Sainctelette wordt conflictvrij: 'Niemand weet hier wat te doen'

Vanaf vrijdag krijgen fietsers aan het Saincteletteplein een ‘eigen’ groen licht. De verkeerslichten worden er zo afgesteld dat fietsers conflictvrij kunnen oversteken tussen de Koolmijnenkaai en de Havenlaan. De echte heraanleg laat nog zeker drie jaar op zich wachten. “Dit is een draak van een verkeersplein."

Een groen licht in de Havenlaan betekent voor fietsers: snel doortrappen met auto’s en bestelwagens in de rug. De ochtendspits aan het Saincteletteplein is een komen-en-gaan van pendelaars, ouders met bakfietsen, kleine bestelbusjes en grote vrachtwagens. Op ieders gezicht is diepe concentratie te zien. Soms vervelt die tot frustratie, want op het kruispunt op de grens van Brussel met Molenbeek zijn conflictsituaties nooit veraf.

“Normaal gezien rij je als fietser rechts, maar als je hier oversteekt via de fietsersstrook, moet je plots links voorsorteren. Je moet altijd goed je hand uitsteken, want het is hier megagevaarlijk.” Anke Deblock uit Molenbeek fietst bijna elke dag over het Saincteletteplein. “Ik ga vaak naar het centrum. Dan is dit de snelste weg.” Verwarrend, zo noemt ze het kruispunt. “Autobestuurders moeten rechts voorsorteren, maar de meesten willen daarna links afslaan. Je weet: ik mag hier dan wel op een fietsersstrook staan, alle auto’s kunnen nog van ‘gedacht’ veranderen.”

“Ik heb onlangs Pascal Smet (Brussels staatssecretaris, red.) bijna omver gereden. Hij kwam van rechts gefietst, terwijl ik groen had om rechtdoor te rijden,” vertelt Freya*, die aan het kanaal woont. Ze kruist het Saincteletteplein dagelijks met de wagen. “Ik moet wel, want ik werk buiten Brussel en ik heb geen alternatief.” Smet kwam er zonder kleerscheuren van af, maar de toon is gezet: “Blijkbaar doet iedereen op dat kruispunt maar wat, ook doorgewinterde fietsers,” zegt Freya.

Die dagelijkse wirwar voor fietsers, stepgebruikers en automobilisten heeft al flink wat ongevallen tot gevolg gehad. De lokale politiezone telde er 21 in de afgelopen tweeënhalf jaar: gemiddeld een om de zes weken. In de helft van de gevallen vielen er gewonden. Bij zeven ongevallen waren (elektrische) fietsers of stepgebruikers betrokken. Het plein sleept zijn onveilige imago al langer mee: in 2019 verkozen de BRUZZ-lezers Sainctelette, samen met het IJzerplein aan de overkant van het water, nog tot ‘het gevaarlijkste kruispunt van Brussel’.

Dertig zwarte punten

Merkwaardig genoeg is dit punt niet opgenomen in de lijst van dertig erkende, zwarte punten in het gewest. Op basis van die lijst bepaalt Brussels mobiliteitsminister Elke Van den Brandt (Groen) een groot deel van haar prioriteiten. De dertig zwarte punten worden één voor één aangepakt, al sinds de vorige legislatuur trouwens. Dat Sainctelette en het aangrenzende IJzerplein de gevarenlijst niet haalden, is op een bepaalde manier misschien ook goed nieuws, want die lijst is opgesteld op basis van officiële ongevallencijfers tussen 2010 en 2013. Aan Sainctelette vonden destijds dus minder verkeersongevallen plaats dan op de andere dertig punten.

Het is wel een plek met veel “bijna-ongevallen”, zegt het kabinet-Van den Brandt. En die zie je niet opduiken in de statistieken. “Er zijn twee soorten onveiligheid: aan de ene kant het daadwerkelijk aantal ongevallen, maar aan de andere kant is er het onveiligheidsgevoel. Die zijn allebei belangrijk. Een gevoel van onveiligheid kan fietsers evengoed een bepaalde plek doen vermijden,” zegt woordvoerder Pieterjan Desmet.

“Ik heb er zelf nog geen ongeval zien gebeuren, maar het lijkt wel vaak zo dat er net iets gebeurd is,” vertelt fietser Anke. “Dan zie je iemand op het gras liggen met een auto ernaast of politie erbij.” “Je moet als fietser uit elke richting uit je doppen kijken,” zegt Jonas Maes, bewoner van de Kaaienwijk in de Vijfhoek. Zowel Anke als Jonas neemt uit veiligheidsoverwegingen regelmatig het voetpad. “Over de brug moet je tussen de tramsporen laveren of uitwijken voor de bussen. Dus doe ik meestal wat niet mag: een stukje over het trottoir en het zebrapad fietsen,” zegt Jonas.

