Friche-Josaphat: wat zijn de gevolgen na 2024?

Het laatste over de friche-Josaphat is zeker nog niet gezegd. Maar er is wel een belangrijke kaap genomen. In principe ligt niets de Maatschappij voor Stedelijke Inrichting (MSI) nog in de weg om het bouwcontract toe te kennen aan een groot consortium. Dat zal, op termijn, 509 woningen kunnen bouwen op het voormalige spoorterrein.

De natuur en de superbiodiversiteit die op die plek zijn ontstaan, lijken daardoor definitief opgeofferd voor die andere belangrijke uitdaging van Brussel: de nood aan kwaliteitsvolle en betaalbare woningen. Het is onmiskenbaar een nederlaag voor Ecolo en Groen, die van de betonstop op groene plekken in de stad hun champ de bataille hebben gemaakt. De groenen kunnen niet anders dan de wonden likken.

Terug naar de paasvakantie vorig jaar. De regering-Vervoort ging, toen al hopeloos verdeeld, in conclaaf om iedereen op dezelfde lijn te krijgen. Op een persconferentie achteraf kwamen de dossiers aan bod die de regering de rest van de legislatuur nog wou realiseren, met als richtsnoer het regeerakkoord van 2019. In de uiteenzetting waren twee opvallende manco’s: de realisatie van SmartMove, het Brusselse rekeningrijden, en de invulling van een aantal Richtplannen van Aanleg (RPA), waaronder dat voor de Josaphat-site.

Beide dossiers maken deel uit van het regeerakkoord van 2019 en ze zijn allebei al een eerste keer goedgekeurd in de regering. Maar gaandeweg hebben PS en Ecolo beseft dat ze met de goedkeuring geen vrede kunnen nemen. Het zou hen electoraal te veel schade opleveren. De PS heeft Smart­Move openlijk afgeschoten. Voor Ecolo en Groen was de betonisering van de friche-Josaphat ¡No pasarán!, op termijn is er zelfs in 1.200 woningen voorzien. Zoals dat in de politiek vaak voorkomt, hielden beide blokkeringen binnen de regering elkaar mooi in evenwicht, zodat de rest van het regeerprogramma, zo goed en zo kwaad als het kan, gerealiseerd kon worden. Iedereen tevreden.

Dat was zonder de PS gerekend. Die begon vrij snel in juli te chargeren, over de Josaphat-site. La Libre bracht in juli vorig jaar een groot interview met staatssecretaris Pascal Smet (one.brussels-­Vooruit) en Rudi Vervoort (PS) waarin ze ervoor pleitten om het RPA van de site snel goed te keuren. De obligate tegenreactie van Groen en Ecolo volgde snel. Van de goedkeuring van het RPA kan geen sprake zijn.

Wat Ecolo en Groen niet konden bevroeden, was dat de MSI al ver gevorderd was in de toekenning van het contact na een ‘concurrentiële dialoog’ voor de bouw van woningen, los van het RPA. In september kreeg BRUZZ inzage in de bouwplannen van een groot consortium. Het is zo goed als zeker ook het consortium dat de openbare aanbesteding zal binnenhalen. Het wijst uit dat de MSI, die geleid wordt door een ex-PS-cabinetard, al maanden geleden een noodplan klaar had voor het geval het RPA-Josaphat niet goedgekeurd zou raken. Pro forma werd dat RPA wel week na week op de agenda van de ministerraad gezet.

In februari schakelde de PS een versnelling hoger. In een filmpje werd aan alle PS-parlementsleden gevraagd wat ze van SmartMove vonden. Het was een antwoord op een interview met Brussels Ecolo-voorzitter Marie Lecocq die zei dat SmartMove in de volgende regering, dus na 2024, zeker aan bod moest komen. In het PS-filmpje zei de ene député na de andere. “C’est non.”

Begin februari zat er een stuurcomité samen dat formeel besliste welk consortium zou mogen bouwen op de friche. De rest is geschiedenis. Een maand later zijn alle obstakels weggewerkt, inclusief het akkoord van drie huisvestingsmaatschappijen, om het bouwcontract goed te keuren. Buiten de regering om.

Ecolo en Groen probeerden nog de meubels te redden, maar tevergeefs. En zo is het 1-0 voor de PS. Voorlopig althans.

Het toont nog maar eens aan hoe belangrijk de hefboom is in het politieke spel. De PS had, achteraf gezien, de handen vrij om in dit dossier haar zin door te drijven. Een akkoord van Ecolo en Groen was niet eens nodig. Al blijft het ontbreken van een RPA wel als een zwaard van Damocles boven het project hangen. Want de ontwikkeling van de stadswijk op de site bevindt zich nu op juridisch drijfzand.

De vraag is wat de gevolgen zijn voor de verkiezingen, en vooral voor de volgende coalitie na 2024. Tot nu gold het adagium dat PS en Ecolo er alle belang bij hebben om na 2024 weer samen te werken, dat het natuurlijke partners zijn. Want het klopt dat ze op heel veel dossiers wél op dezelfde lijn zitten. Maar na de Josaphat-saga lijkt het speelveld opnieuw wat meer open te liggen. En daar kunnen de MR, Défi en Les Engagés ongetwijfeld van profiteren.