Op zoek naar The Sound of Protest richt de AB zijn pijlen op Turkse psychedelica. Ster van de avond is de zeventigjarige Selda Bagcan, de moeder aller Anatolische protestzangers die op handen wordt gedragen door Dr. Dre, 2manydjs en Elijah Wood. Brusselse fans LeFtO en Haring lichten de legende toe.
Istanboel, vijf jaar terug. Hiphopgoeroe, dj en fulltime globetrotter LeFtO staat achter de draaitafels op een party. Een paar honderd meter verder raken demonstranten slaags met de politie rond het Taksimplein – de Gezi Park-protesten zijn uitgemond in nationaal verzet. Hij gooit een plaat op de decks die hij dankzij bevriende psychrockfreaks uit LA heeft leren kennen: ‘Yaz gazeteci yaz’ van de Turkse zangeres Selda Bagcan. Het publiek wordt gek.
“Ik heb dat nummer nog vijf keer moeten opleggen,” blikt de Brusselse dj terug. “De mensen zongen woord voor woord mee. De titel betekent ‘Schrijf journalist schrijf’. Selda zingt dat journalisten niet moeten schrijven wat hun gezegd wordt, maar de harde waarheid.” Geen loze gedachte in een land waar vandaag meer dan eender waar journalisten worden opgesloten. Het nummer staat op Selda’s titelloze debuut uit 1976, een collector’s item dat dankzij een heruitgave in 2006 aan een tweede leven is begonnen. Leg het album op en je begrijpt waarom hiphopmogol Dr. Dre en rapper Mos Def het sampleden, waarom 2manydjs het opvoerden in een van hun Under the covers-mash-ups, waarom ze een cultfiguur is in indierockmiddens en daarbuiten.
Yaz Gazeteci Yaz
For heaven’s sake journalist come to our village and write about our situation
Don’t write about painted fingers in the city
Write about the calloused hands in our village
Write write journalist write
Write write sir write
Don’t write about the money and men in the banks
Don’t get infected by falling into that path
Don’t write about the asphalt roads in the city
Write about how donkeys can’t travel the roads in our village
Write write journalist write
Write write sir write
Don’t write in the suffocating language of fame
Don’t write about the roses in your garden
Don’t write about the young unjust hands of murders
Write about those dying in the east without doctors
Write write journalist write
Write write sir write
Don’t write about the working hands in Germany
Don’t be amazed by those who depart to Libya
Don’t write about the collapsed households
Write about widowed slaves in Turkey
Write write journalist write
Write write sir write
(Van het album Selda, 1976)
In ‘Yaz gazeteci yaz’ roept Selda journalisten op om over de harde waarheid te schrijven
Selda’s teksten zijn radicaal, maar ook zonder Turks te begrijpen, grijpt haar muziek je bij de keel. Aanvankelijk zong ze scherpe folksongs, wat haar de bijnaam Joan Baez van Anatolië opleverde. Maar halfweg de jaren 1970 begon Selda samen te werken met bands als Mogollar en Dadaslar, groepen die ze had leren kennen in Beethoven, de club van haar broers in Ankara. Geweldige muzikanten die zich hadden bekwaamd in funk, jazz en psychedelische rock, en traditionele instrumenten als de saz een elektronische injectie gaven. “Hoe zij traditionele Turkse muziek ging mengen met psychedelische rock, dat was totaal geflipt,” zegt de Brusselse elektronica-artiest Yann Attia alias Haring. Haring is, net als een hele resem westerse muzikanten, onvoorwaardelijk fan. Hij leerde Selda kennen in 2015, toen hij als gaststudent van de ULB zes maanden in Istanboel vertoefde. “Ik werd er verliefd op een ongelooflijk rijke cultuur, die me sindsdien niet meer heeft losgelaten, en waarnaar ik nog jaarlijks terugkeer. Ik heb er uren in de vinylshops gesleten, en zo heb ik die hyperproductieve psychedelische muziekgolf van de jaren 1970 ontdekt. Die hele scene rond Baris Manco en co. Selda was daar het absolute boegbeeld van. Ze sprong eruit omdat ze gitaar speelde, en door haar erg krachtige stem.”
