Vlaams-Marokkaans huis Daarkom: Geen geld, geen programma

Meer dan vijf jaar na de aankondiging gaat het Vlaams-Marokkaans Culturenhuis Daarkom dit weekend eindelijk open. Nu de activiteiten kunnen beginnen, blijkt er geen geld te zijn voor een eigen programma.

Eind mei 2006 ondertekenden de Vlaamse Gemeenschap en het koninkrijk Marokko een conventie over de oprichting van een culturenhuis in Brussel. Een plek waar de Marokkaanse en Vlaamse gemeenschap met elkaar in een culturele dialoog zouden kunnen gaan, zo presenteerde de vorige Vlaamse minister van Cultuur en Brussel Bert Anciaux (toen Spirit, nu SP.A) het project. Een paar maanden later werden de eerste knopen doorgehakt: het interculturele huis werd Daarkom ('jullie huis') genoemd en kreeg onderdak in het voormalige variété­theater La Gaîté aan de Wolvengracht. Dat zou verbouwd worden door Karim Osmani, de Antwerpse binnenhuisarchitect van Algerijnse origine, en het bureau A2D. De kostprijs, 3,25 miljoen euro, zou gedeeld worden tussen Marokko (1 miljoen) en Vlaanderen (2,25 miljoen, waarvan ruim twee derde afkomstig van het Vlaams Brusselfonds).

Het centrum moest opengaan in de lente van 2008. Door een reeks hindernissen heeft het een dikke drie jaar langer geduurd: de inspectie van Financiën had vragen over het huurcontract, Marokko talmde met het betalen van de eerste schijf en het Brussels Gewest treuzelde met de aflevering van de bouwvergunning voor dit Vlaamse initiatief. Intussen organiseerde de vzw Daarkom al af en toe een activiteit buitenshuis, maar er waren heel wat wissels in de leiding van het huis-in-wording.
Sinds mei vorig jaar is Roos Pauwels directeur. Zij mag dit weekend Daarkom openen. Het wordt een "plezante inzegening" met op zaterdag veel muziek uit Vlaanderen en Marokko en op zondag de uitverkiezing van het lekkerste Vlaams-Marokkaanse hapje.

Joke Schauvliege
Toch wordt de opening maar een light-versie van wat had kunnen zijn. Eind vorig jaar bleek immers plots dat de huidige minister van Cultuur Joke Schauvliege (CD&V) kritisch stond tegenover Daarkom. De minister had vragen bij het concept - "Moeten we nu voor elke cultuur, elk land zo'n huis gaan openen in Brussel?" - en bij het financiële beleid. Ze verminderde de werkingsmiddelen voor dit en volgend jaar van 750.000 naar 300.000 euro. Dat laatste bedrag was net genoeg om de huurlasten te betalen van het prestigieuze gebouw, waaraan Vlaanderen tot 2021 vastzit. Na protest van Daarkom deed de minister er in maart 200.000 euro bij, zodat het kleine personeelsploegje tenminste betaald kon worden. Voor het overige - de opening bijvoorbeeld - moest de opgebouwde reserve van 270.000 euro maar aangesproken worden. Twee maanden later volgde opnieuw een opdoffer: dit jaar mag slecht de helft van de reserve gebruikt worden. "Ik was in één klap 135.000 euro kwijt. We hebben de hele opening dan maar geannuleerd," zegt Pauwels. Uiteindelijk zegde de Marokkaanse overheid toe om het openingsfeest te betalen.

"Maar toen was het eigenlijk al te laat om nog een deftig creatief programma op poten te zetten," zegt Pauwels. Door al haar nieuwe taken - werfleider, onderhandelaar met de overheid, personeels- en zakelijk beleid - heeft Pauwels, voorheen cultuurprogrammator in het Candelaershuys, bovendien nauwelijks de tijd gehad om met de inhoudelijke werking bezig te zijn. Een seizoens­programma is er dan ook niet, een langetermijnvisie evenmin, bij gebrek aan geld en mankracht. "Hoe kan ik een langetermijnvisie ontwikkelen als er geen middelen zijn?"

Schauvliege, die vrijdag het huis mee inwijdt, zegt in een reactie dat Daarkom moet streven "naar een maximale samenwerking met de al aanwezige spelers op het veld." Pauwels: "Ons is verteld dat we receptief moeten werken, het huis openstellen voor verenigen. Dat is zeker interessant, maar om echt relevant te worden zullen we toch ook onze initiatiefnemende rol moeten vervullen. Mijn ambities reiken verder dan een veredelde zaalverhuur. Bovendien is een huis zonder inhoudelijke werking niet waarvoor Marokko destijds getekend heeft. En binnenkort moet de conventie met Marokko vernieuwd worden."

Schauvliege verwacht dat Daarkom, behalve subsidies, ook eigen inkomsten zal verwerven. "We moeten sponsors zoeken," weet Pauwels, "maar wie zal in crisistijd geld geven aan een centrum met een beperkte activiteit?"

Temidden van deze financiële strubbelingen waren er ook enkele mooie opstekers. Zoals het verbouwde ­theater La Gaîté waar Pauwels in de loop der maanden zowaar verliefd op geworden is. Osmani en A2D hebben er inderdaad een sfeervol, licht-en-donker multifunctioneel gebouw met oosterse toetsen van gemaakt. Behalve de theaterzaal zijn er twee tentoonstellingsruimtes, een bar, een lounge en een vergaderzaal. Het door Osmani bedachte interieur met de gegraveerde cederhouten en gipsen muurbekleding, het sierlijke hekwerk, de lampions en lampen, de stoelen en ovale vergadertafel werden met de hand in Marokko vervaardigd.

Ook over de Marokkaanse overheid geen kwaad woord. Pauwels is verrast door de open, enthousiaste en begripvolle houding. "Ze staan te popelen om het huis te openen. Dat is ongeveer het tegenovergestelde van wat we bij de Vlaamse overheid ervaren."

Oligarchisch regime
Sommigen denken nochtans anders over het koninkrijk Marokko. Theatermaker Sam Touzani bijvoorbeeld, de medeoprichter van Espace Magh. Dat in 2009 geopende centrum in de Priemstraat toont eveneens de cultuur van de Maghreb en gaat daarbij prat op zijn vrijzinnig, democratisch en onafhankelijk karakter. Touzani vindt het onbegrijpelijk dat de Vlaamse overheid in zee is gegaan met de Marokkaanse staat. "Wij zijn voor samenwerking, maar dan met de Marokkaanse burgermaatschappij, niet met het koninkrijk Marokko. Dat is nog lang geen democratische rechtstaat, wel een oligarchisch regime waarin de koning zich alsmaar verrijkt." Hij twijfelt er ook aan of Daarkom ooit echt onafhankelijk zal kunnen programmeren. "Zolang er folklore op het programma staat, zal de Marokkaanse overheid zich niet mengen. Maar subversieve, kritische artiesten zullen geen kans krijgen."

Pauwels heeft voorlopig geen aanwijzingen dat Daarkom gedirigeerd zou worden vanuit Marokko. "Het is allemaal erg nieuw voor hen, maar wij blijven hameren op onze autonomie. Tegelijk zou ik ook niet meteen de meest controversiële artiest uitnodigen op de opening, alleen om te tonen dat we onafhankelijk zijn. Als je tegen de schenen schopt, moet dat met de juiste intenties gebeuren."