Eén reden is misschien dat vrouwen nu een vrijheid van spreken hebben die er vroeger niet was. Daarnaast hebben we wellicht ook meer een moederlijke reflex: we kijken eerst rondom ons voor we aan onszelf denken. Eerst de gemeenschap, dan het individu.

Génération Climat legt inhoudelijk heel andere accenten dan het vooral Nederlandstalige Youth for Climate van onder anderen Anuna De Wever. Jullie stellen heel de kapitalistische groei in vraag, terwijl Youth for Climate net met de industrie wil samenwerken. Vanwaar dat verschil?
Marette: Het is gewoon een andere aanpak, die complementair is met de onze. Youth for Climate had al erg goed werk geleverd, toen wij begonnen: verzamelen, sensibiliseren, de dialoog aangaan. Wij wilden niet gewoon een Franstalig filiaal zijn, maar zijn van onze eigen idealen vertrokken: een nieuw begin en een echte duurzame maatschappij opbouwen. Onze focus is anders, maar we werken wel goed samen.

Vinden jullie de Youth for Climate-­aanpak niet te soft?
Marette: Dat is niet het juiste woord. Ze zijn meer mainstream en slagen er daardoor in om een breed publiek te bereiken. Wij hadden met onze radicalere benadering nooit zoveel volk op de been kunnen brengen.

Jullie waren niet opgezet met de uitspraak van Anuna De Wever dat ook N-VA en Vlaams Belang klimaatleiders moeten worden.
Marette: Op persoonlijk vlak komen we heel goed overeen, we hebben haar bijvoorbeeld meteen een steunbericht gestuurd na de incidenten op Pukkelpop (waar de groep klimaatactivisten onder meer met urine werd belaagd, red). Maar inhoudelijk gaan we niet akkoord met het idee dat je met dat soort partijen kan onderhandelen over het klimaat. We willen geen tijd verliezen met mensen te overtuigen die helemaal tegen een echt klimaatbeleid zijn.

Merken jullie eigenlijk wel een effect van de marsen?
Marette: De marsen en de media-­aandacht ervoor hebben echt tot een shift geleid: mensen begrijpen nu dat we dringend iets moeten doen. Vandaag is het bijna trendy geworden om over het klimaat te spreken. Tegelijk moeten we vaststellen dat er in België politiek niet zoveel veranderd is. De beleidsmakers hebben amper iets ondernomen.

In Vlaanderen lijkt de nieuwe regering zelfs de tegengestelde richting in te slaan. Er komt geen kilometerheffing, er is geen verbintenis om Vlaanderen tegen 2050 CO2-neutraal te maken ...
Marette: Precies. De politieke reacties hier zijn erg frustrerend. Ik was nog maar net in Kopenhagen voor de C40, een netwerk van 96 steden die het voortouw willen nemen in de strijd tegen de klimaatopwarming. Daar zie je dat het wel degelijk kan. Ik hoop nu alleen maar dat België vroeg of laat het voorbeeld van anderen zal volgen.

Jullie boodschap is vooral algemeen en focust minder op concrete acties. Wat vragen jullie eigenlijk aan politici?
Marette: C’est compliqué. In het begin vroegen we wel degelijk concrete zaken, rond mobiliteit en gebouwen bijvoorbeeld. Gaandeweg hebben we gemerkt dat het echte probleem het politieke systeem zelf is, dat amper toelaat om het snel of systematisch over een andere boeg te gooien. Daarom willen we het systeem zelf veranderen. Maar hoe vraag je aan politici die een comfortabele plek in het huidige systeem hebben om die plek te verlaten en aan een nieuwe maatschappij te bouwen?

Hoe zou u die verandering dan in de praktijk willen brengen?
Marette: Als ik een toverstaf had, zou ik het huidige politieke systeem gewoon verlaten en de macht aan de burgers geven. Niet elke vijf of zes jaar gaan stemmen, maar bij elke belangrijke beslissing de mening van burgers vragen. Die zou dat bijvoorbeeld van thuis of via zijn gsm kunnen doen. Een andere mogelijkheid is te werken via grote en representatieve volksvergaderingen waar gestemd wordt.

Een beetje zoals het loting­model dat bijvoorbeeld David Van Reybrouck voorstelt?
Marette: Inderdaad. Je zou dan mensen uit alle lagen van de maatschappij moeten samenbrengen die een bepaalde groep vertegenwoordigen. Iemand als ik zou bijvoorbeeld de Brusselse studenten kunnen vertegenwoordigen, iemand als mijn vader een bepaalde groep van werknemers enzovoort.

