Het dorp met de zoo

De negentiende-eeuwse water­toren in Openveld, dierentuindirecteur Robert Henry bij zijn olifanten, en een foto in sepia van 38 gemeenteschoolmeisjes zonder juf, geschaard rond het bord ‘Schooljaar 1919-1920’: de tijd van toen komt weer tot leven in de uitgave Berchem-Sainte-Agathe autrefois.

Met steun van de gemeente heeft de Franstalige bibliotheek een eentalige publicatie uit, met foto's en prentbriefkaarten uit haar 'fonds local'. Gratis in de bibliotheek (Soldatenstraat) te verkrijgen, zolang de voorraad strekt.

Het fonds is gegroeid uit schenkingen van documenten en dossiers over openbare gebouwen, statige villa's, handelszaken en groene ruimte, maar ook interessant publiciteitsmateriaal (uithangborden), persknipsels, trouw- en overlijdensberichten en oude foto's. In het verleden werd al eens een oproep bij de bevolking gedaan om materiaal (desnoods in kopie) aan het fonds te schenken, en daarnaast werd op het internet een en ander aangekocht.

Tot voor kort was het fonds alleen toegankelijk voor vorsers, studenten en heemkundig geïnteresseerden. Met de publicatie kan nu ook de Berchemnaar thuis genieten.

Het vakantiekaartje 'Souvenir Berchem Gedachtenis' op de binnenzijde van de cover groepeert al meteen de blikvangers van voor de oorlog: het Frans Hospitaal, de Gentsesteenweg en Guido Gezellestraat, de Oude Kerk en de inwijding van de nieuwe. Maar daarmee is alles van Berchem nog niet verteld. Een foto van de laatste begrafenisstoet (1937) in de Oude Kerk met haar oude zijdeur (nu weg) typeert het vroegere gebruik van de middeleeuwse dorpsparel. Leuk zijn de portretten van burgers op het restaurantterras van La Couronne (1920), van dames in mantelpak rond een zwijnenbak (1958) of van de dulle Berchemse griet die in 1945 op het vliegtuig van de Engelsen kroop, na hun noodlanding bij de Zavelenberg.

Er zijn de statige monumenten: het 'doofstommen- en blindengesticht', het treinstation, het voormalige gemeentehuis (1900), de Cité Moderne van Victor Bourgeois (1923-'25), de neorenaissancevilla Les Abeilles, kasteel Gisseleire en de riante rijwoningen met zonnebalkon langs de avenue de la Basilique (sinds 1945 Comhairelaan)... Helemaal verleden tijd zijn de beelden van het lommerrijke Hof te Overbeke, een groendomein dat aan het eind van de jaren 1960 volledig verkaveld werd, en de idyllische Groendreef met een van de oude hoevetjes, die ook weg zijn. Te gek vinden wij de prentkaarten met politiehonden en 'petits chiens de luxe' van Select-Kennel, 'le plus grand chenil du monde' (1920-'30). En het aaien van kameel en olifant in de privézoo Parc Zoologique de Berchem-Bruxelles, die maar enkele jaren financieel leefbaar was (1938-'39), levert een uniek tijdsbeeld op.