Parckdesign: Romantiek van tussen het onkruid

Braakliggende terreinen en 'verloren' ruimtes lijken gedoemd om – soms jarenlang – te liggen wachten op een bouwproject. Maar waar groenzones zeldzaam zijn, hebben zulke terreinen wel degelijk potentieel. Het stadsvernieuwingsproject Parckdesign pakt verwilderde gronden aan, en maakt er een zomer lang verrassende oases voor ontmoeting, spel en natuurbeleving van. Ga er eens langs.

M et de fiets of in een lange wandeling wordt een tocht langs de gure, vieze braakterreinen in Kuregem (Anderlecht) en de aanpalende kanaalzone (Sint-Jans-Molenbeek) dé verrassing van de zomer. Achter het traliewerk en in de verwilderde bermen - waar geen brave burger zich door het jaar waagt - schuilen nieuwe, haast idyllische groene plekjes. Toegegeven: heel bescheiden en subtiel heringericht, maar efficiënt, bruikbaar en gebruiksvriendelijk.

Plots lijkt er zoveel bruikbare ruimte in de stad: op loopplanken door het moeras (project 'Source de friche', foto hierboven), met een ladderstaketsel tot bij een panoramische skyline over het centrum (project 'Le jardin de l'eSKYlier', foto rechtsboven) en van op een stelling genietend van de in- en uitheemse onkruidenrijkdom (project 'Garden bridges').

Drie edities lang (2006, 2008 en 2010) heeft de biënnale Parckdesign de focus gelegd op meer en modern stadsmeubilair in parken en openbare ruimtes; het resultaat daarvan is nog te zien in de Tuinen van de Bloemist in Laken. Deze zomer pakten Leefmilieu Brussel (het vroegere BIM) en Brussels minister van Leefmilieu, Energie en Stadsvernieuwing Evelyne Huytebroeck (Ecolo) het concept van Parckdesign anders aan. Negen projecten van binnen- en buitenlandse ontwerpers gaven een nieuwe invulling aan de verwilderde restruimtes in Kuregem en de naburige kanaalzone.

Dit gebied staat op de kaart van het Brussels Gewest ingekleurd als een van de zones met amper of geen groene openbare ruimte. Her en der zijn wel wat kleine en grote braakliggende gronden te vinden, doorgaans afgezet met beangstigende traliehekken, om passanten buiten te houden. Een paradijs voor onkruid, sluikstorten en rattennesten, zegt u? Dat is het cliché, terwijl deze terreinen de buurt wel degelijk een dienst kunnen bewijzen.

Met de Trash Taxi
Braakterreinen liggen soms wel decennia te wachten op een gebouw of parkeerterrein. En een eigenaar - ook de overheid - geeft de grond niet graag uit handen aan 'groene jongens' die er een volkstuin van willen maken.
Parckdesign vond een gulden middenweg, die toont dat zelfs tijdelijk elk braakterrein bruikbaar kan zijn voor de wijkbewoners. Negen 'vieze' sites werden in een lus met elkaar verbonden, als een netwerk van alternatieve groene ruimtes. U kunt ze bezoeken met de Trash Taxi (die onderweg vuil ophaalt, terwijl u achterin naar video's kunt kijken), te voet (twee uur wandelen) of met de fiets.

Tien multidisciplinaire teams van (landschaps)architecten, kunstenaars en designers werkten met de lokale bevolking samen om de 'verloren' stroken groen aangenaam en bruikbaar te maken. Duurzaamheid was de leidraad: zwerfvuil en bouwpuin ruimen, paadjes en rustpunten aanleggen en open ontmoetingsplekken maken midden tussen het onkruid - de kwalijke distels werden niet gemaaid. Geen kunstmatige ingrepen dus, maar rudimentaire aanpassingen die de sites bruikbaar maken, met het accent op ecologie. Waar de sites voordien de buurt verstoorden, werden ze nu opgewaardeerd tot groene long.

Martine Cantillon van Leefmilieu Brussel ziet het zo: "Het eerste en grootste struikelblok was toelating krijgen om met de braakliggende gronden aan de slag te gaan. Uiteindelijk hapten toch voldoende eigenaars toe: Mobiel Brussel, de MIVB, de gemeente en één privé-eigenaar. Eén bedrijf (Besix, red.), dat een inspirerende lap grond aan de Ninoofsepoort had, zag het niet zitten, uit angst dat de buurtbewoners zich na het Parckdesign-moment het terrein zouden blijven toe-eigenen. Toch zou het mooi zijn mocht een en ander na de zomer nog zijn nut kunnen bewijzen." Dat laatste geldt in elk geval al voor het project 'Curo Garden' (Ropsy-Chaudronstraat 7), waar de lokale verenigingen van Curo-Hall met de buren de binnenplaats herinrichtten tot een zit- en speelruimte, met plantenbakken waarin groenten worden gekweekt. En ook leuk: achter de Erasmushogeschool (Nijverheidskaai 170) is een motief gemaaid in het gazon, waardoor het lijkt of kraaien en eksters er een sportterrein op nahouden.

Wie het parcours (www.parckdesign2012.be) volgt, komt dus meer tegen dan een 'toegang' tot braakgrond. Al blijft die toegang vaak opzettelijk verscholen, achter een rekbare nylondraad, die op een traliehek lijkt (project 'Borderline' aan de Mariemontkaai, foto rechtsonder). Maar de grootste aha-erlebnis na een stevige portie laddergeklim krijg je wel van het project 'L'eSKYlier' (Birminghamstraat 118), waar enkele hoogpotige strandwachtersstoelen op een houten platform tussen de bomen een romantisch uitzicht verschaffen over heel Brussel - breed en mooi, met het ruige dak van het metrospoor onder de voeten. Ook van tussen het onkruid kan Brussel leefbaar zijn.


Parckdesign 2012, nog tot en met 14 oktober. Info- en vertrekpunt Curo-Hall, Ropsy-Chaudronstraat 7, Anderlecht. Open van 10 tot 18 uur, elke dag. (Huur)fietsparcours: www.provelo.org. Geleide wandeling: www.voiretdirebruxelles.be, 28 juli en 18 augustus in het Frans, 8 september in het Nederlands