11 Songs verenigt Europa, Marokko en West-Afrika

De componist en saxofonist Luc Mishalle van de Molenbeekse muziekeducatieve organisatie Met-X kennen we van zijn multi­culturele projecten die jazz vermengen met gnawa-invloeden en West-Afrikaanse ritmes. Met 11 Songs, nu vrijdag op het podium in de KVS, gaat hij nog een stap verder in die muzikale kruisbestuiving. “West-Afrikaanse muziek zit in ons bloed.”

'M uziek voor buik en hoofd, want het swingt behoorlijk én er is over nagedacht," zo verwoordt Luc Mishalle zijn nieuwe project 11 Songs.

Mishalle was met de hele bende in Bobo-Dioulasso, Burkina Faso toen we hem belden voor een interview. De hele bende, dat zijn de Europese blazers en Marokkaanse gnawa's van Marockin' Brass, de Burkinese groep Foliba van djembémeester Adama Dramé, en Mishal­les Britse medecomponist, de saxofonist Trevor Watts. Ze waren in Burkina Faso om de schriftuur van Mishalle en Watts om te zetten in muziek, en om een album op te nemen.

De partituren omzetten in muziek verliep vlot, maar opnemen was een ander paar mouwen. "De studio is veel kleiner dan verwacht, een deel ervan bevindt zich zelfs buiten in een hut. Daar neem je op met kakelende kippen op de achtergrond, maar dat heeft nog wel iets authentieks," vertelt Mishalle. "Het grootste probleem is van technische aard: defecte microfoons en wisselende stroomspanning, waardoor heel wat opnames onbruikbaar zijn."

Begin januari is Mishalle naar Casablanca moeten reizen om met de Marokkaanse geluidsingenieur te zien wat bruikbaar is en wat niet. "Een deel van het album moeten we opnieuw opnemen, live tijdens de concerten in Antwerpen en Brussel. Daardoor is het album niet klaar voor de tournee, maar dat geeft niet, het geeft ons de gelegenheid om volgend jaar nog een tournee te doen, op festivals dan, want daar is de muziek zeker groot en swingend genoeg voor."

Vanwaar die toch wel vreemde groepsnaam, 'elf liedjes'?
Luc Mishalle: "Dat was de werktitel. Toen we zochten naar een titel die de lading dekt, vonden we niets. 11 Songs vonden we wel intrigerend. We waren toen ook met elf muzikanten. De nummers zijn raamwerken waarin de muzikanten niet verplicht zijn allemaal op dezelfde manier te spelen. Iedereen krijgt de ruimte om zich uit te drukken. Je hoort elf stemmen, van mensen uit jazz, hedendaags, traditioneel en klassiek. Het is niet de bedoeling om zo goed mogelijk jazz of traditionele muziek te spelen. We zoeken naar het amalgama van al die stemmen. De uitdaging is met al die muziekgenres aan de slag te gaan zonder dat de een de ander domineert."

Makkelijker gezegd dan gedaan?
Mishalle: "Wij zijn allemaal 'oude' mensen... allemaal over de vijftig (lacht). Trevor is zelfs in de zeventig, daar hoor je stilaan een leven in doorklinken. Onze ervaring en maturiteit maken het mogelijk om al die stemmen in harmonie naast elkaar te laten leven, zonder er een brij van te maken. Djembémeester Adama Dramé is een crack in traditionele muziek, maar hij heeft ook een lange staat van dienst in vernieuwende projecten, onder meer met Les Percussions de Strasbourg en met een echt jazztrio. We kennen hem van vorige samenwerkingen met onder meer Marockin' Brass. Trevor Watts schreef de helft van de composities. Zijn schriftuur is sterk geïnspireerd door zijn ervaring met muzikanten uit Ghana, een buurland van Burkina Faso met een verwante muziekcultuur. West-Afrikaanse muziek zit hem dus in het bloed."

Hedendaagse schriftuur moet toch iets vreemds zijn voor de Afrikanen, waar muziek niet geschreven is?
Mishalle: "We hebben twee weken lang geboetseerd aan het repertoire, een heel verrijkend creatieproces. Uiteraard kwamen daar moeilijkheden bij kijken. Zo werkt een van mijn composities met verschuivende lagen. Je krijgt formules die verschuiven en elke keer nieuwe sferen aanbrengen. Afrikanen vinden dat fout, het klopt niet met hun visie op muziek. Het duurde wel een week voordat ik ze ervan kon overtuigen dat ik het echt zo wou, dat het een andere manier van werken is. Niet fout, gewoon anders."

