Binnengluren bij het grootoosten: boek over restauratie vrijmetselaarsloge

Egyptologie, minutieuze restauraties, besloten bijeenkomsten en een waas van geheimzinnigheid. Wie wil er niet eens binnengluren bij het Grootoosten? Een mooi boek vertelt het verhaal van de vrijmetselaarstempel aan de Peterseliestraat op een boogscheut van de hoofdzetel van de Vlaamse regering.

Iedere keer opnieuw staan er ter gelegenheid van de Open Monumentendagen lange rijen nieuwsgierigen in de Lakensestraat om de vrijmetselaarstempel aldaar te bezoeken. In België worden de loges – en daar zijn historische verklaringen voor – nog altijd geassocieerd met geheimzinnigheid en vreemde rituelen. In een land als India hangen er aan de gevels van de vrijmetselaarstempels plakkaten met een telefoonnummer indien u geïnteresseerd bent in een bezoek of contact. Dat de ene vrijmetselaarsloge de andere niet is, maakt het voor de leek niet eenvoudiger, maar wel spannender. Het mooie boek De Grote Tempel van de Peterseliestraat in Brussel. Egypte en de Vrijmetselarij in het licht van zijn restauratie maakt het waar voor specialist en leek.

De tempel aan de Peterseliestraat werd ritueel ingehuldigd op 26 januari 1879. De woorden die de Achtbare Grootmeester geholpen door de Eerste en Tweede Grote opzieners uitsprak, spreken boekdelen. Ook vandaag nog, ook voor wie niet vrijzinnig is, maar wel geïnteresseerd in cultuurgeschiedenis, maatschappij – de geschiedenis van Brussel als in oorsprong liberale stad is met de loges verbonden – of kunstgeschiedenis.

Het luidde aldus: “Broeders van de Amis Philanthropes! Dat de vlammende Ster haar licht schijnt over de leken die aan uw deuren komen kloppen! Dat het heilige vuur hun zielen verwarmt en zuivert! Dat dit licht hen leidt bij het volbrengen van hun werk! Dat het hen in liefde doet ontsteken voor hun werk! Dat nooit de leugen of de hypocrisie, de haat of de onenigheid zich onder deze gewelven nestelen! Dat de goedheid, de toewijding, de broederschap, de vrede hier altijd heersen! Dit zijn mijn wensen, Broeders, die ik uitspraak in naam van alle Belgische vrijmetselaars verenigd rond deze troon, persoonlijk of in gedachten...”

De toespraak mag dan archaïsch klinken – in 2029 zal ze anderhalve eeuw oud zijn – maar ze getuigt wel van hooggestemde idealen die ook in de architectuur weerspiegeld worden. Op 16 december 1879 worden de rekeningen gemaakt waarbij de architect vaststelt dat de bouwwerken volledig zijn beëindigd en er een prijsverschil is tussen offerte en afrekening van ruim 35.000 frank op een bedrag van bijna 150.000 frank.

De studies voor de restauratie werden in 2006 opgestart, de werken begonnen in augustus 2014 en eindigden in september 2015. De werken hebben 781.000 euro gekost, het Brussels gewest is tussengekomen ten bedrage van ruim 300.000 euro.

Minister-president Rudi Vervoort (PS) motiveert de subsidies als volgt: “De tempel in Egyptische stijl werd tussen 1877 en 1879 opgetrokken volgens de plannen van Adolphe Samyn en stond model voor andere maçonnieke tempels in België en Europa die ondertussen zijn afgebroken. Dit soort patrimonium is erg zeldzaam waardoor het aanzet tot een zorgvuldige restauratie en de bekendmaking van deze werken.” Dankzij de subsidies konden de vrijmetselaars een egyptologe inhuren voor de restauratie.

Egyptologie

Eugène Warmenbol beschrijft de band tussen Egypte en het maçonnieke denken. De vrijmetselarij op het einde van de achttiende en het begin van de negentiende eeuw kent volgens hem twee hoofdstromingen, enerzijds rationalistisch en progressief, anderzijds mystiek en zelfs occult. Voor de aanhangers van de eerste stroming kondigt het verleden het heden aan, het heden dat de toekomst die naar de Gouden Tijd leidt bevat. Voor de aanhangers van de tweede stroming moet de toekomst worden gezien als een terugkeer naar het begin der tijden, het verleden van het verleden, dat de Gouden Tijd is.

Architect Adolphe Samyn werd in Brussel geboren op 7 januari 1842 en sterft op 26 augustus 1903. Hij werd omvergereden door een tram. Samyn was inspecteur Bouw bij de Stad Brussel en bouwde onder andere de Charles Bulsschool aan de Rollebeekstraat en de Baron Steensschool in de Hoogstraat. Opmerkelijk voor een vrijzinnige architect is dat hij ook katholieke kerken heeft gebouwd. Samyn heeft ook meegewerkt aan een van de restauraties van de Grote Markt, onder andere aan het Brouwershuis, Au Roy d’Espagne en La Chaloupe d’Or.

Barbara Pecheur, Eugène Warmenbol, "De Grote Tempel van de Peterseliestraat in Brussel. Egypte en de Vrijmetselarij in het licht van zijn restauratie". Uitgeverij Groeninghe, Kortrijk 173 pagina’s. Te bestellen via atimperman@skynet.be