En sommigen gaan nog verder: automobiliste Freya plant zelfs een verhuizing uit Brussel. “Ik verlies dagelijks tien minuten van mijn werkdag aan dat kruispunt. Er hangt zoveel frustratie in de lucht, want iedereen wil daar zo snel mogelijk weg,” zegt ze. “Ik zit er vaak te vloeken op andere chauffeurs, maar ik denk dat gewoon niemand hier weet wat te doen. Het is echt een draak van een verkeersplein.”

Vrije baan

Maar er is ook goed nieuws: vanaf 15 juli wordt die draak wat getemd. De verkeerslichten worden zo afgesteld dat fietsers vrije baan krijgen om het kruispunt over te steken en vanuit de Havenlaan linksaf te slaan, de brug over richting IJzer. Omgekeerd kunnen fietsers vanuit de Koolmijnenkaai zonder hijgende auto’s in hun nek oversteken naar de Havenlaan. Een conflictvrij kruispunt, heet dat. “Een enorme stap in de goede richting,” vindt Jonas Maes. “Megagoed,” zegt ook Anke.

Conflictvrije kruispunten zijn in Brussel nog niet zo courant. Het voorbije jaar kreeg alleen het kruispunt van de Troonstraat met de kleine Ring zo’n nieuwe verkeersafstemming. Auto’s die uit de Troonstraat rechtsaf willen slaan naar de tunnels, moeten voortaan wachten tot het licht op rood springt voor de fietsers. Een evaluatie heeft minister Van den Brandt nog niet. “Het algemene veiligheidsgevoel is wel gestegen omdat veel conflictsituaties vermeden zijn,” vermoedt haar woordvoerder. “Het nadeel is dat de wachttijd van wagens in de Troonstraat langer is. Dat is het typische dilemma tussen verkeersveiligheid en vlotte doorstroming. Wij kiezen voor de veiligheid.”

Bij actiegroep Heroes for Zero, die ijvert voor nul verkeersdoden in Brussel, zijn ze van oordeel dat de keuze voor doorstroming al te vaak primeert in Brussel. “Dat de verkeerslichten aan Sainctelette worden aangepast, is een belangrijke en logische stap. Het moest eigenlijk al veel langer gebeuren,” zegt medeoprichter Kadri Soova. “Het is een snelle, gemakkelijke, goedkope oplossing voor verkeersveiligheid. Waarom zou je dat niet systematisch invoeren op veel meer plaatsen in Brussel?” Ze verwijst naar het dodelijke ongeval van eind juni aan het Redersplein. Een vrouw van 70 werd toen op het zebrapad aangereden door een auto die linksaf sloeg. Ze hadden allebei groen. “Dat ongeval kon vermeden worden met conflictvrije lichten,” zegt Soova.

Vertraagde vernieuwing

Wat zowel fietsers als autobestuurders verder vragen: eindelijk die langverwachte herinrichting van het volledige Saincteletteplein. “Die verkeerslichten zijn een gemakkelijkheidsoplossing,” zegt buurtbewoner Freya. “Het vooruitzicht van nog langer aanschuiven in de Havenlaan vind ik moeilijk. Ik sta daar elke avond in de file met een kind van twee op de achterbank. Nog eens tien minuten extra verliezen, zou echt irritant zijn.”

In de nieuwe plannen voor het kruispunt is er een fietspasserelle onder de brug. Zo zouden de fietsers de auto’s niet meer moeten kruisen. Maar de vergunning voor die plannen is pas in april dit jaar ingediend: drie jaar na de eerste voorstelling ervan. Met een vergunning op zak kunnen de werken dan ten vroegste volgend jaar beginnen.

Minister Van den Brandt wijt de vertraging aan personeelstekorten bij Brussel Mobiliteit. Onder meer de projectleider viel langdurig uit en werd niet vervangen. “Ook Covid heeft het participatieproces dat voorzien was vertraagd,” zegt haar woordvoerder. “En de grootste vertraging kwam door de brand vorig jaar (in een technische koker van de brug, red.). Het was onzeker of de brug wel kon blijven staan.” Volgens de krant De Standaard is er ook interne tegenstand bij Brussel Mobiliteit. Enkele ambtenaren zouden tijdelijke projecten, zoals conflictvrije lichten, als ‘verloren’ werk beschouwen.

Ondanks alle vertraging mikt Van den Brandt nog altijd op 2025 als deadline voor het vernieuwde Sainctelette- en IJzerplein.

In de tussentijd rekent ze voor de verkeersveiligheid op de nieuwe lichten. Nu nog hopen dat alle weggebruikers zich eraan houden. “Ik zie er vaak cowboys door het rood rijden,” zegt buurtbewoner Jonas. “Volgens mij moet de politie gewoon meer controleren,” zegt Freya, die eens beboet werd op de busstrook en sindsdien keurig in haar baanvak blijft. “Natuurlijk primeert de veiligheid van de zwakke weggebruiker, maar het belangrijkste is dat iedereen zich aan de regels houdt.” Van den Brandt kijkt voor extra politiecontroles naar de lokale politiezone Brussel-Hoofdstad-Elsene. Die kon nog niet reageren.

(*) Freya is een schuilnaam. Echte naam bekend bij de redactie.