100e verjaardag van Dmitri Sjostakovitsj gevierd

Ook wie zelden of nooit naar een concert gaat, wordt een heel weekend lang door het Danel Kwartet op alle strijkkwartetten van Dmitri Sjostakovitsj getrakteerd. Alles wordt toegankelijk gehouden met audiovisuele commentaren, een kinderconcert, een Russisch kamermuzieksalon, een fototentoonstelling over de componist en Russisch eten. Een avondbuffet bij de samovar en een zondagse brunch met tsarenkoek: Sjostakovitsj verteert verwonderlijk vlot.

Stuk voor stuk anders en verrassend zijn de vijftien strijkkwartetten van de laatste grote communist-componist - of het nu opgewekte beelden uit een kindertijd zijn (Strijkkwartet 1) of een verpletterende dodenmars (Strijkkwartet 15) "zodat vliegen dood vallen in hun vlucht" (zoals Sjostakovitsj het zelf uitdrukte). Het Danel Kwartet toert nog het hele herdenkingsjaar van Sjostakovitsj (1906-1975) rond met de integrale kwartettenreeks, die ze in een vijfdelig cd-koffertje The complete string quartets opnamen. Het Conservatorium van Brussel bouwt met Europalia Russia een hele weekendhappening rond de uitvoerders, verdeeld over zes concerten, van vrijdagavond tot zondagmiddag, met tussendoor
veel sfeerscheppende randanimatie.

De strijkkwartetten die Sjostakovitsj tussen 1938 en 1974 schreef, zijn geen zware kost, vindt het Danel Kwartet. De muziek verleidt in eerste instantie mensen die amper of nooit naar klassieke concerten gaan.

Guy Danel en Vlad Bogdanas: "We willen het publiek niet proberen te ontroeren. We willen als uitvoerder alleen een doorgeefluik zijn van de zeer toegankelijke muziek van Dmitri Sjostakovitsj. Puur - in alle betekenissen - uitpakken met deze wonderlijke muziek. Vergeet niet dat het een man van onze tijd is, uit het begin van de twintigste eeuw. In zijn muziek zit een dubbele spanning van ongerustheid en hoop, wat cynisme ook, om de realiteit en de toekomst. Iets typisch Russisch, maar ook een hedendaags gevoel van bij ons."

Waarom is de muziek van Sjostakovitsj nog zo actueel?
Danel: "We spelen vaak voor een publiek dat niet vertrouwd is met 'moderne' muziek en soms zelfs niet met klassieke muziek in het algemeen. Verwonderlijk is dat Sjostakovitsj voor leken makkelijker verstaanbaar is dan Mozart. Sjostakovitsj lijkt iemand die we 'hadden kunnen kennen'; er lopen toch nog honderdjarigen rond?"

Hoe brengt u Sjostakovitsj aan de man?
Danel: "We zorgen voor een bezoek aan zijn muziek, als een bezoek aan een plekje. Dat wordt vereenvoudigd door toegankelijke inleidingen, met audiovisueel materiaal. En dan is het aan ons kwartet om alles herkenbaar te maken. We stellen de sterke en verschillende gevoelens tentoon die in de muziek liggen. Dat gebeurt door een geluid in de zaal te gooien dat vol zit van het plezier dat wij ervaren als we Sjostakovitsj spelen."

Wie bepaalt de stijl die u brengt?
Danel: "Het klinkt vreemd, maar elk idee en elke smaak van ieder van ons is goed. Vandaar dat we om de beurt stemmen. We hebben nu eenmaal zoveel achting voor elkaar dat we elke interpretatie ernstig nemen. Als lid van het kwartet leg je je neer bij de beslissing van het lot van de stembriefjes, omdat het niet om details en eigen meningen gaat in de muziek, maar om geëngageerd samenspel. En vreemd genoeg, we leggen ons neer bij onze beurtrolkeuzes, zelfs voor de cd-opnamen."