Loopt uw manier van schrijven gelijk met die van Trevor Watts?
Mishalle: "Neen, helemaal niet. We vullen elkaar net aan. Trevor is veel veeleisender voor de percussiesectie. Hij wil dat er gespeeld wordt zoals hij het hoort in zijn hoofd. Ik vertrek meer vanuit bestaande ritmiek, al probeer ik ook wel nieuwe dingen uit. Voor 11 Songs zijn mijn stukken redelijk relaxed en open, terwijl Trevor veel meer op speed leeft, ondanks zijn leeftijd (lacht). Hij gaat richting drum-'n-bass, ik hou het bij een cooler funkgevoel."

Zijn er ook composities van de Afrikanen?
Mishalle: "Jawel, één song is van Adama Dramé en één van Rida Stitou, telkens geschreven vanuit hun traditie. Gnawa-muziek heeft wortels in de West-Afrikaanse mandinka-muziek, er zijn frappante overeenkomsten. Het was ontzettend boeiend om te zien hoe de Marokkanen hun roots herontdekten."
"Bij zo'n gemengde bezetting kwamen ook wel moeilijkheden kijken. Zo is gnawa een spel van vraag en antwoord. Omdat er geen andere gnawa's zijn, moest het antwoord gezongen worden door de blazers. En Adama's nummer wordt gedreven door de balafoon en heel wat ritmiek, wat doe je dan met al die blazers? Het was even zoeken. Ook boeiend hoe snel Burkinese en Marokkaanse percussionisten op elkaar ingespeeld waren en hoe de Burkinezen stukken Marokkaanse muziek overnamen. Als je dat bereikt, begint je muziek echt te leven!"

Wat wilt u met zo'n interculturele uitwisseling bewijzen?
Mishalle: "Ik heb nooit met boodschappen gezwaaid, het gaat me om de muziek. Je moet bij dit soort projecten de polariteit van blank en zwart omzeilen door er een derde partner bij te betrekken. We hebben dat sterk gevoeld met Marockin' Brass (groep van Met-X van Europese blazers en Marokkaanse percussie, BT). Op sommige ogenblikken dreef de muziek heel hard uit elkaar, het werd een onderonsje tussen Europese blazers aan de ene kant en Marokkaanse percussionisten aan de andere kant. Zodra we er de Ghanese percussionisten bijgehaald hadden, was het veel makkelijker om tot een eenheid te komen. Voor 11 Songs hebben we hetzelfde gedaan. Om de confrontatie tussen een bende witte Europeanen en een groep zwarte Afrikanen te voorkomen, hebben we het project opengetrokken naar gnawa, en met een Marokkaanse geluidsingenieur erbij. Met drie culturen moet iedereen veel meer naar elkaar luisteren. Zo drijven de muziekgenres makkelijker naar elkaar toe."

Wat zijn de sleutels tot succes bij interculturele muziek?
Mishalle: "Maak geen multiculturele mengeling omwille ván de multiculturaliteit. Dat werd in de jaren 1970 veel gedaan, maar het slaat nergens op. Je moet mensen zoeken die bij elkaar passen. En vermijd polariteit, breek de confrontatie door er een derde cultuur bij te betrekken, en doe dat op een doordachte muzikale wijze. Het mag geen zootje ongeregeld worden."
Benjamin Tollet

---------------------------------
Cd-voorstelling 11 Songs op vrijdag 18 februari om 20 uur in de KVS, Arduinkaai 9, 1000 Brussel (www.kvs.be). Kaartjes kosten 10/16 euro. Rida Stitou vs Trevor Watts, een duoconcert in de reeks Diaspora sounds op donderdag 17 februari om 20.30 uur in het Beurscafé, Ortsstraat 20-28, 1000 Brussel; gratis. Concert Adama Dramé & Foliba op donderdag 24 februari om 21 uur in het Kultuurkaffee, Pleinlaan 2, 1050 Elsene; gratis. Meer op www.met-x.be