Burgemeesters willen dringend alternatief voor dodelijke spoorwegovergangen

De twee laatste spoorwegovergangen van Brussel zouden jaren geleden al verdwijnen. Toch stierf er vorig jaar een voetganger onder een trein in Sint-Agatha-Berchem en liet vorige week een tiener het leven, een paar honderd meter verderop. De burgemeesters van Ganshoren en Sint-Agatha-Berchem zwengelen de discussie opnieuw aan en pleiten nog eens voor een tunnel als alternatief. "We hebben het hier al tien jaar over, het is genoeg geweest."

Ganshoren, afgelopen zondag: een 17-jarige jongen wordt omstreeks 14.30 uur door een trein gegrepen op de spoorwegovergang in de Vandervekenstraat. Volgens de informatie van de burgemeester zou het gaan om een jongen die ging sporten aan de overkant van het spoor. Hij zou muziek hebben geluisterd, waardoor hij de trein niet hoorde naderen.

Sint-Agatha-Berchem, zomer 2022: een voetganger wil de gesloten overweg nog snel passeren voor de trein komt, maar maakt een inschattingsfout. Ook hij wordt gegrepen door een trein, in de Nestor Martinstraat. Deze spoorwegovergang is, samen met die in Vandervekenstraat in Ganshoren een paar honderd meter verderop, de laatste spoorwegovergang in het Brussels Gewest. Alle andere overwegen zijn weggewerkt: dat wil zeggen dat er een tunnel of een brug van is gemaakt.

Aan de laatste twee overwegen gebeurden sinds 2000 zes ongevallen, met evenveel dodelijke slachtoffers. Dat liet een woordvoerder van spoorwegbeheerder Infrabel in februari dit jaar weten. De cijfers werden voorgesteld bij de spoorwegovergang in Ganshoren waar op 6 augustus het laatste dodelijke ongeval gebeurde.

'Alle spoorwegovergangen vervangen'

Spoorwegbeheerder Infrabel heeft de ambitie om alle spoorwegovergangen in België te vervangen. In overleg met de lokale besturen kiest Infrabel voor een brug, tunnel of een parallelweg of fietspad naast het spoor. Infrabel verving in 2022 in heel België zo'n achttien overwegen. Dat is nodig, want uit een studie blijkt dat bijna de helft van de Belgische bevolking het afgelopen half jaar wel eens de wegcode heeft genegeerd tijdens het oversteken van een spoorweg.

Dat mensen zich niet aan de regels houden, kan burgemeester Christian Lamouline (Les Engagés), de burgemeester van Sint-Agatha-Berchem, beamen. Recent nog trok hij naar de spoorwegovergang in de Nestor Martinstraat voor observatie. In een uur tijd zag hij vijf of zes treinen voorbij komen. Hij zag ook twee mensen oversteken zonder dat er toelating was.

"De stoplichten staan soms heel lang op rood. Tussen het moment dat de trein aankomt in het station tot het moment dat de trein de overweg is gepasseerd zitten soms vijf à tien minuten," legt hij uit. Volgens hem maakt dat sommige mensen overmoedig, die denken dat ze voor de trein er nog langs kunnen glippen.

Opvallend: het was de bedoeling dat je in 2023 nergens meer bovengronds over de sporen kon oversteken in Brussel. Een groot deel van die ambitie is waargemaakt. De afgelopen vier jaar werden vier van de zes laatste overwegen gesloten. Ook in Ganshoren (Mozartstraat) en Sint-Agatha-Berchem (station) vervangt een voetgangersbrug de spoorwegovergang.

De laatste twee spoorwegovergangen in de Nestor Martinstraat en de Vandervekenstraat waren iets ingewikkelder: daar was een brug geen optie, er moest een tunnel komen. Infrabel heeft daarvoor een vergunningsaanvraag ingediend, maar dat plan bleef steken op de tunnel onder de Nestor Martinstraat, die volgens sommigen niet ruim genoeg was – er zouden geen vrachtwagens kunnen passeren door de tunnel. Ook zou de bouw van de nieuwe tunnel een te groot bevonden impact hebben gehad op de omgeving. Een nieuwe aanvraag werd voorlopig nog niet ingediend, bevestigt Infrabel.

'Zo snel mogelijk dossier heropenen'

De burgemeesters van Ganshoren en Sint-Agatha-Berchem willen het dossier zo snel mogelijk heropenen. "We praten er al tien jaar over, het is genoeg geweest," zegt Lamouline, die recent een overlegmoment met Infrabel organiseerde. Volgens hem is de eenvoudigste optie het originele plan: een tunnel. Die zou wel hoog genoeg moeten zijn om vrachtwagens toe te laten. Door in de tunnel slechts eenrichtingsverkeer toe te staan, zou er voldoende plaats moeten zijn voor fietsers en voetgangers. Geen eenvoudige operatie zijn, maar voor hem is het duidelijk: "Er vallen doden, Infrabel moet investeren."

Ook Van Laethem zou de overweg in de Vandervekenstraat het liefst vandaag nog sluiten. De enige reden dat de overweg al die jaren is open gebleven, is de begraafplaats aan de overkant, die bereikbaar moet blijven voor gemotoriseerd vervoer. Voetgangers en fietsers zouden een paar honderd meter kunnen omreizen om via de nieuwe brug over te steken, maar in de praktijk gebeurt dat volgens hem weinig. Daarmee blijft de risicovolle overgang voortbestaan.

Infrabel hanteert geen criteria om bepaalde overwegen prioritair te behandelen. Maar volgens Van Laethem zou de Vandervekenstraat bovenaan de prioriteitenlijst moeten staan. "In een straal van een paar honderd meter van de spoorwegovergang wonen zo’n 1.200 mensen," zegt hij. Het gaat om een heel gemengde woonwijk, met mensen van alle leeftijden en veel jongeren, zoals het 17-jarige slachtoffer. "Ze gaan regelmatig sporten, wandelen of een bezoek brengen aan de begraafplaats aan de andere kant van het spoor."

De overweg is volgens de burgemeester trouwens ook gevaarlijk voor automobilisten vanwege de nabijgelegen rotonde. Als daar file ontstaat, staan automobilisten vast op de spoorweg. "Als dat geen criteria zijn," verzucht de burgmeester.

Bij de start van het nieuwe schooljaar zullen urban.brussels, een afgevaardigde van het kabinet van de Brusselse minister van Mobiliteit en de burgemeesters van de gemeente Ganshoren en Sint-Agatha-Berchem samenkomen voor overleg. "Er was ooit een visie, maar die is tien jaar oud nu. We zullen kijken of de oplossingen die toen werden voorgesteld – een tunnel op beide locaties – nog werkbaar is," besluit de woordvoerder van Infrabel.

Bij de volgende vergunningsaanvraag zullen beide projecten als aparte aanvragen worden ingediend, zodat het ene project niet het andere blokkeert, zoals de vorige keer is gebeurd.