Zes uur muziek, weliswaar in fracties: blijft dat boeien?
Bogdanas: "Je hoeft niet alles te volgen, al word je er snel toe verleid. Er zitten zoveel gevoelsverschillen in die vijftien strijkkwartetten: geweld, uitdaging, vertwijfeling, humor, tederheid,... Soms verrast de muziek, zoals met een 'metalen' herhalende klank. In feite verdedigen we gewoon een muziekcultuur, waar we heel sterk in zijn omdat we vertrouwenspersonen van Sjostakovitsj gekend hebben."

Dragen animatie en decor daartoe bij?
Danel: "Het maakt de hele sfeer gewoon af. We creëren een Russisch universum: met nooit vertoonde foto's en archiefdocumenten van het Parijse documentatiecentrum over Sjostakovitsj, die hem ruimer typeren dan als een sarcast. Daar mag dus ook wat luchtigheid bij voor de kinderen, met een concert in gezinsverband. En er zijn salonsoptredens van conservatoriumstudenten en Russische gastronomie. Je kunt je gewoon op het ritme van dit Russische totaalprogramma laten meevoeren. Tot je het gevoel krijgt dat Sjostakovitsj erbij is. Wat de passie voor zijn muziek versterkt (voor de liefhebbers) of doet ontluiken (voor de nieuwsgierige passant). Voor ons is het belangrijkste - en we maakten het al mee - dat iemand voor het allereerst naar dit type concert komt en vanaf dan gepassioneerd met zijn kind naar zoveel méér gaat."

:: Meer info op 02-507.82.00 of de website van Danel Kwartet. Kaartjes kosten 11 tot 33 euro (voor een weekendpasje), kinderen en studenten mogen gratis. Het Russisch buffet (18 februari van 19.45 tot 21 uur) kost 14 euro en de brunch (19 februa­ri van 9.30 tot 10.45 uur) 10 euro.
Reservering is verplicht, per fax 02-414.03.69 of op info@quatuordanel.com.
:: De cd-box (5 cd's) The complete string quartets door Quatuor Danel/Danel Kwartet is uit bij Fuga Libera

-----------------------------------------------
SJOSTAKOVITSJ & DANEL KWARTET

Dmitri Sjostakovitsj (1906-1975), de zoon van een ingenieur en een professionele pianiste, begint op negenjarige leeftijd met pianostudies bij zijn moeder. Daarop volgt een muziekopleiding in het conservatorium van Petrograd, en lessen piano bij Nikolajev en compositie bij Steinberg. Als negentienjarige boekt Sjostakovitsj al succes met zijn Eerste symfonie. Ook opera's als Lady Macbeth van Mtsensk (1936) en De neus (naar Gogol) typeren zijn muziek: die is weemoedig en onzeker en tegelijk jubelend en hoopgevend, iets wat zo typisch is voor de Russische ziel. Vandaar dat geschreven werd dat de muziek van deze 'nationale componist' samenvalt 'met de realiteit van het sovjetleven'. Al componeerde Sjostakovitsj met gemengde gevoelens naar de mond van de officiële sovjetkunst. Als groot referentiewerk wordt zijn Zevende symfonie de hemel in geprezen. Het kreeg de Stalin-Prijs omdat het de Russische overwinning op de nazi's in Leningrad (Sint-Petersburg) vertolkt. Naast vijftien symfo­nieën, vijftien strijkkwartetten, zes concerto's, drie opera's, drie balletten en kamer-, toneel- en filmmuziek componeerde hij ook liederen in de Russische traditie.

Het Danel Kwartet ontving in 1993 de eerste prijs op de Internationale Wedstrijd Dmitri Sjostakovitsj in Sint-Petersburg met een speciale vermelding voor 'de beste uitvoering van een kwartet van Sjostakovitsj'. Het ensemble verfijnde zijn speeltechniek door bevoorrechte contacten met Sjostakovitsj-kenners, en met Irina Antonovna, de weduwe van de componist.