De strijd om de stepper: zo hopen operatoren hun deelvoertuigen in Brussel te houden

Vanaf 2024 telt Brussel nog maar twee deelstep- en drie deelfietsaanbieders. BRUZZ polste bij zeven verschillende deeloperatoren naar de troeven waarmee zij hun steps en fietsen in onze straten hopen te houden. Met onder meer drunk tests, helmen en artificiële intelligentie willen de mobiliteitsspelers aantonen dat ze meer oog hebben voor veiligheid.

Vanaf januari worden deelvoertuigen in de Brusselse straten flink aan banden gelegd. Na de regen aan klachten over de op hol geslagen markt komt de Brusselse regering met een doortastende regulering.

Zo mogen alle deelvoertuigen vanaf januari enkel in dropzones geparkeerd worden. Wie die aangegeven zones negeert, mag zich aan een (fiksere) boete verwachten. Het aantal deelsteps zal daarnaast een flinke duik nemen: van 20.000 naar 8.000. Er komen wel meer deelfietsen bij: van 3.000 naar 7.500. En er zullen vanaf januari voor het eerst deelbakfietsen beschikbaar zijn. Het gaat om 300 exemplaren. Het aantal deelscooters blijft op 600.

Tegelijkertijd zullen er minder deeloperatoren actief zijn in de Brusselse straten. Twee deelstepspelers en drie deelfietsaanbieders blijven nog over. Wie met een deelscooter of deelbakfiets wil rijden, zal de keuze hebben uit twee operatoren.

Lees verder onder de foto

Onveiligheid en ontevredenheid

Hoe meer steps en fietsen er in de loop der jaren in het straatbeeld verschenen, des te luider klonk de ontevredenheid. 'Strooistep', een "achteloos achtergelaten deelstep," haalde in 2021 de shortlist van kanshebbers voor Woord van het Jaar. En ook dodelijke ongevallen met steppers deden hun reputatie geen goed.

Uit een Nederlands onderzoek bleek dan weer dat de onveiligheid van de deelvoertuigen er zelfs toe leidde dat meer dan de helft van de Brusselaars te vinden is voor een verbod op deelsteps, naar het Parijse voorbeeld. Zeker in de wat rijkere Brusselse gemeenten waar de gemiddelde leeftijd iets hoger ligt, zoals Ukkel, zijn ze de deelstep liever kwijt dan rijk.

Brussels minister van Mobiliteit Elke Van den Brandt (Groen) liet zich al ontvallen dat "een strikt verbod op deelvoertuigen niet uitgesloten is" als de maatregelen die straks ingaan niet volstaan. De regulering zal dan ook meteen de laatste kans worden voor de operatoren in Brussel, al zeggen zij de 'tender' vooral als een logische stap in de goede richting te zien.

Een helm bij elke deelstep

Met de beperking van het aantal aanbieders treedt Brussel in de voetsporen van steden zoals Londen en Antwerpen, waar het aantal deelstepoperatoren op drie ligt. Voor dit stuk sprak BRUZZ met de zeven deeloperatoren die vandaag e-steps aanbieden in Brussel en elk een dossier indienden bij de Brusselse overheid: Dott, Bolt, Voi, Tier, Lime, Pony en Poppy.

Veiligheid prijkt helemaal bovenaan de prioriteitenlijst, blijkt uit onze rondvraag.

Zo stelt Bolt, een van de topspelers op de markt, straks een helm ter beschikking bij elke deelstep van het merk. "Je zal ze kunnen opzetten zodra de step ontgrendeld is," zegt Alexis Hiernaux, operation manager voor België. "Wie een selfie neemt met de helm vastgeklikt, krijgt bovendien 25 procent korting."

De helm kadert in een rist veiligheidsmaatregelen, waaronder ook de 'reckless rider score'. "Daarmee evalueren we het gedrag van deelsteppers met het oog op het verminderen van gevaarlijk rijgedrag," aldus Hiernaux. "Via sensors die felle acceleraties of bruusk remmen kunnen detecteren, houden we data bij over de gebruikers. Zo kunnen we hen waarschuwen, verwijzen naar een opleidingsmoment, of – in de laatste fase – de toegang tot de app afnemen."

