'Is er wel nood aan een nieuw Brussels museum?'

In de hele discussie over een nieuw museum voor hedendaagse kunst in Brussel komen er verdacht weinig stemmen uit de museumwereld zelf. Dat is niet zo moeilijk te verklaren, oordeelt Peter Wouters, directeur van Openbaar Kunstbezit Vlaanderen. Zitten de musea wel te wachten op een nieuwe collega?

In een straal van honderd kilometer rond Brussel komt men meerdere musea voor hedendaagse kunst tegen. Die musea trekken elk zo'n 50.000 à 100.000 bezoekers per jaar. Gelukkig hebben ze elk een duidelijk profiel en een eigen tentoonstellingsbeleid, zodat ze toch een beetje uit elkaars vaarwater blijven. Hun jaarbudget schommelt tussen de drie à vijf miljoen euro.

Die feiten lezen we zelden in de bijdragen over een nieuw Brussels museum. In opiniestukken regent het wel argumenten over tewerkstelling, imago en opwaardering van verpauperde wijken, maar nergens leest men iets over de taak van het museum zelf. Het is alsof men zou spreken over de inplanting van een nieuw ziekenhuis en men zich niet afvraagt of er wel behoefte is aan zorgverlening op die plek. De opiniemakers en pleitbezorgers van het nieuwe project hangen met andere woorden veel te veel taken en verwachtingen op aan het nieuwe museum. Daarbij gaat men totaal voorbij aan de kerntaken van een museum.

Waarvoor dient immers een museum? Wie de definitie van de International Council of Museums (onderdeel van Unesco) bestudeert, komt op het volgende uit: bewaren, verzamelen, bestuderen en ontsluiten. Wat hebben we dus nodig? Een verzameling, wetenschappelijk personeel, publiekswerking en een depot. En een gebouw natuurlijk, dat beantwoordt aan de hedendaagse eisen van acclimatisatie en conservatie. Vergeet dus de renovatie van bestaande gebouwen want dat gaat handenvol geld kosten.

Nieuw museum?
De Brusselse bouwmeester sprak zich negatief uit over de renovatie van het Vanderborchtgebouw, waar sommige spelers al lang naar loeren. Dan is er nog de collectie. Paradoxaal genoeg is er in Brussel meer hedendaagse kunst te zien dan in die straal van honderd kilometer. De New York Times loofde dit voorjaar Brussel voor de bloeiende artistieke scène op het gebied van beeldende kunsten. Zowel Wiels als Bozar brengen regelmatig tentoonstellingen over hedendaagse kunst. Dan zijn er nog de vele Brusselse galerijen en, niet te vergeten, de jaarlijkse beurs Art Brussels.

Maar dat steek je niet zomaar in een museum. Museumcollecties groeien doorheen de jaren. Het zijn restanten van legaten, giften van verzamelaars met veel burgerzin. Dat fenomeen is voorbij. Verzamelaars van hedendaagse kunst creëren zelf hun musea. Denk in Brussel maar aan de Vanhaerents Art Collection en aan het kunstencentrum Maison Particulière.

Rest dan nog het publiek. Volgens een advies van de Inspectie van Financiën moet een eventueel nieuw museum zelfbedruipend worden en hiervoor een kleine 400.000 bezoekers per jaar aantrekken. Het Magrittemuseum flirt met die grens en het MAS (Museum Aan de Stroom, Antwerpen) gaat er momenteel vlotjes over. Maar daar zal het zowat ophouden, denk ik. Er is geen enkel museum voor hedendaagse kunst zelfbedruipend.

Paradoxaal genoeg heeft Brussel officieel al een Museum voor Moderne en Hedendaagse kunst. Het is een onderdeel van de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België. Het Museum voor Moderne en Hedendaagse Kunst organiseerde bijvoorbeeld de grote overzichtstentoonstelling van Panamarenko in 2005 en koopt regelmatig hedendaagse kunst, werk van Taeymans, video-installaties en onlangs nog een mooie Jan Fabre.

Maar het is net die afdeling die ongeveer 2,5 jaar geleden gesloten werd en waarvoor men op zoek gaat naar een alternatief. Daar wringt natuurlijk het schoentje. De gebouwen aan het Museumplein in Brussel staan al jaren leeg. Vanuit de federale overheid zijn die musea geen prioriteit. Integendeel, het lijkt erop dat de overheid die musea langzaam maar zeker laat verrotten. Verhalen over waterinsijpeling, het stopzetten van verbouwingen en veiligheidsproblemen zijn schering en inslag. Het personeel rolt er vechtend over de grond en enige motivatie is ver te zoeken wegens de totale afwezigheid van enig toekomstperspectief. Die musea bezitten nochtans de grootste kunstcollectie van ons land.

Alvorens men dus droomt van weeral een nieuw museum zou men beter eerst orde op zaken stellen in de federale musea en vooral een langetermijnvisie ontwikkelen met het nodige budget.

Peter Wouters, Directeur Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen vzw.
Al bijna dertig jaar inwoner van Brussel