Fuck de N-Va
Selda Bagcan is intussen 70 jaar en de ongekroonde koningin van de Turkse protest-song. “Ze is nog altijd erg geliefd,” beaamt Haring. “Haar muziek is ook heel actueel gebleven, als je ziet wat er in Turkije aan de hand is sinds Erdogan is beginnen te flippen.” Selda’s politieke engagement werd gevoed door de mei ’68-beweging, toen ze natuurkunde studeerde aan de universiteit van Ankara. Terwijl er in de rest van Turkije veelal over de liefde werd gezongen, toonde zij zich in haar liedjes solidair met de sociale verschoppelingen en sprak ze zich uit tegen het falende beleid van haar regering. Haar uitgesproken mening maakte haar immens populair in de jaren 1970, maar ze werd ook als een gevaar gezien.
In Istanboel werd ik verliefd op een ongelofelijk rijke cultuur. Selda was daar het absolute boegbeeld van.
In de woelige jaren 1980, na de militaire coup, verzeilde ze tot driemaal toe in de cel omdat ze liedjes in het Koerdisch had gezongen en verzen van de dissident-schrijver Nazim Hikmet op muziek had gezet. Haar paspoort werd haar ontnomen, zodat ze niet meer kon toeren. Maar Selda ging onverdroten door. In 1993 schreef ze het liedje ‘Ugurlar olsun’ over de vermoorde journalist Ugur Mumcu, en werd zo symbool voor de turbulente politiek in het Turkije van de jaren 1990, toen vele tegenstanders van het regime uit de weg werden geruimd. Het was een periode van grote paranoia. Luisteren naar Selda’s muziek alleen al kon je in die tijd in de problemen brengen. “Selda was ongelooflijk moedig,” vertelt LeFtO. “Het is indrukwekkend wat ze gerealiseerd heeft als vrouwelijke artieste in zo’n patriarchale maatschappij. Ze was een echte activist, noem haar gerust een soldaat.”
De voorbije jaren groeide Selda uit tot een cultfiguur, onder meer door heruitgaven van crate diggers als Finders Keepers en Light in the Attic. Maar de Gezi Park-protesten van 2013 introduceerden haar opnieuw bij een breed publiek. De feiten zijn bekend: een actie tegen het kappen van de bomen in het park in Istanboel groeide uit tot een protestgolf die het hele land overspoelde. De voornaamste inzet: vrije meningsuiting, onafhankelijke media en het aftreden van de steeds dictatorialer optredende Recep Tayyip Erdogan, op dat moment eerste minister en sinds 2014 president van Turkije. Erdogan liet zijn ordetroepen de protesten in de kiem smoren met hard geweld, er vielen elf doden.
Selda is dan op tournee door West-Europa, waar ze op dat moment populairder is dan in eigen land. Terwijl LeFtO Istanboel in een delirium draait, treedt Selda door een speling van het lot in België op. Maar ze spreekt haar solidariteit uit door haar teksten aan te passen. Aan ‘Yaz gazeteci yaz’ voegt ze een zinnetje toe: “Gezi’de can veren yigitleri,” wat zoveel betekent als “schrijf over de helden van Gezi die hun leven gegeven hebben.” “Her yer Taksim, her yer direnis,” wordt er tijdens haar concerten gezongen: “Overal is Taksim, overal is er verzet!” Het is de leuze die ook tijdens de protesten werd gescandeerd.
