De Vijfhoek verdient echt wel beter

Of er hoop is voor de centrale lanen (en dus voor de Vijfhoek), zal na de gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober moeten blijken. Het is moeilijk om in het kamp van de believers te blijven. Te veel studies, te veel consultancy, te weinig resultaten. Willen alle politieke partijen de Brusselaar nu eens laten weten wat ze écht met de Vijfhoek van plan zijn?

"Een mentaliteit van alles voor de auto kan niet meer. Zelfs in een land als de Verenigde Staten stappen ze daarvan af." Het lijkt wel of Freddy Thielemans (PS), ondertussen al twaalf jaar aan het roer van de Stad Brussel, het licht gezien heeft. Of misschien is de waarheid prozaïscher: Thielemans heeft tijdens deze bestuursperiode Laken ingeruild voor de Vijfhoek en ondervindt nu aan den lijve wat de politiek van alles-voor-de-auto betekent. Beter laat dan nooit.

Thielemans kondigt nu voorrang aan voor fietsers en voetgangers en een vlotte doorstroming van het openbaar vervoer. En alhoewel scepsis ook wel gerechtvaardigd is, moet je Thielemans nageven dat er (minimale) inspanningen geleverd zijn: de straten rond de Grote Markt zijn voetgangersvriendelijk gemaakt. Maar meer dan een aanzet is het niet.

Thielemans en zijn schepen van Mobiliteit, Christian Ceux (CDH), hebben zich voor het gemeentelijk mobiliteitsplan onder meer laten inspireren door Gent. Die stad heeft al 25 jaar een lussensysteem: voor voetganger, terrasjesliefhebber en shopgekke medemens is het daar een waar plezier.

Een lussensysteem zou in de Vijfhoek het grote voordeel hebben dat er geen doorgaand verkeer meer mogelijk is tussen Noord- en Zuidstation. En dan zou minstens het Beursplein verkeersvrij kunnen worden gemaakt. Resultaat: een verkeersvrije zone van de Grote Markt tot aan Sint-Goriks, het hypercentrum van de stad, zoals de zone tegenwoordig heet. De auto's moeten de Kleine Ring gebruiken, en wie in de stad moet zijn, wordt via lussen naar betaalparkeergarages geleid.

Waarom is dit niet al lang gebeurd? Twaalf jaar geleden werd al een studie voorgesteld voor de herinrichting van de centrale lanen, maar altijd was er wel een goede reden om de lanen niet aan te pakken. Soms werd er geen reden gegeven, dan weer was er geen geld, en dan moesten we wachten op de heraanleg van de Westelijke Ring (zogezegd uit vrees dat het verkeer anders helemaal zou dichtslibben). Of misschien is de lobby tegen een verkeersluw centrum gewoon sterk.

Thielemans verklaarde zich op de voorstelling van het mobiliteitsplan een grote voorstander van de 'pié­tonisation' van het hypercentrum van de Vijfhoek - die zone moet één groot voetgangersdomein worden. Maar, zo onderstreepte hij, dit is een mening die alleen mezelf bindt, niet het schepencollege. En trouwens, de Stad heeft zelf geen geld voor de her­aanleg (of juister: kiest ervoor het geld anders te besteden) en moet dus rekening houden met Gewest en federale overheid, omdat Beliris betaalt.

Herstelplan
Ook binnen de Brusselse regering is niet elke minister overtuigd dat verkeersluw de juiste keuze is voor dat 'hypercentrum'. De kans is dan ook groot dat het een aanslepend wedstrijdje 'ja/nee' wordt en dat er ook de komende zes jaar weinig of niets gebeurt. Tenzij er tegelijk met het mobiliteitsplan en de heraanleg van de centrale lanen een groot herstelplan voor de Vijfhoek komt. Een alomvattend herstelplan. Want zelfs een groot project als het casino heeft niet de nodige schwung gebracht. En recepten als de wijkcontracten hebben in de Vijfhoek ook al hun limieten bereikt. De buurt Anneessens-Fontainas heeft bijvoorbeeld al drie wijkcontracten gehad, en een succes kun je ze bezwaarlijk noemen.

Het grote probleem is dat al te weinig politici zich voor de Vijfhoek interesseren. Of dat ze dat doen om de verkeerde redenen. Tijdens de regering-Picqué I (1989-1995) was er een plan om de Vijfhoek aan de bevoegdheid van de Stad Brussel te onttrekken en door de regering te laten besturen. (Toen was er in de wandelgangen voor het eerst sprake van een verkeersluw Beursplein.) Maar dat feestje ging niet door - en de interesse van het Gewest was weg. Molenbeek is de voorbije twintig jaar van regeringswege veel beter bedeeld geweest dan de Vijfhoek. Dat is niet meer dan de illustratie van de reële machtsverhoudingen sinds 1989 in het Gewest.

Eén bestuursperiode heeft de Vijfhoek de verdiende aandacht gekregen: tussen 1995 en 2001, toen Henri Simons, toen nog Ecolo, schepen van Stedenbouw was. Simons is er toen in geslaagd om met de promotie van wonen - en het verbouwen van leegstaande kantoren tot woningen - nieuwe inwoners aan te trekken. Helaas mocht Simons zich tussen 2001 en 2006 niet meer exclusief op de Vijfhoek richten en verwaterde het project. In 2006 ten slotte werd Ecolo uit de meerderheid gebonjourd omdat europarlementslid Isabelle Durant met het FDF besturen in Schaarbeek belangrijker vond dan deelname aan de macht in de hoofdstad van het land. Exit Simons, die zich - nu met rode pet op - in het Atomium terugtrok.

Als het Thielemans en Ceux menens is met hun lussensysteem, dan moeten ze dat aangrijpen voor een 21ste-eeuwse heraanleg van de centrale lanen. De kans is immers groot dat de PS van Thielemans na de verkiezingen opnieuw de burgemeester mag leveren, en dat CDH er ook opnieuw bij is.

De sleutel voor de heropleving van de Vijfhoek ligt dus in de handen van Thielemans en zijn toekomstige equipe. De tijd dringt.