Bekender voor gebruikers is de 'drunk test', een reflextest die iedereen die een Bolt-voertuig wil activeren, moet trotseren op vrijdag- en zaterdagavonden vanaf 22 uur. "Wie niet slaagt op die snelheidstest, kan geen gebruikmaken van onze diensten en krijgt het advies om een Bolt-taxi te bestellen." Er staat echter geen limiet op het aantal tests dat je na elkaar kan doen.

Lime wil vergelijkbare functies lanceren. Bij hun reflextest gaat het om dezelfde timing die Bolt toepast: vrijdag- en zaterdagavond. Helmen biedt het Amerikaanse bedrijf echter niet zelf aan. "We geven gebruikers wel de mogelijkheid om een selfie te nemen. Als de app dan vaststelt dat de rijder een helm draagt, ontvangt die een korting van één euro," vertelt communicatiemedewerker Hannah Landau.

Ook concurrenten als Pony komen met korting (20 procent) als gebruikers een foto met helm uploaden bij activatie van een rit. Voi belooft dan weer een wedstrijd op touw te zetten waarbij helmen weggegeven worden.

Artificiële intelligentie

Operators maken met het oog op veiligheid ook meer en meer gebruik van artificiële intelligentie. Zo is Lime een partnerschap aangegaan met verkeersveiligheidsinstituut Vias. "Een aantal van onze voertuigen in Brussel is uitgerust met hogeresolutiecamera's die via AI-technologie stoeprijden kunnen detecteren," legt Landau uit.

Die gegevens hebben verder geen gevolgen voor gebruikers. "We kunnen ermee analyseren hoe vaak er op trottoirs gereden wordt en zo lokale overheden helpen om Brussel veiliger te maken voor alle weggebruikers."

Dott zette een gelijkaardig initiatief op poten. Het Nederlands-Franse bedrijf wil naar aanleiding van de resultaten van onderzoek naar het rijden op trottoirs dat met AI-gestuurde camera's uitgevoerd werd in Brussel, Grenoble en Tel Aviv, "communiceren en met gebruikers in gesprek gaan over specifieke gebeurtenissen," klinkt het vaag. "Maar we geloven dat deze gegevens steden ook kunnen helpen beter te begrijpen hoe ze de infrastructuur kunnen inrichten om in de toekomst e-steps te integreren."

Bij Poppy klinken de plannen concreter. "De bedoeling is om volgend jaar een stepmodel te introduceren dat dankzij AI kan detecteren wanneer een step op de stoep rijdt, of wanneer er twee personen tegelijkertijd gebruik van maken. In die gevallen stopt de step met rijden," belooft chief marketing officer Pierre de Schaetzen.

Ook bij andere providers wordt ingezet op het tegengaan van 'tandemrijden' - met z'n tweeën op een step rijden. Pony rekent op zijn zogenaamde 'Tech Solo'-mechanisme. "Wij hebben een op sensors gebaseerde technologie ontwikkeld waarvoor we zelfs een patent hebben aangevraagd. Volgens ons kan deze maatregel het aantal ongevallen met twintig procent verlagen," zegt PR-verantwoordelijke Guillem Leroux.

'Financieel gezond'

Het mag duidelijk zijn: op het vlak van veiligheidsmaatregelen hebben de providers goed naar elkaar gekeken. Hoe willen ze zich dan wel van elkaar onderscheiden?

Lime, vijf jaar geleden een van de eerste spelers die in Brussel landde, klopt zich op de borst met zijn marktleiderschap en hardware. "We zijn wereldleider op het vlak van micromobiliteit en hebben daardoor over de jaren heen de gebruiksregels en overheid kunnen ondersteunen bij de verbetering van regelgeving," klinkt het. "Door die positie hebben we onze technologie kunnen finetunen, waardoor onze hardware de beste in de branche is."