Selda is altijd een echte activist geweest, je kan haar gerust een soldaat noemen
LeFtO mist iemand als Selda bij ons. “Er wordt veel gepraat op het internet, maar de muziekwereld doet te weinig.” Hebben we Stikstof niet? “Ja, maar dat is relatief. Zij kunnen wel ‘fuck de N-VA’ rappen, maar niet heel Vlaanderen zingt dat mee. Laat staan België, aangezien je in dit land toch nog altijd met twee grote culturen en taalbarrières zit. Goed, muziek is ook veranderd, het wordt zelden nog als iets sociaals gezien. Misschien klink ik ouderwets, maar ik vind dat muziek een boodschap moet hebben. Een boodschap delen met mensen is belangrijk. Anders wordt het, zoals zoveel dingen tegenwoordig, te oppervlakkig.”
immer gerade aus
Selda spreekt gelukkig nog jonge generaties aan. “Ik krijg regelmatig kids voor mijn neus die ‘SELDA’ op hun arm schrijven, om zo een nummer van haar aan te vragen,” glundert LeFtO. “Geweldig, toch?” De dj prees Selda aan in de Canvas-reeks Off the record en draait haar nog regelmatig. Toen hij voor de docureeks In transit ging draaien in Seoul, zat hij op een avond in een Turks restaurant. “Die eigenaar kwam bij me zitten en werd plots gek. Hij herkende mij van de Turkse tv, op het nieuws hadden ze een item gewijd aan het feit dat ik even daarvoor in het Atomium tijdens een Boiler Room-sessie Selda had gedraaid. Hij had dat gezien en had me herkend. Het was blijkbaar groot nieuws dat Selda in West-Europa door dj’s werd opgepikt.” (Lacht)
Haring denkt dat de vinylrevival ook wat met de hernieuwde interesse in haar muziek te maken heeft. “Mensen gaan meer in platenbakken speuren, haar albums zijn gegeerd goed geworden.” Zelf zweert hij ook vooral bij haar oudere werk. “Ze zegt nog altijd waar het op staat, maar de stuff die ze in de seventies uitbracht, spreekt me meer aan.” Het klinkt allemaal wat properder nu, knikt LeFtO. “Ik denk dat het ook te maken had met de manier van opnemen destijds, het was allemaal veel fuzzyer en vuiler. Maar haar ideeën zijn nooit veranderd. Ze is nog altijd vrij en onafhankelijk. Ze woont op een appartement in Istanboel, waar ze zich enkel laat vergezellen door haar twintig katten.” (Lacht)
Vandaag runt Selda haar eigen label, ze richtte het op nadat zij en haar toenmalige labelmanager in de cel belandden. Ze wilde niemand in gevaar brengen, en vooral: ze wilde haar eigen zin kunnen doen: zingen over het onrecht in haar land. “Ik had nooit verwacht dat de regering zo zwaar zou tillen aan wat ik te vertellen had,” zei ze onlangs in gesprek met het muziekmagazine Wire. “Maar mij kunnen ze niet temmen! Ik blijf doorgaan. Immer gerade aus, zoals ze in Duitsland zeggen.” YAZ GAZETECI YAZ
Selda Bagcan en Elijah Wood
In de ban van turks vinyl
Selda Bagcan wordt op handen gedragen door westerse popartiesten als St. Vincent, Antony en Florence and the Machine. Verrassender is de absolute adoratie van Elijah Wood - yep, Frodo uit The lord of the rings. Wood is een vinyllover met een uitgebreide collectie die samen met Zach Cowie onder de naam Wooden Wisdom als dj-duo party’s opvrolijkt. Zijn vriend Andy Votel, oprichter van het Finders Keepers-label, dat Selda’s debuut opnieuw uitbracht, gaf hem de tip. Sindsdien is de Hollywood-acteur in de ban van de Turkse psychscene. Toen Wood in 2015 met Selda de affiche deelde van het Eksi Fest’15 in Istanboel, viel hij op de knieën voor een handtekening.
> Turkish psychedelica Night Selda Bagcan & Boom Pam + Derya Yildirim & Grup Simsek + Gaye Su Akyol + DJ Driftbui. 24/5, 19.30, Ancienne Belgique
Lees meer over: Muziek
Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.