Atelier 340 hangt aan zijden draadje

Fadila Laanan (PS), minister van Cultuur in de Franse Gemeenschaps-regering, trekt de subsidies voor Atelier 340 Muzeum in wegens financieel wanbeleid. Het voortbestaan van het kunstencentrum met zijn verrassende tentoonstellingen en flamboyante président-concierge hangt aan een zijden draadje.

O p het kabinet van minister Laanan liggen drie verschillende rapporten waaruit zou blijken dat de vzw Atelier 340 voor meer dan een miljoen euro fiscale, sociale en andere schulden heeft. Laanan heeft daarom besloten de 153.000 euro die de vzw jaarlijks kreeg, definitief te schrappen.

Volgens haar kabinetschef, Gilles Doutrelepont, heeft de minister nog geprobeerd om samen met andere overheden de schuld aan te zuiveren en zo het atelier een nieuwe kans te geven. "Maar alleen de gemeente Jette was bereid om 120.000 euro te betalen, gespreid over vier jaar. De Franse Gemeenschap moest dan nog altijd zelf een klein miljoen ophoesten. Dat kon niet. Daarom heeft de minister per direct het subsidiecontract verbroken."

Chez Wodek
Volgens président-concierge Wodek Majewski, die het centrum voor beeldhouwkunst in 1979 oprichtte, worden de financiële problemen zwaar overdreven. "We hebben een aantal leningen op de korte en langere termijn. Geef ons 170.000 euro en we kunnen weer vier jaar verder." Wodek, zoals hij door iedereen genoemd wordt, wijt de voortdurende geldzorgen van het centrum aan de jarenlange onderfinanciering. "We kregen de afgelopen vijf jaar 153.000 euro van de Franse Gemeenschap, maar daarvoor was het maar 45.000 euro." De vzw vult die subsidie aan met eigen inkomsten van tentoonstellingen en rondreizende exposities, de uitgave van boeken en prentbriefkaarten, de organisatie van kinderstages, de verhuur van lokalen en de opbrengsten van het café Chez Wodek, waar romantische paddenstoelensoep, gevulde kool en andere Poolse hapjes geserveerd worden. Per jaar levert dat volgens Wodek 400.000 euro op.

Voor de panden die Atelier 340 in de De Rivierendreef betrekt, hoeft de vzw niet veel te betalen. Met de gemeente, die eigenaar is, werd een erfpachtovereenkomst afgesloten: de vzw betaalt een lage huur - die de afgelopen twee jaar bovendien in natura betaald mocht worden -, maar moet in ruil hiervoor de huizen opknappen. Dat deed het centrum aanvankelijk ook, maar de laatste jaren gebeurde er, uit geldgebrek, niet veel meer. Over het onafgewerkte hoekhuis hangt dan ook al een eeuwigheid een oranje zeil.

Dat laatste is PS-schepen-zonder-bevoegdheden Merry Hermanus, met wie Wodek al jaren in onmin leeft, een doorn in het oog.

Naar verluidt weigerde Hermanus in het begin van de jaren 1980 ooit eens de vijftig frank entreegeld te betalen bij de opening van een tentoonstelling in Atelier 340. Sinds die dag woedt tussen beiden een vete, die vooral per brief wordt uitgevochten. "We hebben hem hier al jaren niet meer gezien," zegt Wodek, die zijn gezworen vijand consequent le prédateur local, 'het plaatselijke roofdier', noemt.

Een staaltje van de briefwisseling hangt nu ingelijst in de hal van het Atelier. Van een van Hermanus' schrijfsels - een brief waarin hij klaagt dat zijn vrouw nog steeds de promotiefolder van Atelier 340 toegestuurd krijgt - maakte Wodek, nooit verlegen om een brutale witz, indertijd een kunstwerk: wie wilde, kon een getekend, genummerd en ingelijst exemplaar kopen.

Wodek is ervan overtuigd dat Hermanus ook achter het dichtdraaien van de subsidiekraan zit. Eerder raakte hij naar eigen zeggen door toedoen van le prédateur local al de subsidies van de Cocof en een gesubsidieerd personeelslid kwijt. "Hermanus probeert ons al dertig jaar te vernietigen. En hij gebruikt daarbij Oostblokmethodes."

Hermanus heeft zijn eigen verhaal. Hij vindt dat het Atelier ten onrechte een voorkeursbehandeling van het Jetse gemeentebestuur krijgt. "Waarom mag de vzw de huur in natura betalen, waarom heft het gemeentebestuur geen leegstandsheffing op het half afgewerkte gebouw, en waarom moet Atelier 340 dit pand niet opknappen, zoals bepaald in de overeenkomst?" schrijft hij op zijn blog.

'Veel met weinig'
De gemeente deed de laatste jaren inderdaad nooit erg moeilijk over de aanslepende renovatie. "Wij wilden begrip tonen voor de moeilijke financiële situatie van het atelier," zegt Paul Leroy, schepen van Franstalige Cultuur (LBJ). Het college van burgemeester Hervé Doyen, dat zelf al jaren in een bits conflict verwikkeld is met Hermanus en de man anderhalf jaar geleden uit de meerderheid zette, zit met de kwestie flink in de maag. Het college is erg gehecht aan het kunstencentrum en wil heel graag een oplossing vinden om Atelier 340 te laten voortbestaan. "Het is niet zomaar een gadget, er wordt ook werkgelegenheid gecreëerd. En de laatste jaren was de begroting in evenwicht," zegt Leroy. Maar hij voegt er meteen aan toe dat de reddingsmogelijkheden beperkt zijn. "Het is een privé-vzw. Wij kunnen onmogelijk alle schulden gaan betalen. Maar we staan open voor elk voorstel."

En er was al een voorstel. Minister Laanan wil de geschrapte subsidies aan een nieuw centrum voor hedendaagse kunst geven, dat, met de hulp van de gemeente Jette, opgericht zou worden in de panden van Atelier 340. Dat nieuwe centrum zou dan een deel van de activiteiten en het personeel kunnen overnemen. Voorwaarde is dat de vzw Atelier 340 ontbonden wordt en dat Wodek plaatsruimt, althans als baas. Als artistiek leider zou hij eventueel nog wel aan de slag kunnen.

Het Jetse college heeft dit plan inmiddels voorgelegd aan de raad van bestuur van Atelier 340, voorgezeten door Wodek. Die heeft geweigerd en wil zelf een reddingsplan presenteren. "We maken mooie tentoonstellingen, waarom moet dat veranderen?" stelt Wodek. Hij voelt zich gesterkt door de steunbetuigingen van kunstenaars, mensen uit de kunstwereld en andere trouwe fans. Enkelen van hen waren afgelopen week aanwezig op de persbijeenkomst die Wodek had georganiseerd om de 'uitvaart' van zijn centrum te verijdelen. Daarop herhaalde hij poedelnaakt de 'laxatieve performance' die hij eerder al ten beste had gegeven voor het kabinet van Laanan. Onder de aanwezigen was ook ci­neast Jan Vromman, die een gloedvol betoog hield voor een centrum 'dat veel doet met weinig middelen'. "Alleen werd het altijd ondergefinancierd, alsof de overheid niet wil dat het schittert."

Voor Vromman is het Atelier onlosmakelijk verbonden met de persoon van Wodek. "Overheden kunnen de conciërge/president en zijn vrienden aan de deur zetten en hier eigen mensen en academici droppen. Ze kunnen beleidsplannen opstellen. Het is zelfs mogelijk dat ook zij publiek aantrekken. Maar het zal hun niet alleen veel meer kosten, de ziel zal uit de ruimtes verdwijnen."