Het bedrijf – dat gesteund wordt door Uber – is naar eigen zeggen de enige operator die dezelfde batterijen gebruikt voor zijn steps en fietsen en mikt op zo duurzaam mogelijke voertuigen. "Hierdoor geven we minder uit aan de aankoop, het onderhoud en de exploitatie van onze vloot en kunnen we meer investeren in de stad, de klantervaring en de lokale gemeenschap," aldus Hannah Landau.

Europese primeur

Nochtans is het Brussels marktleiderschap als het op deelsteps aankomt al lang niet meer voor Lime weggelegd. De belangrijkste aanbieders aan het begin van dit jaar waren Dott, Bolt en Bird. Die laatste is desondanks uit Brussel vertrokken, en wel door financiële perikelen.

Andere operatoren lijken wel goed te boeren. Zeker Bolt versterkt zijn aanwezigheid in Brussel, ook dankzij zijn taxiaanbod. "Die multimodaliteit is erg belangrijk," zegt Alexis Hiernaux. "Wie bijvoorbeeld via onze app een taxi bestelt, krijgt een kaart met steps in de buurt te zien als het om een korte afstand gaat."

Maar het paradepaardje van het Baltisch bedrijf is een vernieuwde vorm van tarifering die straks het daglicht moet zien. "We willen gebruikers laten betalen op basis van de afstand die ze afleggen in plaats van de duur van hun rit," zegt Hiernaux.

"Dat bevordert de veiligheid ook, want gebruikers gaan met het huidige systeem sneller dan nodig en dat verhoogt de kans dat ze verkeersregels aan hun laars lappen." Volgens Bolt gaat het om een Europese primeur in de wereld van de deelsteps.

Richtingaanwijzers

Ook Dott zit in de lift, en net daar wil het bedrijf mee uitpakken. Volgens gegevens van Fluctuo op basis van alle ritten in Brussel heeft het bedrijf het lokaal marktleiderschap. Voor 43 procent van de stepritten in onze straten worden de blauwe Dott-steps ingeschakeld.

"Sinds onze lancering in 2019 zijn we onafgebroken operationeel gebleven," zegt communicatiemanager Amandine Mauvais. "We kunnen ook het hoogste beschikbaarheidspercentage op tafel leggen en werken vanuit onze twee Brusselse operationele centra met mensen die vast in dienst zijn. Het zorgt ervoor dat we lokaal sterker verankerd zijn."

Het Duitse bedrijf Tier maakt zich dan weer sterk dat het de best uitgeruste steps aanbiedt. "Met de richtingaanwijzers en een remlicht op onze e-steps onderscheiden we ons als het op veiligheid aankomt," klinkt het bij communicatiemanager Margot Minet.

Adopteer een Pony

Andere operatoren hopen de Brusselse selectiejury te verleiden met een aanpak die gericht is op de 'community'. Zo pocht Pony met de mogelijkheid om onder het mom van crowdfunding zelf een e-step of e-fiets van het Franse merk aan te schaffen. "Deelnemers ontvangen 50 procent van de opbrengst van elke rit," zegt Guillem Leroux.

Daarnaast is Pony van plan om deelfietsen met een passagierszitje te introduceren. "Uit een enquête bleek dat de vraag daarnaar hoog was. Zulke deelfietsen met zitje zijn al beschikbaar in enkele Franse steden, zoals Bordeaux en Angers. Maar ze komen pas naar Brussel als we effectief geselecteerd worden," zegt Leroux.

Lees verder onder de foto

Interne medewerkers

Over naar het Zweedse Voi, dat bezig is aan een flinke opmars in Brussel. Twee jaar geleden maakten de lichtroze steps hun intrede in de drukbezette markt, maar intussen moet het qua aantal exemplaren enkel Dott boven zich dulden. Volgens Country Manager Yessin Aattache onderscheidt Voi zich dankzij hun personeelaanpak. Het bedrijft biedt vaste contracten aan zijn werknemers.

