Dichters schreven Europese Grondwet in verzen

Op donderdag 31 januari vieren liefhebbers uit Vlaanderen, Nederland en Brussel Gedichtendag. Een ietwat oneigenlijke locatie, het Europees parlement, stelt zijn scène ter beschikking van de letteren. Het Brusselse dichterscollectief spreekt er een mission statement uit dat in 2009 tot een Europese Grondwet in verzen moet leiden. Wij spraken met een van de pionierende poëten: Xavier Queipo.

Sinds 11 juli 2007 is Xavier Queipo samen met Manza, Laurence Vielle en Geert van Istendael lid van het meertalige Brusselse dichterscollectief, dat door David Van Reybrouck en Peter Vermeersch in het leven werd geroepen.

De in Santiago de Compostela geboren Galiciër kwam in 1989 naar Brussel omdat hij er aan de slag kon als ambtenaar voor een internationale instelling. In 1999 keerde hij voor twee jaar terug naar Noordwest-Spanje. In die periode werd hij semiprofessioneel schrijver. In augustus 2001 pikte hij de draad weer op in België, en ging hij in Matonge wonen.

"Ik werk als ambtenaar omdat ik niet van mijn schrijven alleen kan leven - ik publiceer immers in een minderheidstaal," zegt Xavier Queipo. "Maar schrijven beschouw ik toch als mijn echte werk. Wanneer ik na mijn dag op kantoor thuiskom, treed ik binnen in mijn eigen wereld. Het eerste wat ik dan doe, is koken. Het combineren van al die geuren en smaken heeft veel van chemie. Voor mij is dat de ideale overgang: na een dag in de vergaderzaal en aan de computer heb je een moment nodig om te acclimatiseren, om daarna weer achter de computer te kruipen. Van 21 uur tot middernacht schrijf en redigeer ik mijn werk, het is een ongoing process. Het schrijven houdt me mentaal in evenwicht. Zonder zou ik waarschijnlijk net dat tikje gekker zijn."

Galicische Agenda
Xavier Queipo is niet de enige Galicische uitwijkeling. "Het is niet ongebruikelijk dat een Galiciër migreert. Wij hebben een heuse diaspora achter de rug. De grootste stad van Galicië is dan ook Buenos Aires. Voor mijn lezers bezit ik vast een aantal 'exotische' kenmerken. En omdat ik in het buitenland leef, neem ik ook niet echt deel aan het culturele leven in Galicië. Maar elke week heb ik een bijdrage op de openbare radio daar. Zij geven me drie minuten - ik gebruik er vijf - om over films, boeken of bijzondere voorstellingen in Brussel te praten. Je zou kunnen zeggen dat ik de Galicische Agenda ben, maar dan over de dingen die ik goed vind. Daarnaast publiceer ik elke twee weken een essay op de website van de Council of Galician Culture over literatuur. Dat is mijn vaste link met mijn vaderland."

Wetenschap der kunsten
Queipo's werk wordt veelvuldig vertaald, naar het Portugees, het Spaans, en binnenkort ook voor het eerst naar het Frans. Die vertalingen maken deel uit van zijn literaire praxis. "In de kunsten heb je dezelfde filosofie nodig die je in de wetenschap hanteert: je moet onderzoeken, ontwikkelen en innoveren. Het is mijn taak als schrijver om te onderzoeken, om de rijke literaire traditie te gebruiken als een achtergrond. Om daartoe in staat te zijn, is het erg belangrijk voor een schrijver om te vertalen. (Queipo vertaalde onder meer Joseph Conrads Typhoon en op dit moment, samen met twee andere vertalers, James Joyces Ulysses, KuS.) Door te vertalen ga je de ideeën van andere mensen, van andere culturen betrekken op je eigen ideeën."

Die confrontatie ervaart hij ook als een van de positiefste effecten van zijn lidmaatschap van het dichterscollectief: "Ja, het is een goede zaak. Wij werken gewoonlijk in isolement. Dit collectief van dichters bood me de gelegenheid om af en toe mijn ideeën te delen met anderen. Je contrasteert je werk met dat van anderen, je krijgt commentaar en meningen te horen van mensen die je in andere omstandigheden wellicht nooit had ontmoet."

Millefeuille-effect
Terwijl Europa steeds groter wordt, gaan de Europeanen steeds kleiner denken. Dat hoeft volgens Queipo niet noodzakelijk een slechte zaak te zijn. "Think globally, act locally. Mensen bezitten een soort zelfverdedigingsmechanisme tegen globalisering. Ze willen niet dat hun roots worden vernietigd. Iedereen heeft een gevoel van verbondenheid nodig, iedereen wil behoren tot bepaalde structuren, wil beschikken over zijn eigen wortels. Zonder die binding voelen ze zich verloren. Dat is niet echt in tegenspraak met de gebruikelijke verschijningsvormen van de globalisering, zoals reizen en werken op verschillende plaatsen. Zonder identiteit verlies je je referentiepunten. Het is alsof je niet meer weet wat nu het noorden of het zuiden is... Je bent verdwaald zonder kompas. Het leven van immigranten kan bijzonder zwaar zijn; je zit zonder lokaal netwerk en komt als het ware binnen in een soort leegte, net of je van Mars komt."

Over de weerstand tegen de Europese Grondwet - Frankrijk en Nederland spraken zich in 2005 in referenda uit tegen de grondwet die ter tafel lag - zegt Queipo: "Mensen willen dat de beslissingen die hen rechtstreeks aanbelangen, op een niveau worden genomen dat dicht bij hen staat. Ik denk dat over het algemeen mensen niet zo meteen inzien waarom we een grondwet nodig hebben. 2005 was in ieder geval een bijzonder slecht moment, met een soort van millefeuille-effect. De problemen die zich stellen bij de ene uitbreiding van Europa zijn nog niet opgelost, of je kondigt gesprekken aan met weer andere potentiële leden... Er was te veel ruis. Mensen vroegen zich af wat de grenzen zouden worden van het nieuwe Europa. Van tijd tot tijd heeft een samenleving behoefte aan een verdrag dat haar vertelt waar ze staat. Toen de Europese Unie twaalf of vijftien leden telde, was het moment misschien rijp geweest om een klimaat te creëren waarin de mensen zelf die grondwet zouden voorstellen."

Burgerschap van de wereld
Met de Europese Grondwet in verzen heeft het dichterscollectief heldere doelen en grootse plannen voor ogen. "De basisprincipes van de Europese Unie zijn de vrije circulatie van goederen, kapitaal en mensen. Wat wij zouden willen klaarkrijgen, is de vrije circulatie van ideeën. We starten met de Preambule, een bijzonder sterke tekst van Geert van Istendael, en enkele - wel, de meer sexy artikelen. Nadien willen we het project openstellen voor schrijvers uit verschillende Europese landen, ook voor schrijvers die in Europa leven, maar een andere afkomst hebben. Hoe zien zij het Europa van de toekomst? Het zou de eerste stap kunnen zijn naar een tekst over het burgerschap van de wereld."