Het Zwarte Piet-debat: een kantelmoment

Voor Melat Gebeyaw Nigussie is het Zwarte Piet-debat naast een maatschappelijke ook een persoonlijke zaak. Omarm het debat en ga de dialoog aan, is haar raad: dit is een buitenkans om de multiculturele samenleving op z’n best te beleven.

F lashback naar de zomer van 1998, naar mijn zevenjarige ik. Vlechtjes in de haren, gele rugzak op de rug en een glimlach waar een paar tanden ontbraken. Samen met mijn vriendjes bracht ik mijn zomerdagen door op het speelplein waar we luidkeels het olijke Tien Kleine Negertjes zongen onder het waakzame oog van onze monitoren. Als je verder keek dan de aura van zorgeloosheid die mij toen omringde, zag je mijn wenkbrauwen fronsen bij dat lugubere lied, maar natuurlijk zong ik gewoon mee. Pas later zou ik de absurditeit van de situatie inzien.

Vijf jaar later, de Sint en Zwarte Piet doen hun intrede op school. In de sportzaal waar de kleurrijke snoepzakken uitgestald liggen, duwen we elkaar uit de weg om een glimp op te vangen van de oude man en zijn gekke vriend. Deze keer duurt het langer dan gewoonlijk voordat iemand mij liefdevol wijst op de gelijkenis tussen Zwarte Piet en mezelf. Zo kan ik nog wel een tijdje doorgaan, maar ik bespaar je de andere incidenten die mij zijn bijgebleven. Begrijp mij niet verkeerd, ik heb een gelukkige jeugd gehad en van een trauma is er allerminst sprake maar zulke dingen hebben zich in mijn geheugen genesteld en komen af en toe eens bovendrijven.

Positieve verandering
Daarom kan ik mij zo opwinden in het debat over Zwarte Piet. Voor mij is het naast een maatschappelijke ook een persoonlijke zaak. Uiteraard erken ik dat het ook persoonlijk is voor het pro-pieten kamp: zij zijn opgegroeid met de vriendelijke knecht en houden zich er soms bijna krampachtig aan vast. Zwarte Piet loslaten betekent een stuk van je jeugd loslaten, een prijs die sommigen niet willen betalen om tegemoet te komen aan de gevoeligheden van een paar mensen. Sterker nog, ik heb begrip voor hun frustratie. Het is niet fijn om te horen dat je eeuwenlange traditie – waar jij absoluut geen tikkeltje racisme in bespeurt – kwetsend is voor een grote groep mensen. Maar na de initiële verongelijkte reactie, moet men kunnen luisteren naar de ander. Omarm het debat, ga het dialoog aan. Praat mét elkaar in plaats van over en naast elkaar. Dit is een buitenkans om de multiculturele samenleving op z’n best te beleven.

Ondanks wat de mainstream media ons proberen te doen geloven, is de discussie geen ver-van-mijn-bed show die zich enkel afspeelt bij onze noorderburen. Ook in onze contreien leeft het debat. Zo is er bijvoorbeeld de ambitieuze website van Pietenplan Vlaanderen die een inclusiever Sinterklaasfeest bepleit en aan de burger vraagt om scholen, speelgoedfabrikanten en instellingen zoals het Interfederaal Gelijkekansen Centrum aan te schrijven. Via Belgian Renaissance, een organisatie die ik samen met Adinda Vanderzande en Mathieu Charles heb opgericht, proberen we ons steentje bij te dragen op onze unieke manier. Samen met een fantastisch team van gemotiveerde vrijwilligers, willen wij een positieve verandering teweegbrengen in de leefwereld van zwarte Belgische jongeren, een gemeenschap die nog veel te vaak over het hoofd wordt gezien. Als de bekendste kleurling van het land een racistische, karikaturale figuur is die vastgeroeste stereotypen bevestigt, weet je dat er nog veel werk aan de winkel is. Want dat Zwarte Piet een racistische oorsprong heeft die terug te voeren is op koloniale tijden staat buiten kijf. De genegenheid die je Afrikaanse buurman voelt voor de goedlachse hulp van de Sint verandert niets aan dat feit.

Toch voel ik mij hoopvol want wanneer ik door de straten van Brussel loop en onze superdiverse samenleving zie, geloof ik dat ondanks de vele uitdagingen waar we allen voor staan, het anders kan en moet. Het Zwarte Piet-vraagstuk is hier het perfecte voorbeeld van: wanneer een minderheid weegt op het weefsel van de nationale cultuur en identiteit dan weet je dat er iets aan het bewegen is. Waar twintig jaar geleden de kreten voor verandering nog in dovemansoren vielen, komt de boodschap vandaag aan. Maar nu is de vraag hoe we verder moeten. Kiezen we voor een samenleving waar de meerderheid unilateraal haar wil oplegt aan de minderheid of kiezen we voor een samenleving waar er een stem en plaats is voor de ander?

Melat Gebeyaw Nigussie, Belgian Renaissance