"We werken bovendien uitsluitend met interne medewerkers voor het opladen van de batterijen en doen dus geen beroep op externe logistieke bedrijven. Dit streven naar interne tewerkstelling zorgt ervoor dat iedereen die bij Voi betrokken is een eerlijk loon en een stabiele job krijgt. Alle medewerkers krijgen een strenge opleiding die ons de zekerheid geeft dat we kunnen voldoen aan de normen die Brussel stelt op het gebied van mobiliteit."

Poppy maakt vooral een speerpunt van "intermodaliteit." Het mobiliteitsbedrijf is vooral bekend dankzij de rode deelauto's, en wil inspelen op de link tussen zijn verschillende modi.

"Onderzoek heeft aangetoond dat deelsteps vooral beantwoorden aan een nood die eerder niet werd ingevuld in het mobiliteitslandschap," weet Pierre de Schaetzen. "Het is niet zo dat de komst van deelsteps voor een modal shift van wagen naar deelstep heeft gezorgd." Poppy geeft aan dat het door haar combinatie van deelauto's en steps meer auto's uit de binnenstad wil houden door de 'last mile' via hun steps af te leggen.

Twintig voertuigen per duizend inwoners

De aanbieders hebben begrip voor de regulering die eraan zit te komen, zeggen ze. Deelsteps zullen een duidelijkere plek krijgen in de stad en de tender moet de verkeersveiligheid ten goede komen.

"Want het is nu te chaotisch," geeft Yessin Aattache van Voi toe. "En het was hoog tijd," reageert ook Poppy. "Zowel op het vlak van ruimtelijke ordening als vanuit het standpunt van de operatoren. Bovendien verdient niemand er vandaag geld aan."

Dat er een regulering moest komen, beseffen ze ook bij Tier. "Voorheen had Brussel een zeer hoge 'voertuigdichtheid' per capita, met tot twintig deelsteps per duizend inwoners, terwijl dat cijfer in Parijs op vijf lag," legt Margot Minet uit. "De inkrimping van het wagenpark zal de verhouding terugbrengen tot 6,5 - wat overeenkomt met het gemiddelde voor EU-hoofdsteden."

"Bovendien denken we dat de ontevredenheid die er vandaag bestaat, vooral te wijten is aan chaotische parkeren," klinkt het. "Het systeem van dropzones zal positief aangepakt worden, dus dat kan het gevoel tegenover deelsteps alleen maar ten goede komen."

Volgens Alexis Hiernaux van Bolt is de ontevredenheid vandaag ook negatief beïnvloed door privésteps. "Want die zijn vaak niet begrensd qua snelheid." Over het aantal steps dat nog overblijft in Brussel is Bolt trouwens minder te spreken. "Achtduizend is weinig. Maar we leggen ons neer bij politieke beslissingen."

Bij Pony hopen ze dan weer dat de geselecteerde operatoren die merken zijn die zowel e-bikes als e-steps zullen aanbieden. "De integratie van deze twee voertuigen op één app zal cruciaal zijn voor het succes van het toekomstige systeem, door betrouwbaarheid te garanderen en tegemoet te komen aan de verschillende mobiliteitsbehoeften."

Poppy biedt geen e-bikes aan, de andere stepoperatoren doen dat wel – Voi nog maar net (sinds 20 november).

'45 ontslagen'

De operatoren die straks niet geselecteerd worden door de Brusselse overheid, moeten in principe hun koffers pakken. Dat kan tot ontslagen leiden. "Dan zullen we 45 mensen moeten laten gaan," klinkt het bij Yessin Aattache van Voi. "Ik vrees dat er niets anders opzit. De ordonnantie geeft geen ruimte voor andere soorten van gedeelde mobiliteit."

Tier zegt nochtans bij een niet-selectie de deur voor Brussel niet te sluiten. "We zullen altijd openstaan voor samenwerkingen als we een meerwaarde kunnen betekenen." Voor Dott is het wel duidelijk zwart-wit. Een niet-selectie betekent dat de lokale marktleider uit Brussel verdwijnt. Lime lijkt dan weer zeker van haar stuk. "Met ons track record denken we dat we actief zullen blijven."

Begin december moet bekend worden welke operatoren hun steps en fietsen ook na nieuwjaar mogen stallen in de Brusselse straten.