ABC-huis opent na zes maanden opnieuw de deuren

Art Basics for Children, zeg maar ABC, is uitgegroeid tot een begrip, in Brussel en ver daarbuiten. Na ettelijke jaren nomadenbestaan met mobiele studio’s streek de organisatie begin 2008 neer in de Noordwijk. Kinderen én volwassenen vonden massaal de weg naar het ABC-huis, een industrieel pand dat getransformeerd werd tot ‘een interactief en artistiek lab voor spel, onderzoek, ontdekking en expressie’. Nu, zowat drie jaar later, beleeft het huis een ‘hergeboorte’.

'Deze heropening is een belangrijke stap voor mij," vertelt artistiek leider en onvermoeibare ABC-motor Gerhard Jäger als hij ons door het pand gidst.

Meteen treft de serene sfeer, de natuurlijke materialen (veel hout), de transparante architectuur, de rustgevende scenografie... Dit is duidelijk een plek met een ziel, én met een groot hart voor kunst en cultuur.

"Bij de opening in 2008 moest alles nogal snel gaan," gaat Jäger verder. "We hadden net een zware verbouwing achter de rug en de tijd ontbrak ons om de ruimtes helemaal te benutten zoals we het wilden. Onder meer om ook de boeken, waarmee het allemaal begon, een gepaste plek binnen het geheel te geven. De voorbije zes maanden hebben we hard gewerkt om alles te optimaliseren. Nu is het een huis dat mijn ideaal een eind dichter benadert."

Over een oppervlakte van pakweg 1.600 vierkante meter en twee verdiepingen hebben Jäger en zijn team ateliers, een cinema-­auditorium, een crèche-café, een kindvriendelijke keuken, buitenspeelruimtes en een moestuin gerealiseerd. Bezoekers van alle leeftijden kunnen er uren slijten met de zorgvuldig geselec­teer­de knutselmaterialen in interactieve 'speelstations', door te luisteren en te kijken naar kamishibai-verhalen, yogaoefeningen uit te proberen op een tatami-veld, of gewoon te snuisteren in het enorme aanbod aan kunst- en andere boeken.

De unieke formule en allicht ook het geheim van ABC schuilt in de 'holistische' benadering: al je zintuigen geraken als vanzelf geprikkeld (niet overprikkeld), en alleen al door even in het huis rond te lopen word je zowel intellectueel en emotioneel als spiritueel uitgedaagd. En overal, in elke studio of atelierruimte, staan als stille, waardige getuigen volgestouwde boekenkasten.

Boeken waren altijd al aanwezig in de ABC-studio's, maar nooit zo prominent als nu. Waar komt die ronduit indrukwekkende collectie vandaan?
Jäger vertelt: "Toen ik ongeveer vijftien jaar geleden in Brussel kwam wonen (Jäger komt uit Oostenrijk, PJ), heb ik alle boekenwinkels afgeschuimd, ook en vooral de antiquariaten. Ik heb altijd een enorme fascinatie gehad voor boeken en lezen, voor die wonderlijke, bijna magische manier om in de wereld van een ander binnen te treden... Dat je een boek kunt ruiken en voelen is al een sensatie op zich, en met een beetje creativiteit kun je er ook zelf eentje maken. Toen mijn zoon geboren werd, kwam daar een fascinatie bij: de wereld van het kinderboek, en de confrontatie tussen mijn Duitstalige achtergrond en de mooie mix van Nederlands- en Franstalige cultuur van Brussel. ABC is vanuit een persoonlijke noodzaak en passie ontstaan. Na een tijdje had ik zoveel interessante boeken verzameld dat ik de collectie wilde delen met anderen. Heel veel boeken in onze bibliotheek zijn bedoeld als instrumenten om ideeën uit te halen, ze liggen aan de basis van onze interactieve speelstations. Vandaar ook de nieuwe naam voor ons huis, Creative Resource Center: we hopen sterk dat mensen de boeken gaandeweg op die manier gaan consulteren. Als inspiratiebron."

Eeuwig verwonderd
"Andere boeken kies ik om hun visuele kracht: dat kan gaan van een bibliofiele uitgave, over een kinderboek uit de jaren 1950, tot een boek over geografie waarvan de druktechniek heel interessant is. Deels is het natuurlijk een heel subjectieve keuze. Maar nog steeds check ik heel veel boekenwinkels, ook museumshops, en op reis ben ik constant op jacht naar publicaties waarin een interessante verbinding wordt gemaakt tussen kunst en educatie. De mensen die me op reis vergezellen, zijn van tevoren gewaarschuwd (lacht)."