Politici leven niet in dezelfde omstandigheden als de mensen die hen gekozen hebben. De beslissingen die ze nemen houden daardoor vaak geen rekening met die kiezers. Neem nu de isolatie van woningen. Daarover wordt vaak gepraat, maar je hebt er geld voor nodig. Als je daar maatregelen rond neemt, moet je het mogelijk maken dat iédereen zijn woning kan isoleren.

Zijn er landen die u als voorbeelden beschouwt?
Marette: Denemarken, waar ik net ben geweest. Kijk naar de inrichting van de openbare ruimte: je hebt daar vaak een derde van de ruimte voor auto’s, een derde voor fietsers en een derde voor voetgangers. Hier is de regel nog altijd twee derde voor de auto en het laatste derde mogen de fietsers en de voetgangers dan delen. De economie is er ook al een stuk circulairder dan hier. En er is statiegeld voor plastic flessen.

Dat staat nu ook in het Brusselse regeerakoord.
Marette: Ja, maar dat is alleen Brussel, terwijl het breder zou moeten. Als het in Denemarken kan, dan ook hier.

Er is best wel wat tegenwind tegen de klimaatacties en hun voorvechters. Dat bleek onder meer op Pukkelpop, maar u wordt zelf ook al eens als gekleurde excuustruus weggezet.
Marette: Het is logisch dat er tegenwind komt als je bepaalde idealen verdedigt die niet iedereen deelt. We waren er niet op voor­bereid, maar hadden het wel kunnen verwachten. Het zijn ook altijd diegenen die niet akkoord gaan die het luidst schreeuwen.

De conferentie in het Kaaitheater zondag, waar u te gast bent, focust op de vrouwelijke dimensie van het protest en de reacties die dat losmaakt binnen een systeem waarin niet zo jonge mannen domineren. Denkt u dat de vrouw-factor de weerstand vergroot?
Marette: Jazeker. Mensen zijn minder gewend aan vrouwen die idealen verdedigen. En vrouwen die zeggen dat je fout bezig bent, dat komt voor veel mensen extra hard aan. Toen ik zulke racistische of seksistische reacties kreeg, raakte me dat eerst meer dan ik had vermoed. Maar uiteindelijk put ik er ook motivatie uit. Als mensen zo reageren, is het ook omdat onze acties impact hebben.

Wat mogen we nog verwachten van Génération Climat?
Marette: We gaan verder met de maandelijkse marsen op donderdag. Daarnaast functioneren we nogal ad hoc. Nu is er bijvoorbeeld een oude zandgroeve in Aarlen die moet wijken voor een bouwproject, terwijl het een echt paradijs van biodiversiteit is. Een honderdtal activisten bezetten de site om te verhinderen dat er gebouwd wordt. We zijn daarbij.

Een groep die zich steeds meer manifesteert binnen de klimaat­beweging is Extinction Rebellion. De actie op het Koningsplein en in de tuin van de koning deed alvast stof opwaaien. Hoe kijkt u naar hen?
Marette: Ik vind ze fantastisch en wil er lid van worden, om ook een verbindingspunt te hebben tussen de verschillende bewegingen. Wat ze doen is helemaal niet in tegenspraak met onze activiteiten. Ik hou van de symboliek in hun acties. Ze leggen geen bommen in fabrieken, maar hebben toch het effect van een bom.

In Londen gingen zo een honderdtal activisten op de grond liggen in een museum met bordjes ‘Jullie zijn ons aan het doden’. Dat is vreedzaam, maar heeft impact. Ook in Brussel was het meer dan gewoon betogen: de openbare ruimte innemen om te discussiëren over onze toekomst.
Mensen focussen op de verschillen tussen klimaatgroepen, maar ze hebben allemaal hun plaats en een gemeenschappelijk doel: onze planeet helpen om te blijven bestaan.

De marsen kenden eerst een sterke groei en leken dan dood te bloeden vorig schooljaar. Zal hetzelfde niet gebeuren met de hele klimaatbeweging van jongeren?
Marette: Dat geloof ik niet. Een actiemiddel zoals de marsen kan uitgeput raken, maar dan zoeken we andere wegen. Maar zolang er klimaaturgentie is, blijft deze beweging bestaan.

ECOPOLIS 2019 Global warming and the male meltdown,
zondag 10/11 om 16.45 uur in het Kaaitheater in het kader van Ecopolis
www.ecopolis.be
www.kaaitheater.be