"Belangrijk voor mij is dat de dingen er op een uitdagende manier in uitgelegd worden, dat je als lezer/kijker aan het denken wordt gezet of verwonderd geraakt. Want dat is nog altijd de grootste drijfveer voor het werk van ABC: de eeuwige verwondering."

Het boekenaanbod is heel divers, al blijkt kunst in al haar verschijningsvormen (film, dans, plastische kunst, mode, architectuur...) toch een soort grootste gemene deler.
Jäger: "Wat mij altijd enorm heeft beziggehouden - en ik zie dat het ook voor heel wat kinderen en volwassenen een grote uitdaging blijft -, is het fenomeen van 'ambivalentie'. En dat is in kunst uitgesproken aanwezig. Je hebt bijvoorbeeld aan de ene kant van het spectrum de kunstenaars uit de renaissance die dagen-, zelfs wekenlang studeerden om de vouwen in een gewaad zo juist mogelijk weer te geven. Dat noemt men dan techniek. En aan de andere kant staat dan iemand als Joseph Beuys, die zei dat iedereen in se een kunstenaar is. Hoe moet je daarmee omgaan, met die 'schijnbare tegenstellingen'? Hoe communiceer je dat met kinderen? Hoe kun je ook laten zien dat cultuur vaak met business en macht te maken heeft? Hoe kun je kinderen zo sterk maken dat ze kunnen switchen tussen hoge en lage cultuur? Enzovoorts. Het zijn allemaal vragen die we hier met de kinderen willen onderzoeken. En tegelijk hopen we hen natuurlijk ook kritisch te maken, hen te helpen reflecteren op de canon van kunst en cultuur. En op het leven in het algemeen, en op zichzelf."

In het ABC-huis komen zowel kleuterklassen als opleidingen voor toekomstige leerkrachten langs. Moet kunsteducatie een prominentere plaats innemen in het reguliere onderwijs? "Ons werk," zegt Jäger, "richt zich voor 95 procent tot een schoolpubliek, en voor vijf procent tot een familiepubliek. Het is altijd hetzelfde liedje: wie in een middenklassegezin geboren is, heeft meestal de kans om zijn of haar ouders te zien lezen, naar een film of tentoonstelling te gaan,... Andere kinderen vallen uit de boot, tenzij ze het aangeboden krijgen op school. Dus ja, het is van heel groot belang dat het onderwijs inzet op kunst en cultuur. En als het even kan niet op een louter consumerende manier."

"Er gebeuren natuurlijk wel dingen, en dat is lovenswaardig, maar ik ervaar toch nog altijd dat de discussie niet diep genoeg gaat: welke waarden stellen we voorop in onze samenleving, en hoe kan het onderwijs daartoe bijdragen? Nu is het toch allemaal nog heel sterk gericht op kennis en competitie, amper op persoonlijkheidsontwikkeling. Weet je wat kinderen op school vooral leren? Hoe kom ik mijn schooltijd zo goed mogelijk door! Ik weet het uit eigen ervaring en ik zie het ook bij mijn dochter. 'Nee,' zegt ze tijdens de examens, 'dat hoef ik niet te leren want dat vragen ze toch niet!' Efficiënt, dat wel, maar wat brengt het bij?"

"Mijn overtuiging is dat elke leerkracht, van om het even welk vak, gebaat zou zijn bij kunst­educatie. Er zijn zoveel enorm interessante links te leggen. Nu wordt alles nog veel te veel overgelaten aan specialisten of aan hier en daar dat extra uurtje. Dat zijn druppels op een hete plaat. En zolang er economische en politieke problemen zijn, komen we maar niet tot een noodzakelijke en diepgaande discussie omtrent educatie, terwijl het een natuurlijk heel sterk met het ander samenhangt. Maar we kunnen niet blijven zitten wachten op een revolutie vanuit het beleid. Daarom willen we in de toekomst graag nog meer en grondiger gaan inzetten op de lerarenopleidingen."

-------------------------------
Openingsweekend ABC Creative Resource Center op 22 en 23 januari, van 10 tot 17 uur; gratis. Op zaterdag 22 januari om 14 uur officiële opening met minister Pascal Smet. Meer via de link hiernaast.